کفه سنگین ناامیدی

همدلی| مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارشی هشدار داد که بنگاه‌های اقتصادی به دلیل کمبود نقدینگی و کاهش فروش و صادرات، قادر به حفظ مقیاس تولید نیستند و برخی با تعطیلی خطوط تولید مواجه شده‌اند.
به گزارش همدلی، گزارش دوره پنجاهم طرح شاخص مدیران خرید اقتصاد که آبان ماه 1402 ارزیابی شده، نشان می‌دهد که در آبان ماه امسال، کلیت اقتصاد ایران شرایط منقبض‌تری را نسبت به ماه‌های قبل تجربه کرده و با رسیدن عدد شامخ به 50.96 به نقطه حساس در بین رونق و رکود برگشته است. طبق این گزارش، شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در آبان ماه سال جاری 51.43 بوده که کمترین مقدار چهار ماهه اخیر را ثبت کرده و شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان نیز با رقم 46.89، به کمترین مقدار سه ماه اخیر رسیده است!
کاهش ادامه‌دار صادرات کالا و خدمات از کشور
در این ماه شاخص میزان صادرات کالا و خدمات با رقم 49.81 برای پنجمین ماه متوالی کاهشی گزارش شده و شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات با 49.22 نیز در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته و کمترین مقدار سه ماهه اخیر را به ثبت رسانده است.
نکته قابل توجه در گزارش شاخص آبان 1402 این است که برخلاف بسیاری از ماه‌های گذشته، این بار انتظارات فعالان اقتصادی نسبت به فعالیت‌ها در ماه آتی 56.01 بود که به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته و به کمترین مقدار در 8 ماه اخیر رسیده است.
کمبود شدید نقدینگی و سرمایه در گردش
اظهارات فعالان اقتصادی حاکی از این است که در آبان ماه، کسب‌وکارها با کمبود شدید نقدینگی و سرمایه در گردش مواجه بوده و در تأمین مواد اولیه موردنیاز دچار چالش شده‌اند. عدم ارائه تسهیلات از سوی بانک‌ها و عدم تخصیص ارز در شرایطی که شرکت‌ها با کمبود تقاضا و عدم وصول مطالبات از سوی دولت و سایر مشتریان روبه‌رو هستند، باعث شده تا به‌رغم فراهم بودن امکانات و تجهیزات برای تولید در ظرفیت‌های بالاتر، امکان افزایش تولید وجود نداشته باشد و بسیاری از بنگاه‌ها با تعطیل شدن خطوط تولید نیز مواجه باشند. علاوه بر این، سیاست‌ها و قوانین غیرکارشناسی مانع صادرات نیز کاهش فروش خارجی را به دنبال داشته است.
آخرین نظرسنجی گردآوری شده نشان می‌دهد که شاخص ترکیبی مدیران خرید برای کل اقتصاد ایران در آبان ماه عدد 50.96 گزارش شده که در مقایسه با مهرماه که رقم 54.15، بوده کاهش داشته است. در میان مؤلفه‌های اصلی، شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان، کاهش شدیدتری در مقایسه با سایر مؤلفه‌ها داشته و با رقم 46.89، کمترین مقدار سه ماه اخیر را به ثبت رسانده است.
کاهش قدرت خرید مشتریان
براساس این گزارش، تقاضا عمدتاً توسط بخش خدمات به‌ شدت کاهش داشته است. مشتریان بعد از فشارهای تورمی پی‌درپی همچنان با کاهش قدرت خرید روبه‌رو هستند و بعد از دو ماه بهبود در تقاضا، مجدداً شرکت‌ها شاهد کاهش سفارش‌های مشتریان بوده‌اند. شرایط مالی سخت‌تر و محدودیت در تقاضای مصرف‌کننده ناشی از افزایش هزینه‌های زندگی، به کاهش بیشتر سفارش‌ها در آبان ماه کمک کرده است.
علاوه بر تقاضای ضعیف داخلی، شاخص میزان صادرات کالا و خدمات در آبان ماه هم با مقدار 49.81 برای پنجمین ماه متوالی، کاهش یافته است. به دلیل هزینه تمام‌شده بالای فعالیت‌ها، مشکلات ارزی موجود و عدم حمایت از صادرات، توان صادراتی شرکت‌ها پایین آمده و فروش صادراتی کسب‌وکارها به‌خصوص در بخش صنعت کاهش داشته است.همچنین انتظارات نسبت به فعالیت‌ها در ماه آتی با عدد 56.01، به میزان قابل‌توجهی در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته و کمترین مقدار 8 ماه اخیر را ثبت کرده است. بیشترین میزان کاهش شاخص در بخش ساختمان بوده و شرکت‌های این بخش نسبت به ماه آینده بدبین هستند! در کل اگرچه در میان تولیدکنندگان انتظارات منفی نبوده اما انتظارات خوش‌بینانه نیز کاهش داشته که شرکت‌ها بیشتر آن را ناشی از اعتماد پایین به تقاضای مشتریان و نگرانی‌های در مورد کاهش قدرت خرید مشتریان و عدم اطمینان اقتصادی مرتبط می‌دانند.
کاهش موجودی مواد اولیه
براساس داده‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در آبان‌ماه با ثبت عدد 53.23 تقریباً مشابه ماه گذشته است و اندکی از شرایط انقباضی بیرون آمده است. با این‌حال شاخص کل صنعت در بیش از نیمی از رشته فعالیت‌ها با کاهش همراه بوده است. در میان مؤلفه‌های اصلی شاخص موجودی مواد اولیه بیشترین کاهش را داشته است.
همچنین اطلاعات مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نشان می‌دهد تولیدکنندگان برای پنجمین ماه متوالی همچنان در تأمین مواد اولیه موردنیاز خود با کمبود روبه‌رو هستند و در آبان ماه شاخص موجودی مواد اولیه خریداری‌شده مقدار 48.85 به ثبت رسیده است! این در حالی‌ست که قوانین جدید گمرک در خصوص محدودیت و سهمیه‌بندی واردات مواد اولیه، بسیاری از شرکت‌ها را دچار نگرانی کمبود مواد اولیه موردنیاز طی ماه‌های آتی کرده است. همچنین تداوم مشکل عدم تخصیص ارز و عدم پرداخت تسهیلات و تأمین مالی از سوی بانک‌ها نیز باعث شده تا شرکت‌ها در تأمین مواد اولیه موردنیاز خود به‌شدت با مشکل نبود نقدینگی روبه‌رو باشند به‌خصوص که به دلیل عدم پرداخت مطالبات شرکت‌ها از سوی برخی از دستگاه‌های دولتی و وصول نشدن چک‌های مشتریان به دلیل پایین بودن قدرت خرید آنها، شرکت‌ها منابع مالی لازم برای تأمین سرمایه در گردش را ندارند.
مشکلات از نگاه فعالان اقتصادی
براساس این گزارش، اکثر تولیدکنندگان به‌خصوص در بخش صنایع شیمیایی، در تأمین مواد اولیه به‌شدت با مشکل روبه‌رو هستند. از یک‌سو پس از گذشت چندین ماه از واریز پول و بلوکه شدن آن توسط بانک جهت تخصیص ارز موردنیاز مواد اولیه، همچنان ارزی تخصیص داده نشده و از سوی دیگر عدم ترخیص کالاها و مواد اولیه در گمرک که با دریافت هزینه اضافی نگهداری در گمرک نیز همراه بوده، شرکت‌ها را در تأمین مواد اولیه دچار هزینه و مشکلات زیادی کرده است.همچنین فعالان اقتصادی معتقدند، قوانین و مقررات جدید گمرکی مربوط به سهمیه‌بندی واردات بدون در نظر گرفتن نیازهای تولیدکنندگان بسیاری از شرکت‌ها را با مشکل کمبود مضاعف مواد اولیه روبه‌رو خواهد کرد و مشکلات جدیدی را بر سر راه تولیدکنندگان قرار خواهد داد.