هزینه‌ دیدگاه‌های پوپولیستی را مردم می‌دهند

همدلی| گروه اقتصادی: «مهدی پازوکی» اقتصاددان در گفت و گو با «همدلی» اولویت دولت را مهار کسری بودجه و کنترل هزینه‌ها می‌داند و معتقد است؛ دولت برای بهبود شرایط در سال آینده راهی جز توجه به ردیف‌های زائد بودجه و حذف آنها ندارد؛ بودجه سازمان‌ها و نهادهایی که نه تنها منافع ملی را تامین نمی‌کنند بلکه باری بر دوش دولت می‌گذارند.
 وی همچنین مسئولان را به پرهیز از نگاه‌های پوپولیستی فرامی‌خواند که ضرورت توجه واقع‌گرایانه به برنامه‌ها و بکارگیری تخصص را برای حل مشکلات تجویز می‌کند. وی معتقد است: « مالیات می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت باشد که بودجه جاری کشور را تامین کند و درآمد نفت هم صرف مخارج زیربنایی شود. اما نکته مهم این است که بودجه کسری نداشته باشد. دولت فقط با کاستن مخارج غیرضروری می‌تواند این امکان را داشته باشد که از کسری بودجه پرهیز کند، در حالی که در سال‌های گذشته و به شکل مستمر دیده‌ایم که ردیف‌های بودجه‌ای چنین امکانی را برای دولت فراهم نمی‌کنند.»وی ادامه می‌دهد: «گرچه جزئیات لایحه بودجه هنوز به شکل کامل منتشر نشده اما از برآیند حرف‌ها و شنیده‌ها برمی‌آید که دولت همچنان کشور را گران اداره می‌کند. با هماهنگی‌هایی که میان سه قوه وجود دارد پرهیز از مخارج زیادتر از ظرفیت موجود نباید کار چندان سختی باشد. ردیف‌های بودجه‌ای برای ده‌ها خبرگزاری وابسته به دولت، دانشگاه‌های متعدد و صداو سیما نشان می‌دهد که دولت از بودجه عمومی کشور صرف نهادهای متعددی می‌کند که شاید اصلا ضرورت نداشته باشد. افزایش 40 درصدی بودجه صدا و سیما یکی از این اقدامات است. راه‌اندازی پژوهشگاه شورای نگهبان، موسسه آینده‌نگری در دل موسسه نیاوران وابسته به سازمان برنامه، دبیرخانه ستادانقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی  و از این دست موسسات و نهادهای بسیارند که پول می‌گیرند اما ممکن است خروجی خاصی هم نداشته باشند. این اقدامات دولت در بودجه باعث می‌شود دخل و خرج بهم بریزد. این موسسات به شدت گسترش یافته و رشد بودجه این موسسات که هر سال به تعداد آنها نیز اضافه می‌شود، موجب فشار بر منابع درآمدی خواهد شد.»
تخفیف‌های نفتی، میلیاردها دلار ضرر برای منافع ملی
این اقتصاد دان همچنین به کاهش درآمدهای نفتی در لایحه بودجه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما در شرایط تحریمی قرار داریم و پول نفت یا وصول نمی‌شود و یا در جاهایی که نفت می‌فروشیم با تخفیف‌های زیادی همراه است. این تخفیف‌ها سالانه میلیاردها دلار را زیان به کشور و منافع ملی وارد می‌کند. بنابراین ایران اگر بخواهد به سمت توسعه برود باید با مشکلات اقتصادی برخوردی تخصصی، کارشناسی و علمی در چارچوب منافع ملی داشته باشد. نگاه غیرعلمی فقط ما را از رقبای منطقه‌ای عقب نگه می‌دارد. نگاه پوپولیستی و احساسی در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی جز زیان برای کشور نداشته و ندارد. امارات، عربستان، ترکیه و آذربایجان چطور از ما پیش افتاده‌اند؟ ما بر خلاف سند چشم‌اندازکه قرار بود شاگرد اول منطقه باشیم، نه تنها در رتبه‌بندی‌ها اول نیستیم بلکه عقب مانده‌ایم . هزینه دیدگاه‌های پوپولیستی را قطعا مردم می‌دهند. »پازوکی همچنین با اشاره به اینکه امید به آینده در کشور به شکل تاسف‌آوری کاهش یافته است، می‌افزاید: «نشاط در جامعه نیست. مردم احساس می‌کنند در فعالیت‌های اجتماعی کمتر مشارکت دارند، حتی می‌بینید در مشارکت سیاسی هم مردم احساس می‌کنند حضور یا عدم حضورشان تاثیر چندانی ندارد. این روند بدون تردید برآیند رفتارها، سیاست‌ها و برنامه‌هایی است که مسئولان در اداره کشور در اولویت خود قرار داده‌اند.»
مالیات‌ستانی بر اساس اصول انجام شود
این کارشناس اقتصادی در بخش دیگری از گفت و گو با «همدلی» با بیان اینکه ظرفیت مالیاتی اقتصاد ایران بالا است، می‌گوید: «بالا بودن ظرفیت مالیاتی نه به این معناست که دولت نرخ مالیاتی را افزایش دهد که به شدت با افزایش نرخ مالیاتی مخالف هستیم چراکه به طور مستقیم منجر به تشدید رکود و کاهش تولید ملی می‌شود. بنابراین معتقدم گستره مالیاتی در اقتصاد ایران می‌تواند افزایش پیدا کند، چرا باید افراد محق و دارای درآمد قابل توجه مالیات ندهند؟»
وی با اشاره به اینکه مالیات‌ستانی باید بر اساس اصول کارشناسی انجام شود و مردم تحت فشار قرار نگیرند، می‌گوید: «من با اینکه مالیات از فقرا گرفته شود کاملا مخالفم. مالیات باید از کسانی گرفته شود که درآمدهای بالا دارند. دولت اگر بخواهد به راحتی می‌تواند بانک اطلاعاتی مشخص و دقیقی از درآمدها داشته باشد. اینکه درحال حاضر فرارهای مالیاتی در ایران بسیار بالاست به این دلیل است که یک سیستم مالیاتی کارآ نداریم. باید سعی شود با کمک از تجربیات کشورهای توسعه یافته و دستاوردهای بشری در کشورهای دیگر( بخوانید غرب) سیستم مالیاتی را طراحی و از فرار مالیاتی جلوگیری کنند. ایران در حال حاضر بهشت رانت‌خواران ، دلالان، واسطه‌گران و کلاهبرداران است. این مشکل بدون طراحی و راه‌اندازی سیستم اطلاعات و استفاده از تکنولوژی اطلاعات در حوزه آی.تی قابل حل نیست. »
منابع بودجه سال گذشته هم محقق نشد
همچنین «علیرضا حیدری» کارشناس اقتصادی درباره افزایش 49 درصدی مالیات در بودجه 1403 و افزایش درآمدهای مالیاتی نسبت به درآمدهای بودجه معتقد است: «دیدیم که علیرغم اینکه دولت اعلام کرد به لحاظ کمی، بیشتر از حد انتظار توانستیم نفت و فرآورده‌های نفتی را صادر کنیم اما منابعی که دولت در بودجه 1402 دیده بود، عملا محقق نشد. واقعیت این است که تامین مالی مالیاتی بودجه امسال بنا بر اظهار سازمان امور مالیاتی تقریبا بیشتر از اعداد بودجه محقق شد اما سایر بخش‌ها تحقق پیدا نکرد.»وی ادامه می‌دهد: «در این شرایط طبیعتا کسری بودجه بدنه دولت را تحت فشار قرار داده و دولت از طریق نظام پولی به بانک مرکزی و بانک‌های تجاری و از طریق نظام مالی از مسیر بازار و از داخل اقتصاد مشخصا از بورس تامین مالی می‌کند و بخشی از آن آثار آنی تورمی دارد که امروز با آن مواجه هستیم. بخشی دیگر هم آثار تورم آتی دارد. اگر بخواهیم تورم سال گذشته و امسال و سال آینده و سال‌های بعد را تقسیم بندی کنیم، بخشی از تورم ناشی از سیاست‌های مالی است که آثار آتی دارد و بخشی هم سیاست‌های پولی است که امروز شاهد این اثر هستیم. از آنجایی که بخشی از این تورم ناشی از سیاست‌های مالی دولت‌های گذشته تا به امروز  بوده اساسا امکان کنترل آن وجود ندارد به همین دلیل حتی اگر از طریق سیاست‌های انقباضی پولی نسبت به کنترل نقدینگی اقدام شود، آثار سیاست‌های مالی همچنان کشور را در روند تورمی مزمن قرار می‌دهد. موضوعی که در بودجه امسال و سال آینده مستتر است این بوده که دولت به هیچ وجه قادر نیست انضباط مالی را برای خود یک تکلیف بداند. منظور از انضباط مالی این است که بتوان در تراز درآمدها، هزینه‌ها را تنظیم کرد که این هزینه‌ها می‌تواند از هر بخشی باشد.»
بودجه مجموعه‌های بی‌اثر باید حذف شود
حیدری به ایلنا می‌گوید: «البته به نظر می‌رسد نمی‌توان با بخش تکالیف حاکمیتی دولت در بودجه کاری کرد برای مثال حوزه‌های دفاع و امنیت یا در بخش‌های عمومی مانند بهداشت و درمان و آموزش، گرچه سهم دولت در این حوزه‌ها به ویژه درمان و آموزش به دلیل مشکلات تامین مالی کاهش پیدا کرده که این ضعف بودجه محسوب می‌شود و به هر حال این اقدامات جزو وظایف حاکمیتی دولت است. اما عدد بودجه در بخش‌هایی بسیار قابل توجه و معنی دار است و درسالهای گذشته روند رشد این بخش‌ها نشان می‌دهد که برخی از این بخش‌ها از نقطه صفر حرکت کرده و امروز به بخش قابل توجهی از هزینه‌های دولت را به خود اختصاص داده‌اند و هر سال هم بودجه بیشتری به دولت تحمیل می‌کنند.  باید نگاه جامع داشته باشیم و دولت باید به سمت انضباط مالی پیش برود و برای هر ریالی که هزینه می‌کند، باید اثربخشی آن در حوزه‌ها اثبات شود و اگر اثربخشی نیست یا اثر منفی دارد، باید آن حوزه‌ها را در محدودیت‌های بودجه‌ای قرار دهد چراکه در ذات این دولت کسری نهفته است.باید توجه داشت که تورم مالیاتی است که فقرا آن را می‌پردازند، با همین نگاه باید دید آیا در کشوری که رشد اقتصادی آن بدون نفت بی‌معنی است و در سال‌های گذشته بعضا منفی بوده، می‌توان چنین درآمد مالیاتی استخراج و کسب کرد؟ اساسا این کسب مالیات از چنین اقتصادی منطقی نیست و شاید هم امکانپذیر هم نباشد. خوشبینانه است که دولت بتواند در سال آینده چنین منابعی را از مالیات تامین کند.»وی می‌افزاید: «نکته دیگر این است که ندیده‌ایم که دولت پایه‌های مالیاتی را افزایش دهد و تنها با نرخ‌های مالیاتی بازی‌ می‌کند، بنابراین بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور که بیشتر به اشخاص برمی‌گردد و نه افراد، خارج از چتر مالیاتی قرار دارند و همینطور به فعالیت خود ادامه می‌دهند و این بخش در ذات اقتصادی می‌تواند فسادآفرین باشد. در این شرایط چرا دولت در ساختار بودجه 1403 در اخذ مالیات به توسعه و گسترش پایه مالیاتی نپرداخته است که این یک ایراد بسیار بزرگ تلقی می‌شود.»