عواقب ناگوار توسعهمندی بر مبنای خشکسالی
علیخوشتراش (روزنامه نگار) ایران کشور پرحادثهای است. این جمله را برای هر هموطنی بازگو کنید بیشک آن را تایید خواهد کرد، زیرا همه ساله اخبار فراوانی از وقوع و بروز حوادث طبیعی و غیر مترقبه میشنود که برخی از این حوادث دردناک و بسیار زیانبارند.
آتشسوزی جنگلها و مراتع، وقوع و جاری شدن سیلابها، رانش زمین، سرمازدگی و نابودی محصولات کشاورزی و حوادثی از این دست ازجمله رخدادهایی که همه ساله و چندین و چندبار و در دورهها و فصول مشخصی در نقاط مختلف کشور رخ میدهد. مثلا از نیمه دوم بهار تا پایان تابستان، احتمال آتش سوزی در منطقه زاگرس بالاست و این اتفاق در زمستان و پاییز نمیافتد، اما برعکس در منطقه البرز به ویژه البرز غربی آتش سوزیها در پاییز و زمستان اتفاق میافتد و خسارتهای شدیدی به طبیعت منطقه میزند. جاری شدن سیل در شمال و جنوب کشور هم مثل آتشسوزیهای منابع طبیعی زمانبندی مشخصی دارد که سازمان هواشناسی اغلب از وقوع آن خبر میدهند و مردم و مسئولان هم اغلب غافلگیر میشوند؛ اینکه چرا زمان و احتمال وقوع حوادث قابل پیشبینی است ولی قابل پیشگیری نیست، مساله بسیار مهمیاست که اگر فکری به حال این موضوع نشود، گستره حوادث زیست بوم این فلات را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد و شرایط زندگی و زیست را برای هر موجود زندهای دشوار خواهد ساخت. اما این سوال برای هرکسی پیش میآید باوجود اطلاع داشتن از وقوع حوادث، چرا کاری از دست کسی برنمیآید؟ چرا هیچ اقدامی برای کاهش خسارتها صورت نمیگیرد؟ اینها سوالاتی است که همه ساله پس از وقوع رخدادها برای بسیاری از افراد به وجود میآید که هیچگاه پاسخی به آنها داده نشده است. پاسخ همه این پرسشها در توسعه غلط و ناقص نهفتهاست، خصوصا بر توسعهای که برمبنای خشکسالیها تداوم یافته نه ترسالیها. چندین دهه از تداوم خشکسالی در ایران میگذرد و آمار تعداد و میزان بارشها در ایران نسبت به بلندمدت به شدت کاهش یافته، وقتی میزان بارشها کاهش پیدا کند، طبیعتا رودها، نهرها، برکهها آبگیرها، تالابها و حوزههای مختلف آبخیز کوچک و کوچکتر میشوند، با عقب نشینی این حوزها در نگهداری آبها، برنامههای توسعه دقیقا در همین نقاط پیادهسازی میشود که پس از وقوع هربارشی به شدت آسیب میبینند، مثال توسعه در ایران شبیه این است که فردی برای گرم شدن به جای نزدیک شدن به بخاری، دستهای خود را روی آن بگذارد، بله توسعه در ایران چیزی شبیه دست گذاشتن روی بخاری است. یادمان باشد هرگاه ترسالی دوباره به فلات ایران بازگردد، بیشک هر ساخت و سازی که در بستر و برمبنای خشکسالی صورت گرفته با خطر نابودی روبه رو خواهد شد، اگر بارشها به فرم طبیعی خود باز گردند، طبیعت همه زمینهای اشغال شده خودش را پس خواهد گرفت.این سزای هرنوع توسعه برمبنای خشکسالیهاست.