طلای کثیف و شهر بی‌پول

هر روزه شاهد حضور جمعی جوان و نوجوان، زن و کودک و مرد در خیابانهای شهر هستیم که با کیسه هایی سطل‌های زباله را بازیافت می‌کنند و کوله بر دوش در ساعت مختلف شبانه روز در حرکت هستند !
گروهی که به بازیافتی‌های انسانی معروف هستند در بستر شهر به مراکزی مراجعه می‌کنند که توسط سردسته‌های خرید  فروش  زباله در فضاهای بی دفاعی از محلات جا خوش کرده‌‌‌‌اند!  و با قیمت‌های نازل محصولات آنها را خریداری می‌کنند‌‌‌‌‌‌! شهرهای بزرگ دراین عرصه متقاضیان بیشتری دارد و شهرها هر چقدر کوچکتر و کم جمعیت تر می‌شوند زباله گردان انسانی در آنها کم و کمتر می‌شود‌‌‌‌‌‌!  سر دسته‌های جمع آوری زباله‌‌ها و عموما قابل بازیافت  با ایجاد شبکه‌های وسیع و مویرگی با بکار گیری کودکان و چوانان و به ویژه افراد اتباع این شبکه را تغذیه می‌کنند! و با اقتدار بر صحنه شهر زیر زمینی حکومت می‌کنند‌‌‌‌‌‌! این مهم دو معنا دارد نخست آنکه گروههایی برای کسب سود روبه سوی طلای کثیف آورده‌‌‌اند‌‌‌‌‌، چراکه به دلیل ماهیت زباله بودن آنها تمایلی به جستجوی راهکار مناسب  در مدیران شکل نگرفته است‌‌‌‌‌‌! دوم آنکه با بهره‌گیری از این واژه یعنی زباله‌‌‌‌‌، مسئله در قالب موضوعات بزه و امنیتی وارد می‌شود و امکان حل آن به سادگی نیست‌‌‌‌‌‌! این یعنی دور شدن بیشتر مدیران از حل مسئله پایان دادن به معضل پسماند در شهرها و کشور است‌‌‌‌‌‌! آنگونه که حتی ریس محیط زیست  نام مافیا را به کار می‌برد و به نوعی سازمان مطبوعش را از رسیدگی به این موضوع دورمیکند !!
نا کارآمدی سیستم تفکیک زباله و طرح‌های مرتبط به آن در کنار عدم تحقق قانون مصوب دو دهه قبل مجلس شورای اسلامی به همراه افزایش جمعیت و گستردگی شهرها و نداشتن روش مطمئن برای تفکیک زباله از مبدا و مبدل ساختن آن به ثروت بستری برای فعالیت این گروهها و آلودگی محیطی شهرها ایجاد کرده است  ؛ این اقدام ،موجب گسترش این شبکه مویرگی جمع آوری پسماند به شیوه غیر بهداشتی و اصولی و خلاف محیط زیستی شده و درنهایت تولید ثرورت برای این گروه که با نام شبکه‌های پسماند تعریف می‌شوند‌‌‌‌‌،  شده است  !
بر اساس آمارهای که دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌‌ها اعلام کرده‌‌‌‌‌، هر روز ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن پسماند در مناطق روستایی تولید می‌شود (۵۵ هزار تن) است. در تهران نیز روزانه ۷۵۰۰ تن زباله تولید می‌شود.
در همین ارتباط به گفته یکی از مدیران سازمان محیط زیست سالانه ۲۱ میلیون تن پسماند عادی، ۱۵۰ هزار تن پسماند بیمارستانی، هشت میلیون تن پسماند ویژه و خطرناک، ۳۵ میلیون تن پسماند صنعتی و ۱۷۰ میلیون تن پسماند کشاورزی در کشور تولید می‌شود.
در آمارهای رسمی متوسط سرانه تولید زباله برای هر شهرنشین ۷۶۰گرم و در روستاها ۴۸۵گرم اعلام شده که ۲.۵ برابر بیشتر از متوسط جهانی است. در این میان در حالی که طبق بررسی‌های سازمان شهرداری‌ها، ۶۵ درصد از پسماندهای تولیدی «تر» و ۳۵ درصد آن «خشک» است و فقط ۱۰ درصد زباله‌ها از مبدا تفکیک می‌شوند . با این حجم از پسماند به ویژه پسماند تر که قابلیت بازیافت موثر دارد‌‌‌‌‌، ثروتی در شهرها وجود دارد که به دلیل بی توجهی به منبعی نگران کننده از نظر انسانی و بهداشتی شده است‌‌‌‌‌‌! گروهی از انسانها در زباله‌‌ها ی شهری فعالیت می‌کنند که قادرند با ثروت تولید شده فرصتی برای کار مناسب و مطلوبی در شان انسانی شان داشته باشند! از این رو توجه به مقوله بازیافت و مدیریت بازیافت نیازمند طرحی دیگر است طرحی از جنس عزم جدی مدیران در کنار تدارک لازم برای دسترسی شهرداری به یک منبع پایدار از درآمد که دست از سر فروش شهرها بردارند !
درآمدی که در صورت تحقق آن حداقل در تهران قادر است بخش بزرگی از نیازهای مالی شهر را در بودجه تامین کند‌‌‌‌‌‌! دراین جا دو مسئله قابل تامل است :‌‌‌‌‌‌! 1-  بازیافت و جمع آوری زباله نیازمند مدیریتی کار آمد و الگو گیری از کشورهای موفق دراین عرصه است تا بتواند دو اثر مهم بر جای گذارد نخست آنکه کودکان و جوانان ... را از این اقدام غیر بهداشتی و غیر انسانی دور کند و فرصت‌های شغلی در عرصه بازیافت منطبق بر محیط زیست و بهداشت برای آنها تدارک ببیند دوم آنکه زنجیره شبکه‌های قدرت در جمع آوری زباله و بازیافت گران انسانی، را قطع کند تا ثروت ناشی از این طلای کثیف به جیب شهروندان و شهر بازگردد!
2- بهداشت محیط و زیبایی شهر دو مقوله به هم پیوسته هستند که بی توجهی به آن به بهای شیوع انوع مشکلات سلامت و زیست مناسب برای شهروندان می‌گردد ؛ در دستور کار قرار گرفتن راهکارهای پیشین برای بهداشت محیط به واسطه پراکنده شدن زباله‌های در سطح شهر در قالب تفکیک از مبدا و طرح‌های جمع آوری زباله‌‌ها ی خانگی‌‌‌‌‌، با تکیه بر زمان بندی و آموزش مناسب به صورت  هفته گی و تعیین معیارهای تشویقی و تنبیهی نظیر جرایم جاری برای برخی موارد موجود در شهرها می‌تواند فضای مورد نیاز برای فعالیت این شبکه‌‌ها را مسدود کند‌‌‌‌‌‌! و درعین حال هزینه‌‌ها مترتب بر جمع آوری زباله‌‌ها و پسماندها را به صورت خشک و تر را کاهش دهد !
لذا ورود دولت به عرصه بازیافت و تدارک امکانات لازم برای دوری جستن از دفن زباله و عارضه‌های مرتبط بر آن برای کشور و شهرها لزوم توجه به بازیافت از مبدا و کوتاه کردن دست شبکه بازیافت انسانی را جدی می‌سازد !
ازاین رو لازم است مدیریت شهری و دولت در قالب تامین نیازهای مالی شهربه صورت پایدار از یک سو و حفاظت از محیط زیست از سوی دیگر و کوتاه کردن دست سردسته‌های جمع اوری زباله از شیوع جمع اوری انسانی پسماند تدارک لازم را ببینند‌‌‌‌‌‌! طرح کاپ برای جمع آوری پسماند در دوره پنجم با مطالعات زیاد به صورت ازمایشی در تهران اجرا شد اگر نقاط قوت و ضعف آن ارزیابی شود قادر است بستر مناسبی برای مدیریت پسماند در کشور فراهم کند