ماجرای فرار سران حزب توده از زندان قصر

15دسامبر سال 1950 (۲۵آذرماه 1329) با يك نقشه از پيش تهيه شده دقيق، سران و بنيادگذاران حزب توده ايران كه برخي از آنان در كابينه های پیش از آن به وزارت هم رسيده بودند از زندان قصر فراركردند.
آنان از جمله دكتر نورالدين كيانوری، دكتر مرتضی يزدی، دكتر جودت، نوشين و قاسمی قبلا در اختيار محاكم نظامی بودند كه يك دادگاه دادگستری تهران اوايل آذرماه آن سال به اعتراضشان رسيدگی، و اقدام محاكم نظامی درباره آنان را خارج از صلاحيت اعلام داشت و حكم داد كه پرونده جهت تحقيق به دادسرای تهران ارسال شود. پس از ابلاغ حکم به دستگاه قضايی ارتش، بررسی و مذاکره برای ردّ و يا قبول آن آغاز شد. 18روز پس از صدور اين حكم در حالی که هنوز تصميمی درباره ارسال پرونده به دادسرای تهران گرفته نشده بود و بعيد بود که با آن موافقت شود، با تهيه نقشه قبلی يك نفر با لباس افسری ارتش و خودرو نظامی به زندان قصر مراجعه و خود را نماينده دستگاه قضايی ارتش معرفی و زندانيان را تحويل گرفت. دو افسر نگهبان زندان هم كه از پيش در جريان ماجرا بودند به بهانه بدرقه زندانيان با همين خودرو فرار كردند. از ميان اين عده بعدا دكتر يزدی دستگير و به اعدام محكوم شد كه مجازات او به حبس ابد كاهش يافت.
 حزب توده پس از تيراندازی به شاه در 15 بهمن سال 1327 در دانشگاه تهران، غيرقانونی اعلام شده و سران آن تحت تعقيب قرار گرفته و به تدريج دستگير شده بودند. سال‌ها بعد، پس از بهبود مناسبات ايران با شوروی، اين دولت يكی از دو افسر نگهبان زندان قصر را كه پس از فرار، به آن كشور پناهنده شده بود به ايران تسليم داشت! كه در اينجا اعدام شد. حزب توده در جريان انقلاب سال 1357 و پس از آن فعاليت خودرا علنی ساخت، در انقلاب شركت كرد و سه سال پس از پيروزی انقلاب مورد سوءظن جمهوری اسلامی قرار گرفت و متهم به جاسوسي براي شوروی شد، شديدا سركوب و كيانوری (دبير کل وقت حزب) هم به زندان افتاد. کيانوری پنجم نوامبر 1999 و در 84سالگی درگذشت. حزب توده بزرگترين حزبی بود كه از آغاز قرن 20در ايران به وجود آمده بود و شمار اعضای آن در دوران حكومت دكتر مصدق بيش از هر وقت ديگر بود و يک سازمان نظامي با بيش از يکصد افسر داشت که در سال 1954 (1333 هجري خورشيدی) بسيار از آنان اعدام شدند.
 منبع: روزنامک