2453
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
بررسی علل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اعتراضات اخیر
چرا بهبهـان!؟
زهره فریدونیان (کارشناس ارشد جامعه شناسی)همدلی| شهرستان بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان، با بیش از ۲۰۰هزار نفر جمعیت، دروازه ورودی این استان به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و فارس است. این شهرستان در چندسال گذشته همواره از اولین نقاطی بوده که تجمعات اعتراض‌آمیز و بعضا همراه با خشونت به خود دیده است، به طوری که در آبان گذشته شش نفر در درگیری‌ها کشته و خسارات زیادی به بانک‌های شهرستان وارد آمد. تمامی کشور درگیر مسائل بیکاری، گرانی و سایر مشکلات اقتصادی-اجتماعی است، اما این‌که چرا شهرستان بهبهان پیش‌آهنگ این اعتراضات بوده، قطعا جای بررسی و توجه دارد.
استان خوزستان و به تبع آن شهرستان بهبهان گرفتار مشکلات عدیده اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ملموسی است که به مهم‌ترین این مشکلات می‌پردازیم.
مشکلات اقتصادی که طیفی از بیکاری، تورم، مسکن و... را در برمی‌گیرد.
بیکاری: با وجود ظرفیت‌های عظیم در بخش‌های نفت و گاز، صنعت، کشاورزی و خدمات، پاشنه آشیل خوزستان بیکاری است.
به‌طور کلی در چند سال اخیر در کشور، همواره نرخ بیکاری خوزستان بالاتر از میانگین کشوری و در سه رده بالای جدول نرخ بیکاری کشور قرار داشته است.
بنابر گزارش مرکز آمار ایران، سال ۱۳۹۶ متوسط نرخ بیکاری در کشور ۱۲.۶ و در خوزستان ۱۴.۳درصد بوده است. همچنین در زمستان ۹۷ سومین استان در این نرخ با ۱۷.۲ و در بهار۹۸ دومین استان کشور با میانگین ۱۶.۳درصد بوده است و در پاییز همین سال در بحبوحه اعتراضات میانگین بیکاری استان ۴درصد از میانگین کشوری بالاتر بوده است! در بهار امسال نیز نرخ بیکاری در استان خوزستان ۱۲.۴درصد بوده که البته این کاهش ظاهری 4درصدی نسبت به سال قبل به جهت کاهش 4درصدی نرخ مشارکت اقتصادی است.
بر اساس آمارهای موجود در سال۹۵ نرخ بیکاری در شهرستان بهبهان ۱۳.۴درصد بوده که از میانگین نرخ بیکاری در کشور بالاتر است و نیز هفتادمین شهر کشور از نظر نرخ بیکاری است. از نظر بیکاری جوانان نیز با میانگین ۴۳.۶درصد در رتبه ۶۵ شهرهای کشور قرار دارد. یعنی نیمی از جوانان شهر بیکارند.
استاندار خوزستان درباره وضعیت نرخ بیکاری در سال‌های ۹۲تا ۹۶ در شهرستان بهبهان بیان کرده که در این شهرستان در طول شش سال گذشته میزان کاهش نرخ بیکاری از میانگین استانی کمتر بوده است. این گفته بدان معنی است که برنامه‌های اشتغال بهبهان موفق نبوده‌‌اند.
نیروی کار غیربومی: مهم‌تر از بیکاری در خوزستان مسئله عدم اولویت اشتغال برای نیروهای بومی استان در صنایع مختلف است، به طوری که از جدی‌ترین مطالبات جوانان خوزستان همین موضوع است.
از سال ۹۵ که پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس(فاز دو بیدبلند) به عنوان بزرگترین پروژه در دست اجرای وزارت نفت آغاز به کار کرد، شاهد چندین اعتراض مردمی برای مطالبه بومیگزینی در استخدام نیروهای پالایشگاه بوده‌ایم که منجر به کشته و زخمی شدن چندین نفر در این درگیری‌ها شد.
تعداد زیاد «نیروهای غیربومی و سفارشی» با وجود فراوانی نیروی تحصیل‌کرده بیکار در پالایشگاه مشهود است. از آن گذشته در استخدام همین فرصت‌های‌‌‌اندک شغلی نیز «پارتی‌بازی و رابطه‌سالاری» حاکم بوده است. با وجود شعارهای مسئولین شهری و استانی متاسفانه این روند عملا اصلاح نشد و همچون صدایی در گلوی جوانان جویای کار ماند. چنانچه گاهی کارزارهای اعتراضی در نماز جمعه در این راستا تشکیل می‌شد.
شکاف در دستمزدها: حقوق‌های نجومی مدیران پروژه‌ها و حقوق‌های چندین ماهه عقب افتاده یا حداقلی کارگران و لمس این اختلاف زیاد سطح دستمزدها یکی دیگر از علل پنهان فوران اعتراضات در استان و شهرستان بهبهان است.
بر اساس یک مطالعه دانشگاهی، شهرستان بهبهان از میان ۲۴ شهرستان استان خوزستان از لحاظ توزیع فضایی توسعه اقتصادی در سطح چهارم توسعه‌یافتگی استان از پنج سطح توسعه شناسایی‌شده در این استان، قرار گرفته است!
مهاجرت: خوزستان در رتبه اول مهاجرفرستی کشور است! گرمی آب و هوا، پدیده ریزگردها، زیرساختهای نامناسب شهری، آلودگی هوا، آب و... همه از علل مهاجرت از استان است.
در سال ۸۵ تعداد دانش‌آموختگان آموزش عالی بهبهان (فوق دیپلم به بالا ) ۶.۶درصد از جمعیت کل شهرستان بهبهان را تشکیل می‌دهند. این نسبت برای کل کشور ۶.۰۱درصد است که از بالا بودن این نسبت در شهر بهبهان نسبت به کل کشور حکایت دارد، اما متاسفانه عدم امکان کار و اشتغال برای این افراد در شهر بهبهان شاهد مهاجرت افراد دارای مدارک کارشناسی ارشد و بالاتر از این شهرستان هستیم.
مهاجرت‌پذیری و قیمت بالای مسکن: هجوم مردم شهرها و روستاهای اطراف به بهبهان برای کار و زندگی، سبب ایجاد طبقات حاشیه‌‌ای و فقیری شده که با وجود بیکاری توان خرید یا اجاره خانه را نیز ندارند. افزایش شدید قیمت مسکن با شش برابر شدن در طی سه سال اخیر، افزایش بی‌حساب اجاره و ودیعه مسکن از یک‌سو و بیکاری از سوی دیگر این طبقات پایین را بیش از پیش سرخورده و لبریز کرده است.
از شش نفر کشته‌های آبان۹۸ در شهرستان بهبهان، چهار تن از مناطق حاشیه‌‌ای و کم برخوردار بوده‌‌اند. در اعتراضات اخیر حضور این طبقات بیشتر از سایرین بوده است.
مشکلات سیاسی از جمله مشارکت سیاسی: مردم بهبهان در تمامی انتخابات ریاست جمهوری همواره بالاترین آرای ممکن را به سبد اصلاحات ریخته‌‌اند. نمونه آن آمار بسیار بالای رای به حسن روحانی در سال ۹۶ است، اما پس از انتخابات در مدیریت شهر جایی برای جوانان و حامیان این گرایش فکری نبوده و این امر باعث دلسردی مضاعف جوانان شده، به طوری که عملا در انتخابات نمایندگی مجلس در سال گذشته با کاهش چشمگیر مشارکت مردم مواجه بودیم.
عدم ثبات مدیریتی شهرستان: در وصف این بی‌ثباتی همین بس که بهبهان در کمتر از چهار سال گذشته چهار فرماندار به خود دیده است و همه این چهار فرماندار غیر بومی بوده‌‌اند! وجود استاندار بهبهانی و این بی‌ثباتی بر بهبهانی‌ها بسیار سخت آمده و این همه بی‌مهری و تزلزل را تاب ندارند.
از دیگر بی‌ثباتی‌ها تک دوره بودن نمایندگان مجلس شهرستان در سه دوره اخیر است که قطعا سبب بر زمین ماندن امور شهر شده است. با هر نماینده جدید، سلیقه جدیدی در شهر حاکم و سیستم مدیریت شهر دگرگون شده است. عدم بررسی کارشناسانه حوادث قبلی: عدم استفاده از کارشناسان حوزه مسایل اجتماعی برای بررسی ریشه‌های اعتراضات قبلی و راه‌حل‌های آنها، امنیتی کردن مسئله و بعضا موضع‌گیری نادرست مسئولین شهری در اقناع اذهان عمومی بی‌تاثیر در ادامه نارضایتی‌ها نیست.
در کل به نظر می‌رسد مسائل کلان مملکت و به تبع استان همچون بیکاری، تورم، افزایش قیمت مسکن، احساس تبعیض و بی‌عدالتی و... با ویژگی‌های محلی بهبهان درهم‌آمیخته و سبب انباشت تضادها و در نتیجه اعتراضات عینی شده است که امیدواریم این زنگ خطر جدی‌تر گرفته شود.
استان خوزستان و به تبع آن شهرستان بهبهان گرفتار مشکلات عدیده اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ملموسی است که به مهم‌ترین این مشکلات می‌پردازیم.
مشکلات اقتصادی که طیفی از بیکاری، تورم، مسکن و... را در برمی‌گیرد.
بیکاری: با وجود ظرفیت‌های عظیم در بخش‌های نفت و گاز، صنعت، کشاورزی و خدمات، پاشنه آشیل خوزستان بیکاری است.
به‌طور کلی در چند سال اخیر در کشور، همواره نرخ بیکاری خوزستان بالاتر از میانگین کشوری و در سه رده بالای جدول نرخ بیکاری کشور قرار داشته است.
بنابر گزارش مرکز آمار ایران، سال ۱۳۹۶ متوسط نرخ بیکاری در کشور ۱۲.۶ و در خوزستان ۱۴.۳درصد بوده است. همچنین در زمستان ۹۷ سومین استان در این نرخ با ۱۷.۲ و در بهار۹۸ دومین استان کشور با میانگین ۱۶.۳درصد بوده است و در پاییز همین سال در بحبوحه اعتراضات میانگین بیکاری استان ۴درصد از میانگین کشوری بالاتر بوده است! در بهار امسال نیز نرخ بیکاری در استان خوزستان ۱۲.۴درصد بوده که البته این کاهش ظاهری 4درصدی نسبت به سال قبل به جهت کاهش 4درصدی نرخ مشارکت اقتصادی است.
بر اساس آمارهای موجود در سال۹۵ نرخ بیکاری در شهرستان بهبهان ۱۳.۴درصد بوده که از میانگین نرخ بیکاری در کشور بالاتر است و نیز هفتادمین شهر کشور از نظر نرخ بیکاری است. از نظر بیکاری جوانان نیز با میانگین ۴۳.۶درصد در رتبه ۶۵ شهرهای کشور قرار دارد. یعنی نیمی از جوانان شهر بیکارند.
استاندار خوزستان درباره وضعیت نرخ بیکاری در سال‌های ۹۲تا ۹۶ در شهرستان بهبهان بیان کرده که در این شهرستان در طول شش سال گذشته میزان کاهش نرخ بیکاری از میانگین استانی کمتر بوده است. این گفته بدان معنی است که برنامه‌های اشتغال بهبهان موفق نبوده‌‌اند.
نیروی کار غیربومی: مهم‌تر از بیکاری در خوزستان مسئله عدم اولویت اشتغال برای نیروهای بومی استان در صنایع مختلف است، به طوری که از جدی‌ترین مطالبات جوانان خوزستان همین موضوع است.
از سال ۹۵ که پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس(فاز دو بیدبلند) به عنوان بزرگترین پروژه در دست اجرای وزارت نفت آغاز به کار کرد، شاهد چندین اعتراض مردمی برای مطالبه بومیگزینی در استخدام نیروهای پالایشگاه بوده‌ایم که منجر به کشته و زخمی شدن چندین نفر در این درگیری‌ها شد.
تعداد زیاد «نیروهای غیربومی و سفارشی» با وجود فراوانی نیروی تحصیل‌کرده بیکار در پالایشگاه مشهود است. از آن گذشته در استخدام همین فرصت‌های‌‌‌اندک شغلی نیز «پارتی‌بازی و رابطه‌سالاری» حاکم بوده است. با وجود شعارهای مسئولین شهری و استانی متاسفانه این روند عملا اصلاح نشد و همچون صدایی در گلوی جوانان جویای کار ماند. چنانچه گاهی کارزارهای اعتراضی در نماز جمعه در این راستا تشکیل می‌شد.
شکاف در دستمزدها: حقوق‌های نجومی مدیران پروژه‌ها و حقوق‌های چندین ماهه عقب افتاده یا حداقلی کارگران و لمس این اختلاف زیاد سطح دستمزدها یکی دیگر از علل پنهان فوران اعتراضات در استان و شهرستان بهبهان است.
بر اساس یک مطالعه دانشگاهی، شهرستان بهبهان از میان ۲۴ شهرستان استان خوزستان از لحاظ توزیع فضایی توسعه اقتصادی در سطح چهارم توسعه‌یافتگی استان از پنج سطح توسعه شناسایی‌شده در این استان، قرار گرفته است!
مشکلات اجتماعی:
جوانان تحصیل‌کرده بیکار: در تناسب با معضل بیکاری حجم بالای «نیروی جوان تحصیل‌کرده» در بهبهان است که مشکل بیکاری را پررنگ‌تر می‌کند. در استان خوزستان بالاترین «نرخ باسوادی» متعلق به بهبهان با ۹۷ درصد است که از میانگین استان به مراتب بالاتر است و نیز طبق آمارها این شهرستان جایگاه ویژه‌‌ای در برخورداری از جوانان دارای تحصیلات عالی دارد.مهاجرت: خوزستان در رتبه اول مهاجرفرستی کشور است! گرمی آب و هوا، پدیده ریزگردها، زیرساختهای نامناسب شهری، آلودگی هوا، آب و... همه از علل مهاجرت از استان است.
در سال ۸۵ تعداد دانش‌آموختگان آموزش عالی بهبهان (فوق دیپلم به بالا ) ۶.۶درصد از جمعیت کل شهرستان بهبهان را تشکیل می‌دهند. این نسبت برای کل کشور ۶.۰۱درصد است که از بالا بودن این نسبت در شهر بهبهان نسبت به کل کشور حکایت دارد، اما متاسفانه عدم امکان کار و اشتغال برای این افراد در شهر بهبهان شاهد مهاجرت افراد دارای مدارک کارشناسی ارشد و بالاتر از این شهرستان هستیم.
مهاجرت‌پذیری و قیمت بالای مسکن: هجوم مردم شهرها و روستاهای اطراف به بهبهان برای کار و زندگی، سبب ایجاد طبقات حاشیه‌‌ای و فقیری شده که با وجود بیکاری توان خرید یا اجاره خانه را نیز ندارند. افزایش شدید قیمت مسکن با شش برابر شدن در طی سه سال اخیر، افزایش بی‌حساب اجاره و ودیعه مسکن از یک‌سو و بیکاری از سوی دیگر این طبقات پایین را بیش از پیش سرخورده و لبریز کرده است.
از شش نفر کشته‌های آبان۹۸ در شهرستان بهبهان، چهار تن از مناطق حاشیه‌‌ای و کم برخوردار بوده‌‌اند. در اعتراضات اخیر حضور این طبقات بیشتر از سایرین بوده است.
مشکلات فرهنگی:
در شهرستان بهبهان نسبت به دیگر مردمان استان فرهنگ کار و فعالیت نهادینه شده است و به علت یک‌جانشین شدن کوچ‌روها و عشایر و روابط درازمدت با کشورهای حاشیه خلیج فارس(از طرف دیلم و گناوه در استان بوشهر) و وجود مراتع و مزارع غنی دارای تمکن مالی بیشتری نسبت به دیگر نقاط استان هستند. طبق یک مطالعه دانشگاهی، در بهره‌مندی از فضاها و امکانات فرهنگی تفاوت چشم‌گیری در استان وجود دارد؛ به گونه‌ای که شهرستان اهواز با بیشترین امتیاز در سطح اول و شهرستان‌های بهبهان و دزفول به‌طور مشترک در سطح دوم توسعه فرهنگی قرار دارند. عوامل تاریخی چون قدمت بالای بهبهان، مرکزیت اقتصادی و سیاسی و اجتماعی آن برای مناطق اطراف، ارتباطات با شهرها و کشورهای اطراف بر غنای فرهنگی شهرستان افزوده و از جانب دیگر احساس تبعیض و عقب نگه‌داشتگی را وسعت بخشیده و تحمل این افول را سخت کرده است.مشکلات سیاسی از جمله مشارکت سیاسی: مردم بهبهان در تمامی انتخابات ریاست جمهوری همواره بالاترین آرای ممکن را به سبد اصلاحات ریخته‌‌اند. نمونه آن آمار بسیار بالای رای به حسن روحانی در سال ۹۶ است، اما پس از انتخابات در مدیریت شهر جایی برای جوانان و حامیان این گرایش فکری نبوده و این امر باعث دلسردی مضاعف جوانان شده، به طوری که عملا در انتخابات نمایندگی مجلس در سال گذشته با کاهش چشمگیر مشارکت مردم مواجه بودیم.
عدم ثبات مدیریتی شهرستان: در وصف این بی‌ثباتی همین بس که بهبهان در کمتر از چهار سال گذشته چهار فرماندار به خود دیده است و همه این چهار فرماندار غیر بومی بوده‌‌اند! وجود استاندار بهبهانی و این بی‌ثباتی بر بهبهانی‌ها بسیار سخت آمده و این همه بی‌مهری و تزلزل را تاب ندارند.
از دیگر بی‌ثباتی‌ها تک دوره بودن نمایندگان مجلس شهرستان در سه دوره اخیر است که قطعا سبب بر زمین ماندن امور شهر شده است. با هر نماینده جدید، سلیقه جدیدی در شهر حاکم و سیستم مدیریت شهر دگرگون شده است. عدم بررسی کارشناسانه حوادث قبلی: عدم استفاده از کارشناسان حوزه مسایل اجتماعی برای بررسی ریشه‌های اعتراضات قبلی و راه‌حل‌های آنها، امنیتی کردن مسئله و بعضا موضع‌گیری نادرست مسئولین شهری در اقناع اذهان عمومی بی‌تاثیر در ادامه نارضایتی‌ها نیست.
در کل به نظر می‌رسد مسائل کلان مملکت و به تبع استان همچون بیکاری، تورم، افزایش قیمت مسکن، احساس تبعیض و بی‌عدالتی و... با ویژگی‌های محلی بهبهان درهم‌آمیخته و سبب انباشت تضادها و در نتیجه اعتراضات عینی شده است که امیدواریم این زنگ خطر جدی‌تر گرفته شود.