نابودی نمایش خانگی کلید خورد

همدلی|علی نامجو: از مدت‌ها قبل از این‌سو و آن‌سو شنیده می‌شد آثاری که قرار است در بستر نمایش خانگی تولید و پخش شود، به‌جای دریافت پروانه ساخت و البته نمایش خود از سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از این به بعد، از صداوسیما مجوز خواهند گرفت. البته پیش‌ازاین مدیران وزارت ارشاد به شکل رسمی درباره این واگذاری حرفی نزده بودند و یک ماه قبل از سوی وزارت ارشاد اعلام شده بود که به خاطر تعداد زیاد پروانه‌های صادرشده برای نمایش خانگی، سازمان سینمایی تصمیم گرفته تا برای مدتی مجوز جدیدی را در این بخش صادر نکند. بهمن حبشی مدیرکل دفتر نظارت بر تولید فیلم سازمان سینمایی دراین‌باره گفته بود: «به دلیل تعداد بالای مجوزهای صادرشده و مشکل سریال‌سوزی، سازمان سینمایی تا اطلاع ثانوی دیگر مجوز جدیدی برای سریال‌های خانگی صادر نخواهد کرد.»

پیگیری‌ها نتیجه داد!

البته همان زمان هم اهالی رسانه گمانه‌زنی‌ و پیش‌بینی کرده بودند که توقف صدور مجوز از سوی سازمان سینمایی به تنفیذ اختیار صدور مجوز سریال‌های نمایش خانگی به صداوسیما مربوط است. هنوز موضع‌گیری رسمی درباره این جابه‌جایی صورت نگرفته بود که غلامرضا موسوی دبیر شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما در صفحه شخصی خودش در اینستاگرام، پستی را منتشر کرد و در آن نوشت: «پیگیری‌های انجمن تهیه‌کنندگان مستقل نتیجه داد و ساخت سریال در اختیار تلویزیون قرار گرفت... سینمای ایران بیشترین آسیب را از سریال‌سازان شبکه نمایش خانگی و بعدها vodها دید: گرانی تولید و دستمزدها، کمبود هنرپیشگان آن هم کسانی که سینمای ایران به شهرت رساندند، و معمولاً پول بادآورده و در برخی موارد پول کثیف و... پول در شبکه نمایش خانگی حرف اول را می‌زد و بعدها در VODها. و صد البته اسکناس، قوانین را دور می‌زد. انجمن وقتی نتوانست با حرف حساب مشکل را حل کند، به قانون‌های اجرانشده متوسل شد و شد آنچه باید می‌شد. در این سیستم تعداد معدودی دستمزدبگیر، پولی پیدا نخواهند کرد و تلاش می‌کنند مثل مورچه فریاد برآرند دنیا را آب برد.»

صداوسیما به وضع موجود راضی نیست!

بعد از اعلام موضع یک مقام رسمی در صنف تهیه‌کنندگان سینما، کانون کارگردانان و نویسندگان به نگاه او واکنش نشان دادند و جابه‌جایی اعطای اختیار صدور مجوز برای سریال‌های نمایش خانگی از سازمان سینمایی وزارت ارشاد به صداوسیما را کاری غلط توصیف کردند. در ادامه هم سعید رجبی فروتن که یکی از مدیران سازمان سینمایی و البته کارشناس شبکه نمایش خانگی هم هست مطلبی نوشت و در آن توضیح داد: «به دنبال نظارت صداوسیما بر سامانه‌های ویدیوی درخواستی و تلویزیون‌های اینترنتی و صدور مجوز تأسیس و نظارت بر آنها، این روزها خبر واگذاری وظیفه حاکمیتی دیگری به این سازمان بزرگ رسانه‌ای به گوش می‌رسد. به موجب این خبر که هنوز رسماً تأیید نشده است، نظارت بر تولید و نمایش سریال‌های غیرتلویزیونی که تاکنون توسط سازمان سینمایی اعمال می‌شد، به صداوسیما سپرده خواهد شد... در این هفته صداوسیما فارغ از این حواشی به استقبال گشایش مرکز نوآوری صنعت صوت و تصویر رفت تا نشان دهد به وضع موجود راضی نیست و برای توسعه فعالیت‌های خود به اقتضای فناوری‌های نوین نقشه راه و استراتژی خاصی ترسیم کرده است» نتیجه گرفت: «با راه‌اندازی مرکز جدید درواقع باید گفت «رسانا» به کمک «ساترا» آمده است تا صداوسیما نشان دهد درصدد تقویت و بازیابی جایگاه انحصاری خود در تأمین برنامه برای آنتن و نیز گسترش شعاع نظارتی خود بر سایر محتواهای تصویری تولیدشده در فضای مجازی است.»

صداوسیما در ساخت فیلم سینمایی ورود نکرده!

پس‌ازآن بود که حمید خواجه‌نژاد مدیر روابط عمومی معاونت سیما در توئیتی این‌طور نوشت: «اساساً وزارت ارشاد در حوزه سینما وظیفه دارد و تعهدی در حوزه سریال‌سازی نداشته، همان‌طور که تلویزیون در ساخت سینمایی ورود نکرده است.» او البته فراموش کرده بود که سازمان صداوسیما در طول سال‌های گذشته بارها و بارها درزمینه تولید فیلم سینمایی ورود کرده و آثاری با عنوان تله‌فیلم بخشی از تلاش‌های آن سازمان برای حضور در این عرصه است. اگر همه این اظهارنظرها را کنار بگذاریم و بخواهیم به خروجی چند سال گذشته در حوزه سریال‌سازی در شبکه نمایش خانگی نگاهی بیندازیم، می‌شود دریافت که بخش زیادی از شاغلان حوزه سینما و سریال که اگر در فیلمی سینمایی حاضر نمی‌شدند یا در ساخت سریالی به سفارش صدا و سیما آنها را به کار نمی‌گرفتند، ناچار بودند مدت‌ها طعم بی‌کاری را بچشند، در دوره اوج فعالیت شبکه نمایش خانگی همگی مشغول کار شدند و به‌بیان‌دیگر صنف شاغلان و حتی کارگران در سینمای ایران در این دوران توانستند از امنیتی نسبی درزمینه کار برخوردار باشند. از طرف دیگر، به نظر می‌رسد کسانی که در طول مدت اخیر به شیپور نادرست بودن صدور مجوز ساخت و نمایش سریال‌های نمایش خانگی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دمیده‌اند، با رابطه مخاطبان و سریال‌های منتشرشده در فضای نمایش خانگی اصلاً آشنایی ندارند.

اعطای مجوز با قوانین کشور یا قواعد صداوسیما؟

در این سال‌ها بارها و بارها بسیاری از اهل‌فن به پایین آمدن سطح کیفی سریال‌های تولیدشده از سوی صداوسیما اشاره کرده‌اند و گفته‌اند دلایل مختلفی ازجمله مشکلات مالی، نبود تهیه‌کنندگان خوش‌قول (البته دو سه تهیه‌کننده قدرتمند با تلویزیون کار می‌کنند که دلایل قدرتشان ارتباط با نهادهای صاحب ثروت و قدرت در کشور ماست)، عدم تمایل برخی از چهره‌های شناخته‌شده برای حضور در این آثار و نبود فیلمنامه‌های قوی باعث شده صداوسیما نتواند آثار قابل‌توجهی را پیش روی مخاطبان قرار بدهد. با این وضع، اگر مشکل با حجاب زنان و حضور آنان در سریال‌های نمایش خانگی است، وزارت ارشاد بر مبنای قوانین جاری کشور به این سریال‌ها مجوز ساخت و البته نمایش داده است و اگر صدا و سیما بخواهد بر مبنای همان قوانین مسیر اعطای مجوز به متقاضیان را دنبال کند، وضعیت تغییری نخواهد کرد. اگر هم قرار است این سازمان حاکمیتی بر مبنای قواعد درون‌سازمانی به سازندگان سریال‌های نمایش خانگی مجوز بدهد، تفاوت آنچه در صداوسیما پیش روی بینندگان قرار می‌گیرد با آنچه قرار است در شبکه نمایش خانگی پخش شود، چه خواهد بود؟ آیا اگر تولیدات شبکه نمایش خانگی ازنظر خطوط رمز بخواهد دقیقاً منطبق با قواعد درونی صداوسیما و نه قانون جاری در کشورمان ساخته شود، بیننده دلیلی برای خرید این سریال‌ها و تماشایش خواهد داشت؟

به تور انداختن فیلمنامه‌های خوب

از سوی دیگر برخی معتقدند این مسیر به صداوسیما فرصت می‌دهد تا در اصطلاح فیلمنامه‌های خوب را به تور بیندازد و سازندگانش را مجبور کند که اگر به دنبال جلوی دوربین بردن کارشان هستند، هیچ راهی ندارند مگر همکاری با رسانه ملی. در صورت تحقق چنین فرضیه‌ای فیلمنامه‌هایی که شانس حضور در شبکه نمایش خانگی را به‌دست می‌آورند، احتمالاً ضعیف‌ترین فیلمنامه‌هایی خواهند بود که متولیان در صداوسیما آن فیلمنامه‌ها را خوانده‌اند.
بنابراین با در نظر گرفتن پیش‌شرط اول اصلاً آیا تهیه‌کننده یا کارگردانی در این وضع، تمایلی خواهد داشت به ساخت سریالی برای نمایش خانگی؟ اگر جنب و جوش حال حاضر برای حضور در این فضا از بین برود، بیش از همه اعضای صنف سینما دچار ضربه خواهند شد و دوباره باید با بیکاری همراه شوند. به نظر می‌رسد این مسیر درنهایت باعث خواهد شد که آنچه امروز از آن با نام شبکه نمایش خانگی یاد می‌کنیم، تا مدتی بعد به‌طورکلی از میان برود چون بازار آزاد تابع رابطه عرضه و تقاضا است و با توضیحاتی که در بالا داده شد، مخاطب دیگر تقاضایی نخواهد داشت و اگر عرضه‌ای هم در این فضا وجود داشته باشد، با شکست روبه‌رو خواهد شد.

آغاز کار با کارگردانی تلویزیونی

حالا که کار به اینجا رسیده و بالاخره اولین سریال از صداوسیما مجوز ساخت و پخش در شبکه نمایش خانگی گرفته خوب است به آن نگاهی بیندازیم.
کارگردان «موچین» تبریزی است؛ کسی که تولید بیش از ۲۰ تله‌فیلم را در کارنامه دارد. حمید لولایی، علی صادقی، امیر نوری، عباس جمشیدی‌فر، پوریا پورسرخ، رابعه اسکویی، مرجانه گلچین و مهران رجبی ازجمله بازیگران این سریال هستند. جالب این‌که به گفته یکی از خبرنگاران حوزه سینما، این سریال پیش از دریافت مجوز از صداوسیما، برای گرفتن مجوز ساخت به شورای پروانه ساخت سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفته بود و در درخواستش از سوی آن شورا، رد شد. تا امروز سه قسمت از این سریال در «روبیکا» به‌عنوان اپلیکیشنی که با صداوسیما قرارداد دارد، پخش شده و تا اینجا نتوانسته توجه مخاطبان را به خود جلب کند.