جیب فقیر کارگران

همدلی| ستوده سلیمان‌‌پور: محاسبات هزینه – درآمد خانوار حداقل‌بگیر کارگری طی دو سناریوی «بررسی میزان قدرت خرید فعلی کارگران با همین شاخص در فروردین سال 1400» و «بررسی نسبت درآمد کارگر حداقل‌بگیر نسبت به سبد معیشت تعیین شده در شورای عالی کار به سال 1399» نشان می‌دهد که قدرت خرید کارگران در دولت سیزدهم به شدت کاهش یافته است.در روزهای گذشته، برخی از مقام‌های اقتصادی دولت ازجمله وزیر اقتصاد و وزیر رفاه، با اذعان به وضعیت اقتصادی کشور، از بهبود شرایط زندگی مردم در دولت سیزدهم خبر داده و مدعی شده‌اند حکمرانی و سیاست‌گذاری نادرست دولت‌های پیشین، مسبب وضعیت فعلی است که البته در حال بهبود است.
در همین زمینه وزیر اقتصاد که در روز دانشجو، بین دانشجویان زنجان حاضر شده بود، مشکلات فعلی را ناشی از عملکرد دولت پیشین و نیز تحریم‌های اقتصادی برشمرد و افزود که در سال جاری، وضعیت اقتصادی مردم رو به بهبود بوده است.این مقام دولتی البته فراموش کرده بود که رئیس این دولت، پیشتر وعده داده بود سفره مردم را به تحریم و اخم و لبخند آمریکایی‌ها گره نزند.
همچنین وزیر کار هم که قبلا مدعی شده بود اقتصاد ایران جزو برترین اقتصادهای جهان است، با اشاره به رشد اقتصادی 7درصدی کشور در سال جاری، از اهتمام دولت به بهبود وضعیت معیشتی مردم از راه‌هایی چون کاهش نرخ بیکاری، افزایش یارانه‌پردازی و اجرای طرح کالابرگ الکترونیک برای دهک‌های متعدد جامعه خبر داد.
نگاهی به وضعیت درآمد – هزینه یک خانوار چهار نفره کارگری در سال‌های 1400 تا امروز به عنوان دوران حکمرانی دولت سیزدهم، نشان می‌دهد که این ادعاها تا چه حد منطبق بر واقعیات است و طرح‌های دولت مثل حذف ارز ترجیحی و افزایش میزان یارانه به 300هزار تومان، چقدر در بهبود یا پس‌رفت وضعیت معیشتی خانوارها تاثیر داشته است.در همین زمینه، با محاسبه درآمد – هزینه خانوار حداقل‌بگیر کارگری در دو سناریو طی این مدت زمانی، به راستی‌آزمایی ادعاهای مقام‌های دولتی در زمینه بهبود وضعیت خانوار پرداخته‌ایم. فراموش نشود که در این سال‌ها، افزایش حقوق کارگران حداقل‌بگیر بیش از سایر گروه‌های مزدبگیر بوده و لذا بررسی این گروه، می‌تواند تصویری کامل و روشن از وضعیت سایر گروه‌های حقوق‌بگیر ترسیم کند.
* سناریوی نخست:
کاهش 27درصدی قدرت خرید کارگر نسبت به درآمدهای فروردین 1400
در سناریوی اول تصور می‌کنیم که در فروردین ماه سال 1400، هزینه یک خانوار حداقل‌بگیر چهار نفره کارگری با درآمدهای وی از محل حقوق و دستمزد و یارانه‌ها برابری می‌کرد.
طبق این فرض، حقوق یک کارگر حداقل‌بگیر با دو فرزند برابر با چهار میلیون و 191 هزار تومان بود. ضمنا این خانوار ماهانه 172هزار تومان یارانه معیشتی ناشی از افزایش قیمت بنزین و 180 هزار تومان نیز یارانه دریافت می‌کرد که با این حساب، مجموع درآمد این خانواده برابر چهار میلیون و 543 هزار تومان می‌شد. حال ببینیم با احتساب تورم این سال‌ها، هزینه‌های این خانواده چقدر افزایش یافته و در مقابل درآمدهای وی چه تغییری کرده است. طی این سال‌ها و طبق گزارش مرکز آمار، تورم سال 1400 برابر با 40.2درصد، تورم سال 1401 برابر 45.8درصد و نرخ تورم سال جاری تا پایان آبان ماه برابر 44.9درصد بوده است. به عبارت دیگر، هزینه این خانواده طبق تورم این سال‌ها، در انتهای سال 1400 به 6 میلیون و 370هزار تومان، در انتهای سال 1401 به 9 میلیون و 287هزار تومان و انتهای سال جاری به 13 میلیون و 457هزار تومان رسیده است. با این حال، حقوق این کارگر در دولت رئیسی از 4 میلیون و 191 هزار تومان به 8 میلیون و 580هزار تومان در سال 1402 رسیده است که با احتساب یارانه 300هزار تومانی برای هر عضو خانواده، مجموع درآمدهای این خانوار را به 9 میلیون و 780 هزار تومان می‌رساند. به عبارت دیگر، قدرت خرید یک کارگر حداقل‌بگیر با دو فرزند در دولت سیزدهم تا پایان سال جاری به 72.67درصد درآمد این خانوار در فروردین سال 1400 رسیده که نشان می‌دهد حدود 27درصد از قدرت خرید این خانوار کاسته شده است.
* سناریوی دوم:
افت قدرت خرید کارگران به کمتر از نصف سبد معیشت
در سناریوی دوم، سبد معیشت اعلام شده برای سال 1399 که مبنای محاسبات دستمزد سال 1400 قرار گرفت، به عنوان مبنا در نظر گرفته می‌شود. در بهمن ماه سال 1399، اعضای شورای عالی کار با سبد معیشت 6 میلیون و 895 هزار تومانی کارگران موافقت کردند ولی حداقل دستمزد کارگران، 4 میلیون و 191 هزار تومان تعیین شد. با جمع مجموع یارانه‌های این خانوار، درآمدهای این خانوار برابر 4 میلیون و 543 هزار تومان می‌شد و به عبارت دیگر، درآمد یک کارگر حداقل‌بگیر، 66درصد از سبد معیشت اعلام شده را پوشش می‌داد. حال اگر تورم سال‌های 1400، 1401 و 1402 را بر سبد معیشت اعمال کنیم، این سبد در اسفند ماه سال جاری به مبلغ 20 میلیون و 422 هزار تومان می‌رسد، در حالی‌که مجموع درآمدهای این کارگر حداقل‌بگیر در همان زمان (اسفند 1402) برابر 9 میلیون و 780 هزار تومان است که نشان می‌دهد مجموع درآمدهای این کارگر فقط 47.89درصد از سبد معیشت کارگران را پوشش می‌دهد. به عبارت دیگر، فاصله درآمد کارگر حداقل‌بگیر با احتساب مزد و یارانه از سبد معیشت در دولت سیزدهم، 18.5درصد دیگر افزایش یافته و مزدی که می‌توانست دوسوم از سبد معیشت خانوار را تامین کند، حتی قادر به تامین نیمی از هزینه‌های زندگی نیست.
لزوم افزایش 43درصدی مزد کارگر
طبق دو سناریوی اعلام شده مشخص شد که با هر حساب و کتابی، قدرت خرید کارگران نسبت به فروردین 1400، کاهش چشمگیری داشته است. از همین رو، برای بازگرداندن قدرت خرید جامعه کارگری به آن دوره یعنی پوشش 66درصدی سبد هزینه معیشت توسط دستمزد، باید مجموع دریافتی ماهانه یک کارگر حداقل‌بگیر به 13 میلیون و 480هزار تومان برسد که با احتساب یارانه یک میلیون و 200هزار تومانی پرداختی به خانواده وی، باید مزد وی معادل 12 میلیون و 280هزار تومان برسد؛ یعنی افزایش 43درصدی.