تابستان دشوار صنعت برق ایران

همدلی| فاطمه آقا‌یی‌فرد: دورکاری و مصرف بیشتر برق، کرونا و بالاتر رفتن هزینه‌های تولید، صادرات انرژی به کشورهای همسایه و قولی که حالا وزیر نیرو برای خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده داده؛ همگی داستان‌هایی هستند که این‌روزها کار دست سکانداران اقتصادی داده‌اند. چیزی تا رسیدن به گرم‌ترین روزهای سال نمانده و مصرف برق می‌رود تا دوباره ساعات پیک خود را به ثبت برساند؛ البته امسال هنوز تابستان نرسیده، آمارها از رکوردهای قابل‌توجه مصرف برق می‌گویند؛ هنوز خرداد دهه اول خود را کامل نکرده بود که مصرف برق از 50 هزار مگاوات عبور و نسبت به مدت مشابه پارسال شش درصد رشد کرد؛ چند روز بعد از این خبر بود که آمارها از افزایش 12درصدی مصرف نسبت به اواسط خرداد سال 98 حکایت کردند و استفاده از برق در ساعات اوج به 53 هزار و 499 مگاوات رسید و این روند رو به رشد همچنان ادامه دارد. نکته قابل‌توجه دیگر در این ماجرا اشاره کارشناسان به بالاتر بودن مصرف برق در ایران در مقایسه با سایر کشورهاست؛ آنطور که آگاهان این حوزه می‌گویند مصرف برق در کشور سه برابر میانگین جهانی است که قیمت‌گذاری دستوری باعث این افزایش در مصرف شده.
هر چه که هست، هر سال همین روزها، شاید چند هفته این طرف و آن‌طرف‌تر، صدای هشدار مسئولان درباره بالا رفتن مصرف برق را می‌توان شنید که در لابه‌لای صحبت‌هایشان آرام و ریز به برنامه‌های خاموشی اشاره می‌کنند؛ درست مثل حالا که وزیر نیرو دوباره قول نگران‌کننده‌ای در این‌باره داده و موجی از واکنش‌ها در فضای مجازی شکل گرفته تا کاربران این‌بار هم از دغدغه‌های برقی خود بنویسند؛ رضا اردکانیان می‌گوید:«اگر در مصرف برق صرفه‌جویی نشود، مجبوریم برای خاموشی برنامه‌ریزی کنیم».
وزیر نیرو در حالی این هشدار داغ را به مردم داده که چند وقت پیش قراردادی برای صادرات برق به عراق امضا شد. او در این زمینه به ایرنا گفت: «تمامی قراردادهای صادرات برق به عراق تا پیش از این یکساله بوده، اما در این سفر، مذاکرات نهایی شده و قرارداد دو ساله صادرات برق برای سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ با وزارت برق عراق به امضا رسید». کارشناسان بر این باورند که صادرات برق با توجه به شاخص‌هایی مانند ایجاد ارزش افزوده، استفاده از توان فنی مهندس داخلی و ایجاد اشتغال در داخل کشور در رسیدن به درآمدهای صادراتی نقش قابل‌توجهی دارد و حتی این صادرات مقرون به صرفه‌تر از گاز و نفت است. اما نکته قابل‌توجه این است که امسال همزمان با رسیدن به روزهای داغ سال، بیماری کرونا شیوع پیدا کرده و به نظر می‌رسد اوضاع کسب و کار با توجه به هزینه‌ای که قطعی‌های مکرر برق به اقتصاد وارد می‌کند بیشتر از سال‌های گذشته باشد و حتی با این برنامه‌های خاموشی وضعیت در واحدهای تولیدی رو به وخامت برود.
داستان برنامه‌ریزی وزارت نیرو همزمان با سیاست‌های این وزارتخانه برای افزایش صادرات برق در روزهای کرونایی حالا با موجی از اظهارنظرهای کاربران همراه شده است.

نگاهی به واکنش کاربران فضای مجازی به برنامه‌های خاموشی

حالا که بدترین سناریوها برای برق در روزهای آینده در نظر گرفته شده و مسئولان از اتفاقات ناخوشایندی برای این صنعت خبر می‌دهند، کاربران زیادی را در فضای مجازی می‌توان دید که در این‌باره اظهارنگرانی کرده و از خسارتی که با این قطعی‌ها به کسب و کارشان می‌خورد احساس ناخوشایند خود را مطرح کرده‌اند.
خاموشی‌های گاه و بی‌گاه کشور طی سال‌های گذشته؛ آن هم در شرایطی که مهم‌ترین مانع پیش روی این صنعت گرما بود و روزهای داغ تابستان، بارها صدای فعالان اقتصادی و بخصوص صنعتگران را درآورده است و این موضوع بار دیگر با واکنش کاربران در فضای مجازی رو به رو شده. تحت چنین شرایطی که صنایع و واحدهای تولیدی کوچک با مشکلات ارزی دست و پنجه نرم می‌کنند، صدای نگرانی فعالان اقتصادی را در فضای مجازی در رابطه با قطعی‌های برق در روزهای پیش‌رو بلندتر از همیشه می‌توان شنید. نکته قابل‌توجه آنجاست که کارشناسان از هزینه‌های ناشی از قطعی برق سخن می‌گویند؛ به باور آگاهان اقتصادی، ضرر و زیان ناشی از قطع برق واحدهای تولیدی و صنعتی بسیار هنگفت است و تولیدکنندگان را با مشکلات بسیار زیادی روبه‌رو می‌کند که عمده‌ترین آن افزایش هزینه‌های تولید است.
این موضوع در شرایطی که بیش از 50درصد واحدهای تولیدی مستقر در شهرک‌های صنعتی تعطیل یا با ظرفیت کمتر از 50درصد فعالیت می‌کنند، تهدید بزرگی برای پیشبرد اقتصاد ایران به شمار می‌آید.
این قطعی‌ها هر چند کوتاه‌مدت، اما با همه هزینه‌هایی که برای اقتصاد دارد خیلی‌ها را نگران کرده؛ مخصوصا وقتی که گفته می‌شود بر اساس برآوردهای کارشناسی، طی سال‌های گذشته، خسارت اقتصادی ناشی از قطعی برق 150 برابر هزینه مصرف است. به باور آگاهان اقتصادی، ضرر و زیان واحدهای تولیدی و صنعتی از قطع برق دو بخش آشکار و پنهان دارد. اما یک قاعده کلی در دنیا برای محاسبه خسارت اقتصادی ناشی از قطع برق وجود دارد که بر مبنای آن می‌توان گفت که با وقوع خاموشی بین 100 تا 150 برابر هزینه برق تولیدی خسارت به اقتصاد وارد می‌شود. مگرآنکه واحدهای صنعتی برنامه تولید خود را با جدول زمانبندی خاموشی‌ها در یک ساعت مشخص هماهنگ کرده باشند که این موضوع بعید به نظر می‌رسد.
تحت چنین شرایطی تنها فعالان اقتصادی نیستند که به وعده وزیر نیرو درباره قطعی برق در روزهای آینده واکنش نشان داده‌اند. علی در این‌باره این‌طور توییت کرده است: «با قطعی برق مخصوصا در شهرهای جنوبی دیگر نمی‌توان افزایش دما را تحمل کرد و حتی ممکن است لوازم خانگی در اثر این قطعی‌ها بسوزد و اتصال و آتش‌سوزی داشته باشیم». مریم دیگر کاربری است که در این زمینه می‌گوید: «اگر در تابستان برق قطع شود، مردم از شهرهای گرم به نقاط معتدل‌تر مسافرت می‌کنند و احتمال شیوع کرونا بیشتر می‌شود». حامد در این‌باره نوشت: «امروز تسویه حساب سالانه برق رسید، حقیقت یکی از باگ‌های مهم دورکاری مشخص شد؛ مصرف برق بیشتر که رقم قابل‌توجهی افزایش پیدا کرده». در چنین فضایی است که سخنگوی صنعت برق تاکید کرده که «گذر موفق از تابستان امسال تنها با همراهی مشترکان امکان‌پذیر است».

تکرار تلخ قصه ترس از تاریکی

آمار مصرف انرژی در سال‌های گذشته حکایت از این دارد که در ماه‌های تیر و مرداد میزان استفاده به اوج خود می‌رسد و ترس از خاموشی‌ها مخصوصا در استان‌های جنوبی به دلیل پایین آمدن کیفیت زندگی باز هم بیشتر شده است؛ اگرچه قصه خاموشی‌ها و محدودیت در استفاده از انرژی ماجرای کهنه‌ای است و هر سال در فضای مجازی بحث‌هایی در این زمینه مطرح می‌شود، امسال اما شرایط خیلی با سال‌های گذشته فرق کرده و هر روزی که می‌گذرد ویروس کرونا چهره دیگری از این ماجرا برای ما رونمایی می‌کند؛ در چنین فضایی که هنوز تابستان نیامده و آمارها خیلی زودتر از سال‌های گذشته دست به کار شده‌اند تا از بالا رفتن مصرف برق نسبت به قبل خبر دهند، سخنگوی صنعت برق از افزایش پنج درصدی مصرف برق از ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل خبر داده است؛ اواسط اردیبهشت همین امسال، مصطفی رجبی مشهدی، به خبرگزاری صداوسیما گفت:«با وجود شیوع بیماری کرونا و تعطیلی برخی واحدهای صنفی و صنعتی، مصرف برق در کشور افزایش داشته است، در صورتی که این رویه ادامه پیدا کند و همه واحدهای غیر فعال، فعالیت خود را شروع کنند با افزایش بیش از حد مصرف انرژی در کشور روبه‌رو خواهیم شد؛ بنابراین اگر مدیریت مصرف اعمال نشود و مصرف برق با همین رویه ادامه داشته باشد، پایداری شبکه برق در تابستان و زمان اوج مصرف به سختی محقق می‌شود»؛ نگاهی به میزان مصرف برق در روزهای اولیه شروع کار کسب و کارها حکایت از این دارد که پیش‌بینی سخنگوی برق در این‌باره درست از آب درآمده بود؛ به طوری‌که با کاهش محدودیت‌های ناشی از کرونا و گرم‌تر شدن هوا در مناطق مختلف، میزان مصرف به اندازه دو دهم درصد در یک روز افزایش یافت؛ بر اساس همین روال زمانی و همچنین پس از آغاز به‌کار فعالیت‌هایی که بر اثر همه‌گیری ویروس کرونا متوقف شده بود، روند افزایش مصرف برق امسال از ابتدای اردیبهشت ماه شروع شد و نکته قابل‌توجه اینکه مصرف برق در یکی از روزهای بهاری امسال که همزمان به شروع مجدد کسب و کارها بود نسبت به مدت مشابه در سال گذشته به 41 هزار و 554 مگاوات یا همان رشد دو درصدی دست یافت. چهارشنبه هفته گذشته بود که وزیر نیرو نیز به این موضوع واکنش نشان داد و به نود اقتصادی گفت: «پیش‌بینی می‌کنیم با کمک مردم، میزان مصرف برق در اوج بار به 58 هزار و 300 مگاوات برسد و این به میزان ظرفیت تولید کشور است، اما اگر مصرف برق مدیریت نشود و با روند کنونی پیش برویم، پیک مصرف برق از 60 هزار مگاوات عبور می‌کند و مجبور به ایجاد خاموشی‌های مدیریت شده می‌شویم».
رضا اردکانیان افزود: «در سال‌های گذشته میزان مصرف برق در اوج بار به طور میانگین سالانه حدود پنج و دو دهم درصد افزایش می‌یافت اما از دو سال پیش با همکاری مردم و مدیریت مصرف، ابتدا دو و 98 صدم درصد اوج بار کاهش یافت و پارسال نیز سه هزار و 874 مگاوات پیک مصرف کم شد». وی با بیان اینکه امسال به دلیل آغاز زودهنگام گرما و پایداری آن شرایط متفاوت شده و مصرف افزایش چشمگیری یافته است، گفت: «در 12 خرداد امسال مصرف برق در مقایسه با سال گذشته 12 درصد افزایش یافته است».

یک تابستان سخت برای صنعت برق

روزهای بهاری امسال در حالی می‌روند تا جای خود را به تابستانی داغ بدهند که میزان مصرف برق با توجه به شیوع کرونا چه در دوران قرنطینه و چه در دورانی که محدودیت‌ها برداشته شده و بسیاری از کسب و کارها فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، افزایش قابل‌توجهی را نسبت به سال‌های گذشته دارد و به نظر می‌رسد تابستان سختی در انتظار این صنعت است؛ آمارهای کلی درباره میزان مصرف برق در دوران کرونا و قرنطینه وجود ندارد، اما در برخی از شهرها گزارش‌هایی از روند مصرف انرژی در این دوران منتشر شده که در تایید این نکته که کرونا میزان مصرف را نسبت به دوران عادی بالاتر برده، قابل استفاده است.
علیرضا عرب‌بیگی، رئیس اداره برق کاشان در این‌باره به مهر می‌گوید: «در ایام شیوع کرونا میانگین مصرف برق مردم کاشان نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته ۶ درصد افزایش داشت؛ پیک مصرف در فیدرهای خانگی نیز در ایام شیوع کرونا نسبت با مدت زمان مشابه در سال گذشته ۲۷ درصد افزایش یافت». این‌روزها در حالی زمزمه‌های مسئولان برای ایجاد خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده مطرح است که چند وقت پیش مدیر عامل شرکت تولید نیروی برق از تابستان سخت امسال برای این صنعت خبر داده بود؛ محسن طرزطلب در این‌باره گفت: «رفتار مصرف کنندگان با توجه به بروز بیماری کرونا در ماه‌های آتی و میزان افزایش مصرف برق در زمان پیک تابستان، غیرقابل پیش‌بینی است و تابستان امسال با وضعیت خاص و ویژه‌ای روبه‌رو خواهیم بود».
مدیر عامل شرکت تولید نیروی برق افزود: «بر اساس یک پیش‌بینی وضعیت ویروس کرونا به همین منوال تا پایان تابستان ادامه خواهد داشت و ساکنان مناطق مختلف به ویژه اهالی مناطق گرمسیری که هر ساله در زمان تعطیلات تابستانی به مسافرت می‌رفتند، امسال در محل اقامتی خود باقی خواهند ماند و همین امر منجر به افزایش مصرف برق و استفاده هر چه بیشتر از سیستم‌های سرمایشی خواهد شد». مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی گفت: «بروز این اتفاق منجر به افزایش مصرف برق کلانشهر‌ها خواهد شد، در این صورت ظرفیت پست‌ها و خطوط انتقال برق پاسخگو نخواهد نبود و این مسئله منجر به بروز اتفاقاتی در کلان‌شهرها خواهد شد». طرزطلب افزود: «ممکن است این بیماری در فصل تابستان روند نزولی پیدا کرده و وضعیت عادی شود.
در چنین شرایطی صنایع پرمصرف که هر ساله در زمان پیک تابستان میزان مصرف برق خود را کاهش می‌دادند، امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و نبود فروش محصولات خود از ابتدای سال در تلاش برای جبران کاهش تولیدشان در فصل تابستان باشند که این امر منجر به افزایش مصرف برق در کشور خواهد شد».