اینجا سخن از یکی از پنج دغدغه جدی پسران ایرانی است

همدلی|  مستند «صفرـ یک» به چالش سربازی نخبگانی می پردازد که در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول فعالیت هستند اما به دلیل اجبار برای انجام خدمت سربازی در محیط‌های خارج از شرکت‌های دانش‌بنیان، هم زندگی آنان دچار چالش می‌شود و هم شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل محروم شدن از یک نیروی مختصص، دچار چالش‌های جدی و گاهی حاد می‌شوند.مستند «صفر- یک» جدیدترین تولید موسسه آرمان هنر انقلاب است که به بحث و بررسی سربازی نخبگان پرداخته و کارگردانی آن را مهدی انصاری و تهیه کنندگی آن با سید مهدی دزفولی بر عهده داشته‌اند. به همین بهانه با عوامل سازنده این مستند گفت‌وگویی انجام شده که شرح آن را در ادامه می‌خوانیم:
*آقای انصاری به عنوان سوال اول، ایده تولید این مستند چگونه شکل گرفت و چرا این مستند را ساختید؟
انصاری: بحث سربازی همیشه یک مسئله مهم بوده است. سربازی یکی از دغدغه‌هایی است که باعث شده پسران مدام طول تحصیل خود را طولانی‌تر کنند، از این جهت خیلی‌ها هستند که گوشه ذهنشان مسئله سربازی هست و همواره استرس و دغدغه آن را با خود به همراه دارند. به خصوص زمانی که بحث خودکشی و مهاجرت‌ها مطرح شد، این قضیه را برای من جدی‌تر کرد که با گروهی از دوستان صحبت کنم و یک مستند در این باره بسازیم تا چالش‌های این حوزه را به صورت عینی نمایش بدهیم. زمانی که ما ساخت این مستند را شروع کردیم، تیم دیگری هم بودند که با آقای وحید اشتری می‌خواستند کاری درباره سربازی بسازند و از زاویه دیگری مسئله سربازی اجباری را بررسی کنند. به همین خاطر مسئله‌ای پیش آمد که ما چگونه به موضوع سربازی بپردازیم و مطالبه‌گیری کنیم و از چه زاویه‌ای می‌توان به این موضوع نگاه کرد؟ افراد زیادی در این باره صحبت کرده‌اند. برخی معتقد بودند که به طور کل بحث سربازی حذف شود و دیگر چیزی به نام سربازی اجباری نداشته باشیم. از طرفی مسئول تصمیم‌گیرنده نیروهای مسلح است و مسلما مطالبه‌گری از نهاد های دولتی و حکومتی ظرافت‌هایی دارد و نمی‌توان بدون فکر و ایده قبلی کاری را انجام داد و بحث حساسی را مطرح کرد. به همین دلیل اگر قرار باشد مطالبه‌گری درستی انجام شود که باعث رخ دادن اتفاقی باشد، باید خیلی دقیق‌تر به مسئله بپردازیم. صرف زدن تیتر و ساخت مستندهای جنجالی اتفاق مثبتی را رقم نمی‌زند. به همین دلیل ما دست روی سوژه‌ای گذاشتیم که خود نیروهای مسلح آن را انجام داده و نتیجه گرفته است.ما در این مستند به مشکلات سربازی پرداختیم و برای آن راه حل ارائه دادیم. درواقع نکته ما این است که نیروهای مسلح روشی را برای بخشی از جامعه ایجاد کرده که بازخوردهای مثبتی داشته است. حالا زمان آن است که این روش گسترده‌تر شود.
*آقای دزفولی به عنوان تهیه کننده این مستند، فکر می‌کنید اثر شما از چه منظری به مسئله سربازی پرداخته و چرا فکر کردید باید از این منظر به مقوله سربازی پرداخت؟
دزفولی: ما طبق آمار ۹۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان داریم که تا حدود یکی دو سال قبل آماری که برای پذیرش سرباز داشتند ۵۰۰ نفر بوده و حالا این آمار به ۱۵۰۰ نفر رسیده است و در واقع چیزی کمتر از یک ششم شرکت‌های دانش‌بنیان سهمیه برای جذب سرباز دارند. بگذریم که برخی از این شرکت‌ها آنقدر وسیع و پر تعداد هستند که شاید ۴۰-۵۰ عدد سهمیه سرباز هم برای آن‌ها کم باشد، شرکت‌هایی همانند دیجی کالا و ... . این آمار تنها برای شرکت‌هایی هست که در وسعت کوچک‌تری فعالیت می‌کنند. همان‌طور که مثال زدم شرکت‌هایی مثل دیجی کالا که تعداد کارمندان بالایی دارد و نیروهای کلیدی آن‌ها در سمت‌هایی که برایشان مهم است باقی بمانند و اگر به سربازی بروند روندی کاری شرکت دچار اختلال می‌شود، این دغدغه را به وجود آورد که کاری تولید شود که این شرکت‌های دانش‌بنیان به شکل تخصصی بتوانند نیروهای خودشان را به عنوان سرباز در شرکت خود داشته باشند تا در آنجا مشغول به خدمت شوند و شرکت هم آسیب نبیند. نظام هم در این شرایط می‌تواند از آن سرباز با بهره‌وری بهتری استفاده کند. این دغدغه اصلی ما برای ساخت مستند بود.
مخاطب کنونی این مستند هم نیروهای مسلح و هم افرادی هستند که به نوعی با مسئله سربازی درگیر هستند. در لایه بعدی مخاطبان عمومی‌تر می شوند. به هرحال سربازی دغدغه گوشه ذهن تمام پسرها در ایران است که مشمول خدمت سربازی می‌شوند. در واقع مخاطب پیرامونی ما تمامی جامعه پسرانی است که یکی از پنج دغدغه اصلی آنها سربازی اجباری است.
*چگونه می‌توان ناظر بر اینکه یک اتفاق مثبت بیفتد به تولید مستند پرداخت؟
انصاری: اینکه در مستند یک راه حل داشته باشیم؛ ما در این مستند دنبال راه حل بودیم. نباید در این مسائل دست روی نقاط افتراق گذاشت. چون اگر دست روی نقاط سیاه بگذاریم و بخواهیم از روی آن نقاط مسئله سربازی را درست کنیم، شاید جنجالی را به وجود بیاورود. با توجه به شناختی که ما از نهادی که از آن مطالبه می‌کنیم، داریم، شاید با این رویکرد اتفاق مثبتی نمی‌افتاد.
طرف دیگر ماجرا این است که شما علی‌رغم اینکه انتقاد می‌کنید  راه حلی را هم ارائه دهید. جالب آنکه این راه حل در خود مسئله وجود داشت. اگر این راه حل برای شرکت‌های دانش‌بنیان از سوی نیروهای مسلح وجود نداشت، شاید لحن ما هم تغییر می‌کرد. حضرت آقا در جمع مستندسازان در سال ۹۶ فرمودند اینکه نقد وجود داشته باشد، خوب است اما راه حلی هم بعد از آن ارائه شود. این همان چیزی بود که ما در این مستند تلاش کردیم به آن بپردازیم.
*نگران این نیستید که پس از اکران مستند اتفاقی غیرقابل پیشبینی برای شما یا مستندتان رخ دهد؟
انصاری: نگران هستم اما کاری نمی‌توان انجام داد. به طور مثال ما در روند تولید مستند با فردی که اسمش را نمی آورم مصاحبه گرفتیم. او از بچه های نیروهای مسلح بود و تاکید داشت که پیش از انتشار کار را ببیند و بعد اجازه پخش مصاحبه را بدهد. ما مستند را به او نشان دادیم و علی رغم اینکه مستند لحن آرامی دارد او ما را تهدید کرد که اگر از صوت و فیلم او استفاده شود، پیگیرد قانونی دارد. ما مجبور شدیم که مصاحبه او را حذف کنیم و بازیگری اضافه کنیم که عینا حرف‌هایی را که او زده بود، بازی کند. به همین خاطر، نمی‌دانم پس از انتشار چه واکنشی خواهد داشت.
*آیا به قسمت‌های بعدی این مستند هم فکری کرده اید؟
دزفولی: شخصا خیر! البته این را بگویم که مستندی هم با سفارش یکی از سازمان‌های هنری ذیل سپاه ساخته شده بود که هنوز منتشر نشده و نمی‌دانم که منتشر شود یا نه. همین شرایط نشان می‌دهد که آسیب شناخته شده است و درباره آن کار می‌کنند تا مشکل را حل کنند و این‌طور نیست که فقط همین مستند درباره سربازی ساخته شده باشد یا یکی دو مستند که قبلا ساخته شده است. در دهه ۹۰  و به خصوص یکی دو سال اخیر مستند‌هایی در این باره ساخته شده است. پس این بلوغ پیدا شده که ما در مسئله سربازی شاهد مشکلاتی هستیم. مستندهای دیگری ساخته شده که درون سازمانی است و برای حل این معضل در داخل نیروهای مسلح تا آسیب‌ها از درون نمایش داده و حل شود.
انصاری: مسئله سربازی مسئله‌ای است که ذهن بسیاری را درگیر خود کرده است. وقتی شما به نخبگان به این شکل اهمیت می دهی، باعث خواهی شد تا خیلی‌ها مسیر زندگی خود را طبق این قانون تغییر بدهند و به سمتی بروند که المان‌های نخبگی را کسب کنند. خود این مسئله که شما زمین را درست طراحی کنید، باعث ایجاد اتفاقات مثبت خواهد شد. پاسخ قدیمی به یک سوال جدید بحران‌آفرین است ولی امروز شاهد این هستیم که نیروهای مسلح به سمت پاسخ های جدید برای سوال‌های جدید می رود.
*لطفا درباره عرضه و اکران این مستند هم برایمان توضیح بدهید...
دزفولی: ان‌شاءالله این مستند ظرف چند روز آینده در دانشگاه شریف رونمایی می‌شود و در حال پیگیری هستیم که آقای دکتر ستاری و یک نفر از عزیزان نیروهای مسلح در جلسه رونمایی مستند حضور داشته باشند و درباره موضوع گفت و گو و صحبت کنند و بحث خوبی شکل بگیرد. بلافاصله بعد از اکران مستند در دانشگاه های مختلف تهران آغاز می‌شود و اوج آن‌ها در روز دانشجو خواهد بود. از حدود ۲۰ آذر هم این مستند در پلتفرم‌ها برای دسترسی عمومی عرضه خواهد شد و در نهایت امیدوارم که سال آینده بتوانیم این اثر را از تلویزیون پخش کنیم. عزیزانی که خواهان ثبت نام برای اکران این مستند در دانشگاه ها و مراکز آموزشی خود هستند هم می توانند با شماره ۰۹۳۷۱۷۶۷۹۴۴ تماس بگیرند. این کارهایی است که ما می‌توانیم برای مطرح شدن دغدغه سربازی جوانان و به خصوص نخبگان مطرح کنیم و من امیدوارم که به نتایج خوب و ملموسی برسیم و سرانجام بحث سربازی نخبگان در شرکت‌های دانش‌بنیان حل شود و به تعداد سهمیه قابل قبولی برسد.