حیات بنگاه‌های اقتصادی در خطر

همدلی| پس از چند روز نوسان شدید در بازار ارز، قیمت دلار در آخرین روزهای هفته گذشته اندکی کاهشی شد. برخی از فعالان بازار معتقدند که بازارساز با ارزپاشی، بازار را تا حدی نزولی کرده و ابراز امیدواری می‌کنند قیمت‌ها در رکوردهای تازه تثبیت نشود و به محدوده هفته‌های گذشته بازگردد اما اگر افزایش نرخ دلار در کانال ۶۰هزار تومان ماندگار شود، همه وضعیت اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
«پیمان مولوی» دبیرکل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران در گفت‌وگو با «جماران» درباره علل نوسانات قیمت دلار در روزهای گذشته خاطرنشان کرد: از ابتدای سال مشخص بود که روند کاهش ارزش ریال در مقابل دلار می‌تواند حدود 40درصد باشد که تقریبا به آن عدد رسیدیم.
وی افزود: قیمت دلار الان روی 58هزار تومان است، بنابراین اینکه بانک مرکزی مدت‌ها جشن می‌گرفت و با دستاوردسازی، اعلام می‌کرد که در حال تثبیت نرخ است، همراه با واقعیت نبود. اکنون هم دلار به سمت مرزهای جدیدی می‌رود و بانک مرکزی هم هیچ اقدامی را در رابطه با آن، صورت نداده است.
کاهش 20 درصدی ارزش ریال در کمتر از دو هفته
مولوی با بیان اینکه متاسفانه در عرض کمتر از دو هفته، 20درصد ارزش ریال از بین رفت، اظهار داشت: یا بانک مرکزی این وضعیت را رها کرده یا اینکه افزایش قیمت خودخواسته بود یا اینکه توان مدیریت شرایط را ندارند. در هر سه حالت، با این اقدام، سیگنال بسیار بدی به اقتصاد داده شد و دولت و رئیس کل بانک مرکزی به مردم، رسانه‌ها و تحلیلگران هیچ توضیحی درخصوص چرایی آن ارائه نکردند.
به گفته وی، بانک مرکزی باید بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود. اگر بانک مرکزی، از ابتدا سیاست تثبیت را مطرح نمی‌کرد و مانند همه جای دنیا، اعلام می‌کرد تا زمانی‌که توانایی کنترل تورم را نداشته باشد، نمی‌تواند قدرت ریال را حفظ کند و باید همه کمک کنند که کنترل تورم ممکن شود، به وظیفه خود عمل کرده بود و کسی نمی‌توانست از بانک مرکزی انتقادی داشته باشد. در این شرایط، بانک مرکزی سیاست خود را روشن کرده بود و گفته بود تا زمانی‌که تورم کنترل نشود، کاهش ارزش ریال ادامه دارد.
خسارت بازار مثلا غیررسمی
این اقتصاددان افزود: اما بانک مرکزی مانند اسلاف خود، به شعار و اقدامات ایذایی روی آورد که نتیجه آنها را تحت عنوان تثبیت اعلام کردند اما خروجی آن این شده که اکنون سکه، خودرو و دیگر کالاها با دلار 58هزار تومانی تطبیق پیدا می‌کند و متاسفانه همچنان در گفتمان بانک مرکزی، با تلاش برای نادیده گرفتن مساله، آنچه رخ می‌دهد را به «بازار غیررسمی» منتسب می‌کنند! این چه بازار غیررسمی است که زندگی همه و ازجمله شخص وزیر اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باز اسم آن را «بازار غیررسمی» می‌گذارند! چه زمانی باید قبول کنند که چیزی به نام قدرت برابری ریال با هر ارز دیگری وجود دارد و تا زمانی‌که تورم کنترل نشود، در میان‌مدت و بلندمدت، کاهش ارزش ریال حتمی است.
مولوی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی باید بر کنترل تورم متمرکز شود، یادآور شد: اینکه چرا ماه‌های پایانی سال همواره شاهد این تکانه‌ها هستیم را باید از مدیریت اقتصادی کشور پرسید که چرا مکرر در شب‌های عید و در آخر سال و پس از تصویب بودجه این اتفاق می‌افتد و هر ساله در همین مقطع، یک‌باره جهشی در قیمت دلار داریم! باید پاسخ دهند که چرا این مساله رخ می‌دهد!
کنترل کسری بودجه با فقیرتر کردن فقیران
این کارشناس اقتصاد درباره برخی گمانه‌زنی‌ها در رابطه با افزایش قیمت دلار به دلیل جبران کسری بودجه برای 1403، گفت: متوجه نمی‌شوم چرا کشوری باید عامدا از ارزش پول خود بکاهد تا کسری بودجه را جبران کند؟ چرا باید میلیونها نفر را فقیر کنیم تا کسری بودجه کنترل شود؟ چرا باید مردم و فعالان اقتصادی هزینه عدم بهره‌وری، ناکارآمدی، هزینه‌های غیرضروری و معافیت‌های مالیاتی غیرمتعارف را بپردازند؟ این وضعیت که منجر به التهاب در بازارهای دیگر هم می‌شود، بسیار نگران‌کننده است. دلیل کسری بودجه این است که رشد اقتصادی نداریم! متوسط رشد ریالی 12سال اخیر ما از صفر به سمت یک درصد متمایل شده است. نقدینگی در این 12 سال، 22 برابر شده و تورمی که ایجاد کرده، ناخودآگاه روی همه‌چیز ازجمله بودجه تاثیرگذار بوده و شکاف بودجه را هم بالاتر برده است.
وی با تاکید بر اینکه باید توضیح دهند آیا نوسانات دلار برای جبران کسری بودجه انجام می‌شود یا خیر و چرا در این شرایط، قیمت ارز را رها کرده‌اند، گفت: البته ما خارج از سیستم به این مساله نگاه می‌کنیم و تصمیم برای افزایش قیمت دلار، می‌تواند علل دیگری هم داشته باشد. شرکت‌ها به دلیل مساله نرخ تسعیر و مابه‌التفاوت نرخ ارز، از افزایش نرخ دلار نفع می‌برند. این مساله هم می‌تواند علت افزایش نرخ دلار باشد چرا که ما در یک اقتصاد شدیدا ذی‌نفعانه زندگی می‌کنیم.
مولوی با بیان اینکه رتبه آزادی اقتصادی در ایران 160 از 165 است و جزو بسته‌ترین اقتصادها هستیم، توضیح داد: در اقتصادهای بسته، شاهد بروز اقتصادهای ذی‌نفعانه هستیم به این معنا که ذی‌نفع افزایش قیمت دلار، ذی‌نفع دلار 4200تومانی، ذی‌نفع انحصار خودرو و عدم واردات خودرو و... داریم. اقتصاد ما اقتصادی ذینفعانه است و این افزایش قیمت دلار را هم می‌توان در این چارچوب بررسی کرد. بسیاری از بنگاه‌های ما تنها با تورم می‌توانند حیات داشته باشد چرا که قابلیت رقابت ندارد.
دبیرکل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران ضمن تاکید بر ضرورت توجه به پیامدهای افزایش قیمت دلار در کشور افزود: متاسفانه اقتصاد ایران هر روز به سمت فقیرتر شدن می‌رود. سال آینده این کاهش ارزش ریال، در کنار تورم مشکل بسیار بزرگ «سرمایه در گردش» را برای بنگاه‌ها ایجاد خواهد کرد. در شرایطی‌که در سال آینده بنگاه‌ها، نیاز دارند سرمایه‌شان رشد کند، از آنجا که بانک مرکزی سیستم بانکی را قفل کرده و وام‌دهی صورت نمی‌گیرد، بسیاری از بنگاه‌ها با چالش تامین سرمایه در گردش روبه‌رو می‌شوند و به دلیل ایجاد تورم ناشی از افزایش نرخ دلار، در سمت بازار هم با کاهش تقاضا روبه‌رو خواهند شد.
مولوی با بیان اینکه سال آینده تورم رکودی بزرگتری خواهیم داشت و بنگاه‌ها به طور جدی‌تری در دو راهی بقا و تعطیلی قرار خواهند گرفت، گفت: بانک مرکزی در سناریویی خوش‌بینانه، معتقد است می‌تواند رشد نقدینگی را روی 25درصد حفظ کند و رشد اقتصادی هم بالای 3درصد خواهد بود و تورم نیز در کانال 35 تا 40درصد قرار می‌گیرد. اما سناریوی میانه که امکان تحقق 50درصدی می‌توان به آن داد نقدینگی در اقتصاد ایران را با حدود 30درصد رشد ارزیابی می‌کند. در این سناریو کانال تورم، 40 تا 45درصد است. سناریوی بدبینانه رشد نقدینگی بیش از 30درصد تا 35درصد با رشد اقتصادی حدود 2درصد است که تورم را به کانال 45 تا 50درصد می‌برد. همه اینها براساس میزان برآورد رشد اقتصادی و رشد نقدینگی قابل محاسبه است.