هزاران جان قربانی آلودگی هوا

همدلی| در حالیکه دبیرکل اتحادیه جهانی مبارزه با بیماری‌‌های ریوی اعلام کرده که آلودگی هوا سالانه 7 میلیارد دلار به کشور خسارت می‌رساند، رئیس کمیسیون محیط زیست مجلس این رقم را 11 میلیارد اعلام کرده است. رقمی که طی 10 ساله گذشته 16 برابر شده است.
از 7 تا 11 میلیارد دلار!
خرداد ماه امسال بود که دبیرکل اتحادیه جهانی مبارزه با بیماری‌‌های ریوی در سی و سومین کنگره سالانه جامعه پزشکان متخصص داخلی در سالن همایش‌‌های رازی درباره آلودگی هوا گفت: آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در کشور است که سالانه ۷ میلیارد دلار به مملکت خسارت می‌رساند. هر سال حدود ۲۰ هزار نفر بر اثر آلاینده‌‌های هوا جان خود را از دست می‌دهند و موتورسیکلت‌ها مهمترین عامل آلودگی هوا در ایران هستند.به گفته وی  آلودگی هوا هر سال ۹ میلیون نفر را در دنیا به کام مرگ می‌کشد و از هر ۹ مرگ یک نفر به دلیل مشکل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. با اینکه میزان مرگ‌های ناشی از سکته بیش از آلودگی هواست اما یک سوم مرگ‌های ناشی از سکته مغزی نیز به دلیل آلودگی هوا است. محمدرضا مسجدی» درخصوص تعداد آلوده‌ترین شهرهای کشور گفت: در سال ۱۴۰۰ میزان آلودگی هوا در ۲۷ شهر کشور بیش از حد مجاز بود و در مواردی میزان آلودگی‌ها بیش از سه برابر حد مجاز بوده است. بیشترین میزان آلودگی هوا را دارند عبارتند از تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، خرم‌آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، شهرکرد، یزد، ارومیه، کرمان، قزوین، بیرجند، قم، زابل، بجنورد، زنجان، بوشهر، اردبیل، زاهدان و دزفول که در برخی از این شهرها همزمان با آلودگی هوای ناشی از سوخت، پدیده ریزگردها نیز وجود دارد. مدیرعامل شبکه ملی پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر درباره مهم‌ترین عامل آلودگی هوا در کشور توضیح داد: مهمترین عامل آلودگی هوا در کشور موتورسیکلت‌ها و خودروهای فرسوده هستند. خودروهای فرسوده ۲۵ برابر بیشتر از خودروهای یورو ۲ آلودگی تولید می‌کنند و حدود ۴۵ درصد از خودروهای کشور فرسوده و از رده خارج هستند.وی در ادامه گفت: ۸۸ درصد آلودگی هوا در  ایران ناشی از موتورسیکلت‌ها و خودروها و ۱۲ درصد ناشی از منابع ثابت و صنایع است. موتورسیکلت‌ها بیش ازچهار برابر خودروها آلایندگی دارند. بیش از ۹۰ درصد موتورسیکلت‌ها کاربراتوری و ۸۶ درصد آنها فرسوده هستند. 219 شرکت در ایران موتورسیکلت تولید می‌کند که اکثر آنها بنزینی و غیر استاندارد هستند.
خسارت‌‌های آلودگی هوا در ایران
مسجدی درباره آمارمرگ و میر ناشی از آلودگی در شهر تهران اظهار کرد: بر اساس اعلام وزارت بهداشت سالانه ۲۰ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در ایران وجود دارد. بیش از نیمی از جمعیت کشور در معرض آلودگی هوا قرار دارند و خسارات آلودگی هوا در ایران سالانه به ۷ میلیارد دلار می‌رسد. فقط در شهر تهران سالانه بیش از ۳۷۰۰ نفر به علت آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و خسارت این پدیده در تهران بالغ بر ۲.۳ میلیارد دلار است.اما رقمی که «سمیه رفیعی» به عنوان خسارت ناشی از آلودگی هوا اعلام کرده بسیار فراتر از اینهاست. در متنی که دفتر وی منتشر کرده است، با بیان اینکه «بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ بیش از ۴۱ هزار و ۷۰۰ نفر در کشور به دلیل آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان باخته‌اند»، اظهار کرد: خسارات ناشی از آلودگی هوا به کشور سالانه بین ۷ تا ۱۱ میلیارد دلار است؛ این در حالیست که این ارقام سرسام‌آور به دلیل غیر مستقیم بودن هزینه‌های آن هنوز آنقدرها به چشم نیامده است.وی در این میان به نکته قابل تامل دیگری نیز اشاره می‌کند. رفیعی با اشاره به پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مبنی بر عقب‌رفت یک پله‌ای استاندارد آلایندگی خودروهای وارداتی، گفت: متاسفانه وزارت صمت در جلسه ۲ هفته قبل دولت پیشنهادی را راساً و بدون طی مراحل قانونی و اخذ نظر دستگاه‌های متولی ارائه کرد و استاندارد آلایندگی خودروهای وارداتی را که سال‌ها یورو ۶ بود به یورو ۵ کاهش داد که این موضوع در هیئت وزیران به تصویب رسید.رفیعی گفت: استدلال آقایان برای این مصوبه که خلاف قانون هوای پاک است، این بود که چون بنزین یورو ۶ در کشور تولید نمی‌شود لذا استفاده از بنزین یورو ۴ در خودروهای وارداتی با استاندارد آلایندگی یورو ۶ به صلاح نیست و موجب افزایش بار مالی خودروهای وارداتی می‌شود؛ این در حالیست که سال‌هاست خودروهای روز اروپایی گران قیمت که همگی استاندارد یورو ۶ دارند در کشور تردد و از همین بنزین موجود استفاده می‌کنند و هیچ مشکلی نداشتند.
کمبود فقط 7 هزار اتوبوس!
آنگونه که پیش‌تر «علیرضا زاکانی» شهردار تهران اعلام کرد، تهران حداقل به ۱۰ هزار اتوبوس نیاز دارد، در حالی‌که اکنون حدود ۳۰۰۰ اتوبوس فعال داریم. زاکانی مهرماه سال جاری گفته بود که برای واردات ۳۰۰۰ اتوبوس جدید قرارداد بسته‌اند. اما بعد از آن ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران گفت که سازندگان داخلی اتوبوس، توان تولید به مقدار لازم را ندارند و قرارداد‌های خارجی هم زمان‌بر است. بر این اساس باز هم مشخص نیست اتوبوس‌های جدید چه زمانی قرار است به سیستم حمل‌ونقل عمومی اضافه شود. آن هم درست زمانی که هوای آلوده شهر را در چنبره خود دارد.شاید به همین دلیل باشد که مسجدی ، توسعه حمل و نقل شهری از جمله مترو و بی‌آر‌تی، ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری، آزمایش جدی آلایندگی خودروها، نوسازی ناوگان تاکسیرانی، خروج کارخانه‌های آلاینده از شهرهای بزرگ، اصلاح کیفیت بنزین، توسعه فضای سبز شهری، ترویج استفاده از خودروهای برقی، جلوگیری از مازوت سوزی ، نصب فیلتر جاذب ذرات معلق و بازیابی کاتالیست وسایل نقلیه از جمله مهمترین اقداماتی است که برای کاهش آلودگی هوا و مرگ و خسارت‌‌های اقتصادی بسیار بالای آن باید انجام شود.
300 دلار سهم هر تهرانی
جالب اینجاست که مرکز پژوهش‌‌های مجلس تحقیقاتی هم در مورد  میزان خسارت آلودگی هوا به هر شهروند تهرانی انجام داده است. براساس این گزارش، با استناد به گزارش بانک جهانی، آلودگی هوا سالانه ۲/۶ میلیارد دلار به شهروندان تهران خسارت وارد می‌کند. بر این اساس، سرانه خسارت وارده ناشی از آلودگی هوا برای هر شهروند تهرانی حدود ۳۰۰ دلار در سال است.با توجه به قیمت دلار در حال حاضر، به طور متوسط یک خانواده چهار نفره در شهر تهران حدود ۱۲۰۰ دلار معادل ۶۰ میلیون تومان به دلیل معضل آلودگی هوا خسارت پرداخت می‌کنند. این خسارت ناشی از تاثیرات مختلف آلودگی هوا بر سلامتی و زندگی شهروندان تهرانی است.همچنین در بخش دیگری از این گزارش آمده که بنابر بر برآوردها، هر روز که شهر تهران به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شود، حدود ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت ایجاد می‌شود. ضمن آنکه سایر تاثیرات هوای آلوده در اکوسیستم شهری، ساختار شهرنشینی، کشاورزی، صنایع غذایی و... هم به نوبه خود دارای زیان اقتصادی هستند که باید در مطالعات جداگانه‌ای بررسی شود.
در این گزارش آمده که برای حل مسئله آلودگی هوا در کل کشور به حداقل بودجه‌ای برابر ۲۰۶ هزار میلیارد تومان نیاز است. البته این رقم صرفا سهم دولت از کل بودجه مورد نیاز است. با فرض تأمین باقی بودجه از منابع مربوطه و عدم وجود هیچ اشکالی در فراهم بودن سایر ملزومات اجرای راهکار‌های کاهش آلودگی، دولت سالانه باید ۴۱ هزار میلیارد تومان بودجه برای کاهش آلودگی هوا در نظر بگیرد.
تناقض پشت تناقض
سال 1391 بود که مرکز پژوهش‌‌های مجلس اعلام کرد که خسارت سالیانه آلودگی هوا به کشور چیزی حدود 24 هزار میلیارد ریال است که با احتساب قیمت دلار 3 هزار و 500 تومانی آن زمان، معادل حدود 700 هزار دلار در سال می‌شود.سال گذشته اما همین مرکز اعلام کرد که رقم یاد شده به حدود 11 هزار میلیارد دلار در سال رسیده است. امسال نیز مرکز پژوهش‌ها در گزارش مشابهی با مفادی تقریبا همانند کزارش سال گذشته مقدار خسارت آلودگی هوا را مجددا 11 هزار میلیارد اعلام کرده است. به بیانی طی 10 سال خسارت یاد شده، نقریبا 16 برابر شده است. با این حال براساس ادعای گزارش مرکز پژوهش‌ها طی یکسال گذشته رقم خسارت تقریبا ثابت بوده است! ادعایی که مطمینا نمی تواند درست باشد بخصوص آنکه به اذعان اکثر کارشناسان طی این مدت وضعیت آلودگی هوا در کلانشهرها به مراتب بدتر شده است! موضوعی که این سوال را مطرح می‌کند که این گزارش‌ها براساس چه معیارها و شاخص‌‌‌هایی تهیه و سنجیده می‌شود و از آن مهمتر اینکه آیا ممکن است این گزارش نیز مانند بسیاری دیگر از گزارش‌‌های سازمانی، نوعی گزارش سازی باشد؟!