فشار سیاسی و دعوت به مذاکره

همدلی- آفاق فقیهی: لحن نسبتا تند اتحادیه اروپا در بیانیه فصل گذشته، اسفندماه،  نشان می‌داد تنور انتقاد و عمل به یک اقدام  علیه ایران داغ شده است. در آن بیانیه اشاره شده بود اگر ایران به تعهدات ادعایی آنها عمل نکند، قظعنامه‌ای در راه خواهد بود. اشاره سه‌شنبه مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه درباره قطعنامه جدید با کلمات تندتری بیان شد. او پس از گفت‌وگو با “بنیامین نتانیاهو” نخست وزیر اسرائیل اعلام کرد؛ این کشور همراه شرکا و متحدان خود، به ایران بر سر برنامه هسته‌ای‌اش فشار خواهند آورد.  “امانوئل مکرون” در بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی عمیق خود درباره مسیر برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرد: «اعمال فشار را تا زمانی ادامه می‌دهیم که اطمینان حاصل کنیم ایران به تعهدات بین‌المللی خود در این زمینه احترام می‌گذارد.» تعهداتی که ایران، چین و روسیه روایت دیگری از آن دارند. پوتین در اظهارنظری بعد از این قطعنامه گفت  با وجود اینکه ایران به تعهدات خود در چارچوب معاهدات بین المللی پایبند است، این قطعنامه صادر شد. از نظر ما ایران به تعهدات خود در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاملا پایبند است و آنها را انجام می‌دهد و تخطی نکرده است.
بازگشت به برجام به جای فشار
البته در آستانه نشست شورای حکام و در حالیکه فضای بین‌المللی برای صدور یک قطعنامه علیه ایران مهیا شده بود، روسیه، چین و ایران در اقدامی پیشگیرانه بیانیه مشترکی صادر کردند که در آن از طرف‌های مقابل می‌خواست به مذاکرات برجامی بازگردند. این بیانیه نشان داد که ایران و شرکای سیاسی‌اش دریافتند اختلاف نظر ظاهری و ابتدایی ایالات‌متحده و تروئیکای اروپایی احتمالا نخ برجام را دنبال می‌کند، نکته‌ای که تحلیل‌ها را به بازی میز مذاکره هدایت می‌کرد. «اسپوتنیک» چهارشنبه گذشته گزارش داد، در این بیانیه سه‌جانبه آمده است: «مفاد برنامه جامع اقدام مشترک همچنان معتبر است. کشورهای ما برای دستیابی به توافق هسته‌ای از هیچ تلاشی دریغ نکرده و همچنان از این توافق حفاظت کرده و به تمامی تعهدات خود پایبند هستند». پوتین در اظهارات چهارشنبه خود در جمع خبرنگاران  به موضوع خروج ترامپ از برجام اشاره کرد که خط مذاکره را پیگیری می‌کند. او با انتقاد از خروج ترامپ از برجام و بازی اروپایی‌ها بعد از این اتفاق بر ضرورت یک مکانیزم جدید در توافقات تاکید کرد که دولت‌ها را مجاب به حفظ و رعایت آن کند.
 در طرف مقابل برخلاف گفته‌های پوتین، آمریکا موضوع را به حال حاضر و گذشته نزدیکتری ارجاع داده است. “لورا هول‌گیت” سفیر ایالات متحده در سازمان‌های بین‌المللی گفته:« ما هر گونه ادعایی را که توسط ایران و چندین کشور عضو دیگر مطرح شده است، مبنی بر اینکه ایالات متحده به نحوی مانع بازگشت ایران به اجرای تعهدات مربوط به برجام می شود، به ویژه اینکه ما و تروئیکای اروپایی فاقد اراده سیاسی برای جمع‌بندی توافق (برای از سرگیری‌ اجرای) برجام در سال ۲۰۲۲ بودیم، رد می کنیم.»
این نماینده آمریکا به تلاش‌های انجام شده برای توافق هم اشاره کرد:«  در سال ۲۰۲۲ پس از تلاش های سیاسی فراوان، توافق‌های قابل قبولی روی میز گذاشته شد و در هر نوبت، ایران با خواسته‌های غیرقابل قبول و خارج از برجام پاسخ داد.» این گفته‌ها نیز در کنار اظهارات پوتین و نشانه‌های موجود از گفت‌‌وگوهای پشت‌پرده ایران و آمریکا از طریق عمان بیانگر اراده‌ای است که می‌خواهد از مجموعه این اقدامات و واکنش‌ها پنجره جدیدی برای مذاکرات باز کند.
تطهیر ایالات متحده در رسانه‌های غربی
اشاره نیویورک تایمز در پنج‌شنبه(پریروز) در این باره قابل تامل است. این نشریه درحالیکه گفته می‌شد ایالات متحده، مخالف و نگران چنین تصمیمی از طرف اروپایی‌هاست، موضوع را این‌گونه توجیه کرد که: « دولت بایدن از اروپایی‌ها خواسته بود متن قطعنامه شورای حکام علیه ایران را «تعدیل» کنند.»نیویورک تایمز به نقل از منابع خود گفته است «متن [ابتدایی] قطعنامه پیشنهادی چنان تند بیان شده بود که می‌توانست واکنش‌های شدیدی را در تهران به دنبال داشته باشد» و از این رو مقامات دولت بایدن «آشکارا نگران شده بودند».مطابق اطلاعات منتشر شده آنها به همتایان اروپایی خود اعلام کرده بودند که با نگرانی‌هایشان هم‌عقیده‌اند، اما «نمی‌خواهند از قطعنامه‌ای غیرقابل اجرا حمایت کنند که ممکن است ایران را وادار سازد برنامه هسته‌ای خود را توسعه دهد و تنش‌ها را تشدید کند.»نیویورک تایمز می‌گوید در نهایت پس از اعمال «برخی تعدیل‌ها» در متن، آمریکا به قطعنامه پیشنهادی فرانسه، بریتانیا و آلمان رای مثبت داده است.
سیگنال به انتخابات ایران
اما دلایل اصلی تصویب این قطعنامه در این زمان مشخص چیست؟ چرا اروپا و آمریکا در دو نقش کاملا متضاد در حرکتند اما محصول آن قطعنامه ضدایرانی است که فعلا به طور کاملا محتاطانه فشارها را افزایش خواهد داد. «عبدالرضا فرجی‌راد»تحلیل‌گر مسائل سیاسی و بین‌الملل معتقد است: « گروسی عجله کرده و بیانیه خود را زودتر از موعد اعلام کرده و با توجه به سانحه بالگرد، بهتر بود کمی دیرتر واکنش نشان می‌داد. آن چه اکنون مشخص است، این است که ما طی هفته‌های آتی انتخاباتی داریم که نه فقط برای خودمان، بلکه برای اروپا و آمریکا و البته که برای آژانس هم بسیار مهم است. در حال حاضر در ایران یک خلاء اجرایی در کشور به وجود آمده و تصمیم گیرندگان موقتی شاید نتوانند تصمیم نهایی را درباره آژانس داشته باشند و لذا درک می‌کنند که باید تا دولت بعدی و مشخص شدن تکلیف وزیر امور خارجه بعدی، رئیس سازمان انرژی اتمی بعدی و ساختار سیاسی و دیپلماسی بعدی ایران کمی صبور باشند.

به همین دلایل است که معتقدم قطعنامه مسکوت خواهد ماند تا طی یکی دو ماه آینده تکلیف امور مشخص شود. این نکته را نیز فراموش نکنیم که در ایالات متحده نیز انتخاباتی در پیش است و اروپا نگران انتخابات آمریکا هم هست که مبادا رئیس جمهوری سر کار بیاید که مثل ترامپ باشد و بیشتر با ایران درگیر شود و وضعیت حادتر شده و آژانس نیز دسترسی خود را به ایران از دست دهد.»
این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: «این احتمال اندک هم وجود دارد که اروپایی‌ها از مذاکره احتمالی ایران و آمریکا دلخور هستند، ولی اروپا در این مذاکرات حضور ندارد. آن‌ها معتقدند که این مذاکرات باید در گروه ۵ به اضافه یک انجام شود و این که چرا آمریکا مستقیما با ایران گفت‌وگو می‌کند جای سوال دارد. واقعیت امر این است که ایران و امریکا چندان گفت‌وگویی درباره مسائل هسته‌ای ندارند و بیشتر درباره مسائل منطقه، نیرو‌های مقاومت و پیشگیری از درگیری بیشتر در منطقه مذاکره دارند.»