الزام‌های مشارکت در انتخابات

الزام‌های مشارکت  در انتخابات

رضا صادقیان( روزنامه‌نگار)

 آنگونه که از شواهد امر هویداست، فرآیند انتخابات از سال 1400 با تغییرات جالب توجه‌ای روبرو شده و کنار هم قرار دادن اکثر موضع‌گیری‌های صاحبان قدرت به ترتیبی است که خبر از عوض شدن رویه‌ها را تا به امروز برای جذب مشارکت کنندگان گسترده‌تر پای صندوق‌های رای را نمایان نمی‌کند. گویی شهروند ایرانی به سویی و شمار تصمیم‌سازان تاثیرگذار در ساختار قدرت به سمتی دیگر می‌روند.
اول: توجیه حذف سایر رقبا با تکیه بر ادبیات مختلف و بعضا غیرقابل باور برای مخاطبان از سوی مسئولان برگزاری انتخابات به عنوان نمونه‌ای از رویکردهای غیرمشارکتی شدن انتخابات تا با امروز و احتمالا در روزهای آینده دنبال خواهد شد. بدون ذره‌ای تردید این شیوه نه تنها زمینه مشارکت بیشتر و بهبود میزان آرای ریخته شده در صندوق‌های رای را فراهم نخواهد کرد، بلکه به دلیل تکرار برخی کلیدواژه‌های عجیب از سوی مسئولان، زمینه کاهش مشارکت را رقم خواهد زد. تنگ‌تر شدن حلقه راه یافتگان به کانون‌های قدرت به گونه‌ای شده است که حتی انتقاد چهره‌های رسانه‌ای وابسته به جریان اصولگرا را شکل داده است؛ از همین‌رو افرادی که در سال‌های گذشته برای دعوت از مردم انرژی صرف می‌کردند و با کنش‌های شخصی و گروهی سایر مردم را به مشارکت در انتخابات دعوت می‌کردند هم‌اکنون با رد صلاحیت، عدم احراز و... دیگر عبارت‌ها از گردونه رقابت‌ها کنار گذاشته شده‌اند. نتیجه آنکه؛ در شرایطی که حلقه رقابت کنندگان کوچک شود، لاجرم حلقه‌های دعوت کنندگان، تشویق کنندگان و آنان که همیشه پای ثابت انتخابات و کارزارهای سیاسی بوده‌اند نحیف‌تر خواهد شد، در این میان حلقه ناظران و کسانی که با نگاه انتقادی به رویدادها می‌نگرند بیش از همیشه خواهد شد.
دو: براساس آمارهای مستند وزارت کشور، بیشترین میزان مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی مربوط به سال 1378 است؛ سالی که مجلس ششم براساس یک رقابت نسبتا کامل میان جریان‌های سیاسی شکل گرفت و حتی برخی از نیروهای متمایل به نهضت آزادی و نیروهای ملی مذهبی‌ و... امکان حضور و رقابت را داشتند. در سال 1394 که نیروهای بیشتری امکان حضور در انتخابات را به دست آورده بودند، میزان مشارکت 62 درصد شد. به عبارتی‌ روشن‌تر هر هنگام که میزان انتخاب شوندگان بیشتر باشد، شاهد مشارکت بیشتر شهروندان هستیم. اما کمترین میزان مشارکت برای شکل دادن به مجلس، به سال 1398 و با مشارکت 42 درصد است، اینکه حوادث قبل از برگزاری انتخابات که پس از افزایش قیمت بنزین رخ داد، در آن سال تاثیرگذار بوده است تردیدی نیست، اما نحوه رد صلاحیت‌ها در آن سال به ترتیبی بود که حتی برخی از نیروهای سیاسی در زمان تبلیغات اقدامی انجام ندادند. بنابراین نه تنها طی سال‌های گذشته در انتقال پیام مهم بودن صندوق رای و مشارکت در انتخابات توفیقی حاصل نشده است، بلکه رفته رفته مسئله مشارکت و تاثیرگذاری در انتخابات برای صاحبان حق رای تغییر معنا یافته است. مهمتر آنکه تجربه برگزاری انتخابات سال 1400 و کاهش میزان مشارکت به صورت چشم‌گیر و تهی شدن معنای رقابت کاندیدا همچنان در ذهن اکثر مخاطبان و شهروندان وجود دارد.
سوم: مشارکت فعال، تاثیرگذاری جریان‌های سیاسی و افزایش آرای رای دهندگان در انتخابات دارای الزاماتی است که به نظر می‌رسد دقتی به آن مقدمات در زمان حال صورت نگرفته و یا به هر دلیل از سوی صاحبان قدرت کنار گذاشته شده است. گرم شدن فضای مشارکت در هر دوره‌ای براساس حضور انتخاب شوندگان، فعالان سیاسی و اجتماعی و در نهایت انتخاب کنندگان بوده است. چنانچه هر کدام از این سه ضلع با اشکالاتی روبرو شوند، نتیجه کسب شده در انتخابات دستاوردی به غیر از کاهش مشارکت کنندگان را به همراه نخواهد داشت.