خودروهایی برای دپو!

همدلی| کورش شیرازیان: بررسی آمار فروش و تولید خودرو در ایران نشان می‌دهد سه خودروساز بزرگ کشور، ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو، با مشکلاتی در فروش و تحویل خودرو به مشتریان مواجه هستند. در هفت ماهه اول امسال، میزان فروش این شرکت‌ها ۴۹۲ هزار و ۷۶۳ دستگاه بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، کاهش پنج درصدی را تجربه کرده است. این در حالی است که تولید خودرو در این بازه زمانی به ۵۱۰ هزار و ۶۷۲ دستگاه رسیده و نشان‌دهنده دپوی بیش از ۱۸ هزار خودرو در پارکینگ‌های این شرکت‌ها است.
در حالی که تقاضای زیادی برای خودرو در بازار ایران وجود دارد، فروش خودرو در این سه شرکت با کاهش همراه بوده است. ایران خودرو با فروش ۲۸۴ هزار و ۲۳۹ دستگاه در این مدت، نسبت به سال گذشته افت ۲ درصدی را ثبت کرده است. سایپا نیز با کاهش ۸ درصدی، ۱۵۱ هزار و ۹۴۱ دستگاه خودرو فروخته و پارس خودرو با فروش ۵۶ هزار و ۵۸۳ دستگاه، ۱۲ درصد کاهش داشته است.
چرا خودرو دپو می‌کنند؟
کاهش فروش و دپوی خودروها می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد. صادر نشدن مجوز شماره‌گذاری به‌موقع، کمبود قطعات مورد نیاز برای تکمیل خودروها و حتی دپوی عمدی خودروها به منظور حفظ قیمت در بازار، از جمله دلایلی است که به این معضل دامن می‌زند. به طور مثال، ایران خودرو اعلام کرده ۴ هزار و ۴۸۴ دستگاه خودرو تولید کرده که به دلیل مشکلات مختلف هنوز تجاری‌سازی نشده‌اند. سایپا نیز با دپوی ۹ هزار و ۲۵۲ دستگاه خودرو به دلیل تکمیل نشدن فروش و مشکلات در تحویل مواجه است. پارس خودرو هم ۲ هزار و ۹۱۹ دستگاه خودروی تولیدی خود را به دلیل مشابه، در پارکینگ‌ها نگه داشته است.بر اساس آمار منتشر شده، بیشترین میزان فروش خودرو در این مدت مربوط به خانواده‌های مختلفی از محصولات بوده است. خانوادهX200  شامل مدل‌هایی چون تیبا، کوییک و ساینا، با فروش ۱۱۶ هزار و ۵۱۳ دستگاه در صدر فروش قرار دارد. پس از آن، خانواده پژو با فروش ۱۰۱ هزار و ۹۸۶ دستگاه و گروه سورن با ۶۲ هزار و ۹۹۳ دستگاه فروش در رتبه‌های بعدی قرار دارند.برای کاهش دپوی خودروها و بهبود وضعیت فروش، لازم که شرکت‌های خودروساز و نهادهای نظارتی در تأمین به‌موقع قطعات و تسریع در صدور مجوزهای شماره‌گذاری، اقدامات مؤثرتری انجام دهند. علاوه بر این، شفاف‌سازی فرایند تحویل خودروها به مشتریان و نظارت بر روند فروش و عرضه نیز می‌تواند به کاهش فشار بر بازار خودرو کمک کند. با این حال، ادامه این وضعیت می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی نسبت به خودروسازان منجر شود و بازار خودرو را با چالش‌های بیشتری مواجه کند.
پیامدهای منفی دپوی خودروها بر بازار
دپوی خودروها در پارکینگ‌های ایران‌خودرو، سایپا و پارس خودرو نه تنها موجب کاهش عرضه و افزایش قیمت در بازار می‌شود، بلکه باعث ایجاد نارضایتی و کاهش اعتماد عمومی نسبت به این خودروسازان نیز شده است. بسیاری از مصرف‌کنندگان که ماه‌ها در انتظار تحویل خودروهای خود هستند، با تأخیرهای پی‌درپی و نبود شفافیت در فرایند تحویل مواجه‌اند. این مسئله منجر به بروز مشکلات اقتصادی برای آن دسته از خریدارانی شده که خودرو را با هدف سرمایه‌گذاری و جلوگیری از کاهش ارزش پول خود خریداری کرده‌اند، اما اکنون به دلیل نبود شفافیت و تحویل به موقع، با ضرر مواجه می‌شوند.
نقش قیمت‌گذاری دولتی
یکی دیگر از عوامل مؤثر در دپوی خودروها، بحث قیمت‌گذاری دولتی است. در سال‌های اخیر، دولت به منظور کنترل قیمت‌ها، به قیمت‌گذاری دستوری روی آورده که خودروسازان را موظف به عرضه محصولات با قیمت‌های مشخص و پایین‌تر از قیمت بازار کرده است. این سیاست به خودی خود موجب ایجاد اختلاف قیمت میان بازار آزاد و قیمت کارخانه شده و باعث که برخی خودروسازان ترجیح دهند محصولات خود را به صورت انبوه عرضه نکنند. این روش عملا باعث ایجاد رانت و افزایش واسطه‌گری در بازار شده، چون خودروهایی که به مشتریان حقیقی تحویل داده نمی‌شوند، به طرق مختلف وارد بازار آزاد شده و با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسند.یکی از چالش‌های اساسی دیگر که به دپوی خودروها دامن زده، کمبود قطعات مورد نیاز برای تکمیل خودروها است. با توجه به محدودیت‌های واردات و مشکلات تامین قطعات از خارج از کشور، بسیاری از خودروهای تولید شده ناقص باقی مانده‌اند و تا زمان تأمین قطعات، امکان تجاری‌سازی آن‌ها وجود ندارد. این مسئله که بیشتر ناشی از تحریم‌ها و مشکلات ارزی است، باعث شده روند تولید و تحویل خودروها با اختلالات جدی مواجه شود. برخی خودروهای دپو شده در پارکینگ‌ها، حتی دارای قطعات اولیه‌ای مانند سیستم‌های الکترونیکی و بخش‌های ایمنی ناقص هستند و بدون آن‌ها امکان عرضه به مشتریان نیست.
عمدی در کار است؟
یکی از اتهامات مطرح شده علیه خودروسازان، دپوی عمدی خودروها با هدف حفظ قیمت در بازار است. برخی کارشناسان و فعالان بازار معتقدند خودروسازان با نگه‌داری عمدی خودروها در پارکینگ‌ها و امتناع از تحویل به‌موقع سعی دارند از عرضه بیش از حد جلوگیری کرده و قیمت‌ها را در بازار آزاد کنترل کنند. این اقدام موجب کاهش رقابت، کاهش شفافیت بازار و ایجاد انحصار برای این شرکت‌ها می‌شود، چرا که مصرف‌کنندگان مجبور به خرید خودرو با قیمت‌های بالاتر از نرخ رسمی می‌شوند.
برای حل معضل دپوی خودروها و بهبود وضعیت بازار خودرو در ایران، اقداماتی از سوی دولت و خودروسازان مورد نیاز است. خودروسازان باید ملزم به اطلاع‌رسانی شفاف به خریداران در مورد وضعیت خودروها، زمان تحویل و دلایل احتمالی تأخیر شوند. این اقدام می‌تواند به کاهش نارضایتی و افزایش اعتماد عمومی کمک کند. با رفع موانع موجود بر سر راه واردات قطعات و حمایت از تولیدکنندگان داخلی برای تولید قطعات مورد نیاز، امکان تکمیل خودروهای دپو شده فراهم خواهد شد.
دولت می‌تواند با همکاری خودروسازان، مدل‌های جدیدی از قیمت‌گذاری منعطف را اجرا کند که هم منافع مصرف‌کنندگان و هم منافع تولیدکنندگان را تأمین کند. از این طریق، خودروسازان نیز انگیزه بیشتری برای عرضه محصولات خواهند داشت. با بازنگری در قوانین مرتبط با انحصار و ارائه مجوز به شرکت‌های کوچک‌تر برای ورود به بازار، می‌توان رقابت در بازار خودرو را افزایش داد و از قیمت‌گذاری نامتعادل جلوگیری کرد.