2453
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
واکنش قدرت‌‌های بزرگ به عدم تمدید معافیتهای هسته‌ای ایران ادامه دارد
جلوگیری از شلیک تیرخلاص به برجام
همدلی| محسن رفیق: تصمیم آمریکا مبنی برعدم تمدید معافیتهای تحریمی پروژه‌های اتمی ایران، با واکنش‌‌های بسیاری از سوی سایر کشورهای جهان روبه‌رو شده است. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه هفتم خرداد در بیانیه‌ای اعلام کرد که ایالات متحده این معافیتها را تمدید نخواهد کرد. او همچنین اعلام کرده بود که معافیت همکاری در زمینه تغییر کاربری نیروگاه آب سنگین اراک، تدارک سوخت هسته‌ای برای رآکتور تحقیقاتی تهران و انتقال ضایعات و زباله‌های هسته‌ای از ایران به خارج، نیز دیگر تمدید نخواهند شد. قرار است تا این معافیتها طی ۶۰ روز آینده توسط آمریکا کاملا لغو شوند. بر این اساس دولت ترامپ قصد دارد تا از این طریق به همکاریهای صلح‌آمیزهسته‌ای ایران با کشورهایی نظیر روسیه، چین و شرکت‌های اروپایی نیز پایان دهد.
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان اقدام اخیر ایالات متحده درخصوص تحریم همکاریهای بین‌المللی هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران را نقض صریح قطعنامه ۲۲۳۱ و منشور سازمان ملل متحد خواند و آن را قویا محکوم کرد. به گزارش ایسنا، سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در این باره گفت:«این اقدام حقوق ذاتی جمهوری اسلامی ایران را نادیده می‌گیرد و نظم عمومی بین‌المللی را مختل می‌سازد.» سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد:«جمهوری اسلامی ایران از نزدیک آثار فنی و سیاسی این اقدام را رصد کرده و در صورتی که منجر به تاثیرات منفی بر حقوق هسته‌ای ایران طبق اسناد بین‌المللی و مفاد برجام شود، نسبت به اتخاذ گامهای عملی و حقوقی لازم اقدام خواهد کرد.»
نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد نیز در واکنش به عدم تمدید معافیتهای همکاریهای صلح‌آمیز هسته‌ای نوشت که ادعای مشارکت آمریکا در برنامه جامع اقدام مشترک مضحک است. مجید تخت روانچی در توییتی نوشت:«دو سال پیش، دونالد ترامپ به مشارکت در برجام پایان داد، حال پمپئو با نقض بیشتر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ آخرین ضربه را وارد و جریمه‌ای را برای پایبندی به مفاد هسته‌ای قطعنامه ۲۲۳۱ اعمال کرده است، بنابراین این ادعا که ایالات متحده هنوز در برجام شرکت دارد نه تنها مضحک بلکه غلط است.»
کشورهای اروپایی طرفین برجام نیز به این تصمیم آمریکا واکنش نشان دادند. سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صادر کردن بیانیه‌ای مشترک درباره این تصمیم اظهار داشتند:«ما عمیقا از تصمیم آمریکا برای پایان دادن به سه معافیت در بر گیرنده سه پروژه مهم هسته‌ای تحت برجام در ایران از جمله پروژه بازطراحی نیروگاه هسته‌ای اراک متاسفیم.» در ادامه این بیانیه آمده است:«این پروژه‌ها که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به امضا رسیده‌اند، در خدمت منافع همه در زمینه عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای بوده و ماهیت منحصرا صلح‌آمیز و امن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را برای جامعه بین‌المللی تضمین می‌کنند.» این کشورها همچنین مطرح کردند:«ما با شرکای خود در حال رایزنی برای ارزیابی عواقب این تصمیم آمریکا هستیم.» در بخش پایانی بیانیه یاد شده با توجه به اهمیت توافق هسته‌ای آمده است:«برجام یک دستاورد مهم در ساختار عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای بوده و در حال حاضر تنهاترین و بهترین راه برای تضمین ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران است. به همین دلیل است که ما به طور مداوم با هدف تضمین اجرای کامل و موثر تعهدات برجامی و به ویژه بازگشت بدون تاخیر ایران به پایبندی کامل به تعهدات هسته‌ای در حال فعالیت بوده‌ایم.»
در همین زمینه، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پیامی توییتری با اشاره به عواقب رویکرد فشار حداکثری آمریکا برای توافق هسته‌ای نوشت:«تمام انحرافات ایران از برجام، در نتیجه سیاست تحریک‌آمیز فشار حداکثری آمریکا بوده است.تهران کاملا به تعهداتش در توافق پایبند بود، اما در مه سال ۲۰۱۹ آمریکا ایران را مجبور کرد که به تلاش‌ها برای اعلام تحریم‌های نفتی واکنش نشان دهد.»
ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز با محکوم کردن اقدام آمریکا در عدم تمدید معافیتهای هسته‌ای ایران، گفت:«آمریکا انتخاب کرده که به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه دهد. این کشور نه تنها با خروج از برجام قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده، بلکه تلاش‌ها برای ممانعت از اجرای توافق توسط سایر طرف‌ها را نیز تشدید کرده است.» او همچنین بیان کرد:«تصمیم اخیر این کشور برای لغو معافیتهای تحریم‌های هسته‌ای، در پیشرفت‌های حاصل‌شده در زمینه منع‌اشاعه هسته‌ای در دنیا و همچنین تلاش‌های جمعی برای حفظ برجام اخلال ایجاد می‌کند.» ژائو لیجیان تصریح کرد:«این اقدام نشان‌دهنده الگوی همیشگی این کشور در توسل به اقدامات یک‌جانبه و مبتنی بر هژمونی است. چین قاطعانه با این مسأله مخالف است.» او در انتها گفت:«گفت‌وگوها بر سر راکتور اراک بخش مهمی از برجام و پروژه مشترک طرفین این توافق محسوب می‌شود. چین آماده است با سایر طرف‌ها جهت حفظ این توافق و حراست از حقوق و منافع قانونی خویش همکاری کند.»
بسیاری از صاحبنظران معتقدند که پایان دادن به این معافیتها توسط آمریکا با هدف تحریک ایران به از سرگیری غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم و همچنین جلوگیری از صادرات اورانیوم غنی شده مازاد، صورت گرفته است. پروفسور فرانک فن هیپل در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در این خصوص می‌گوید:«پمپئو ممکن است بعد از اقدامات احتمالی ایران، این گونه به توجیه بپردازد که ایران با تولید و نگهداری از اورانیوم غنی شده در حال نزدیک شدن به بمب هسته‌ای است و ما باید ایران را از طریق بمباران تاسیسات هسته‌ای‌اش متوقف کنیم.این معافیتهای هسته‌ای پس از خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با این هدف وضع شده بود تا انگیزه تهران را برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم کاهش دهد و دریچه ارزشمندی را به درون برنامه اتمی آن کشور فراهم سازد. اما مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا و یک گروه از قانون‌گذاران به رهبری تام کاتن سناتور جمهوریخواه آرکانزاس خواستار فشار بیشتر بر تهران و از بین بردن اهداف سیاست خارجی امضا شده دولت باراک اوباما هستند.»
کلسی داونپرت، مدیر سیاست منع گسترش انجمن کنترل سلاح واشنگتن در این باره می‌گوید:«پایان دادن به معافیت‌هایی که به تهران اجازه می‌دهد سوخت مورد نیاز راکتور را وارد سازد، دست ایران را برای توجیه از سرگیری تولید اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد باز می‌کند.» او اضافه کرده است که این، سطحی پایین‌تر از سطح تسلیحاتی است، اما خطر قابل ملاحظه گسترش تسلیحاتی را نسبت به سطح غنی‌سازی فعلی کمتر از ۵ درصد ایران را بیشتر می‌کند. این فعال خلع سلاح، معتقد است که دولت ترامپ با این حرکت در واقع به پای خود شلیک کرده است. با این وجود پمپئو و همراهان او معتقدند که تمدید معافیتهای هسته‌ای ایران، باعث می‌شود که ایران امکان فعالیت‌های محدود هسته‌ای را پیدا کرده و به عنوان نمونه با افزایش فعالیت در رآکتور آب سنگین اراک به تأمین پلوتونیوم موردنیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای بپردازد. به هر روی، پیش از این و با وجود معافیتهای تحریمی، به شرکت‌های روسی، اروپایی و چینی اجازه داده می‌شد تا بدون ایجاد مجازات‌های آمریکایی به کار خود در تأسیسات هسته‌ای غیرنظامی ایران ادامه دهند. حال با لغو این معافیتها، فعالیت روسیه در نیروگاه هسته‌ای بوشهر، کمک چینی‌ها در طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک و همکاری اروپایی در تولید رادیوایزوتوپ‌های پزشکی با مشکل روبه‌رو خواهد شد. مشخص نیست که بر این اساس، شرکت‌های چین و روسیه تعامل خود را در این پروژه‌ها پس از این تصمیم رها خواهند کرد یا خیر و ایران چه تلاشی برای برداشتن گامهای بیشتر در پیشبرد برنامه اتمی خود به کار خواهد گرفت.
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان اقدام اخیر ایالات متحده درخصوص تحریم همکاریهای بین‌المللی هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران را نقض صریح قطعنامه ۲۲۳۱ و منشور سازمان ملل متحد خواند و آن را قویا محکوم کرد. به گزارش ایسنا، سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در این باره گفت:«این اقدام حقوق ذاتی جمهوری اسلامی ایران را نادیده می‌گیرد و نظم عمومی بین‌المللی را مختل می‌سازد.» سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد:«جمهوری اسلامی ایران از نزدیک آثار فنی و سیاسی این اقدام را رصد کرده و در صورتی که منجر به تاثیرات منفی بر حقوق هسته‌ای ایران طبق اسناد بین‌المللی و مفاد برجام شود، نسبت به اتخاذ گامهای عملی و حقوقی لازم اقدام خواهد کرد.»
نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد نیز در واکنش به عدم تمدید معافیتهای همکاریهای صلح‌آمیز هسته‌ای نوشت که ادعای مشارکت آمریکا در برنامه جامع اقدام مشترک مضحک است. مجید تخت روانچی در توییتی نوشت:«دو سال پیش، دونالد ترامپ به مشارکت در برجام پایان داد، حال پمپئو با نقض بیشتر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ آخرین ضربه را وارد و جریمه‌ای را برای پایبندی به مفاد هسته‌ای قطعنامه ۲۲۳۱ اعمال کرده است، بنابراین این ادعا که ایالات متحده هنوز در برجام شرکت دارد نه تنها مضحک بلکه غلط است.»
کشورهای اروپایی طرفین برجام نیز به این تصمیم آمریکا واکنش نشان دادند. سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صادر کردن بیانیه‌ای مشترک درباره این تصمیم اظهار داشتند:«ما عمیقا از تصمیم آمریکا برای پایان دادن به سه معافیت در بر گیرنده سه پروژه مهم هسته‌ای تحت برجام در ایران از جمله پروژه بازطراحی نیروگاه هسته‌ای اراک متاسفیم.» در ادامه این بیانیه آمده است:«این پروژه‌ها که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به امضا رسیده‌اند، در خدمت منافع همه در زمینه عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای بوده و ماهیت منحصرا صلح‌آمیز و امن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را برای جامعه بین‌المللی تضمین می‌کنند.» این کشورها همچنین مطرح کردند:«ما با شرکای خود در حال رایزنی برای ارزیابی عواقب این تصمیم آمریکا هستیم.» در بخش پایانی بیانیه یاد شده با توجه به اهمیت توافق هسته‌ای آمده است:«برجام یک دستاورد مهم در ساختار عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای بوده و در حال حاضر تنهاترین و بهترین راه برای تضمین ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران است. به همین دلیل است که ما به طور مداوم با هدف تضمین اجرای کامل و موثر تعهدات برجامی و به ویژه بازگشت بدون تاخیر ایران به پایبندی کامل به تعهدات هسته‌ای در حال فعالیت بوده‌ایم.»
در همین زمینه، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پیامی توییتری با اشاره به عواقب رویکرد فشار حداکثری آمریکا برای توافق هسته‌ای نوشت:«تمام انحرافات ایران از برجام، در نتیجه سیاست تحریک‌آمیز فشار حداکثری آمریکا بوده است.تهران کاملا به تعهداتش در توافق پایبند بود، اما در مه سال ۲۰۱۹ آمریکا ایران را مجبور کرد که به تلاش‌ها برای اعلام تحریم‌های نفتی واکنش نشان دهد.»
ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز با محکوم کردن اقدام آمریکا در عدم تمدید معافیتهای هسته‌ای ایران، گفت:«آمریکا انتخاب کرده که به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه دهد. این کشور نه تنها با خروج از برجام قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده، بلکه تلاش‌ها برای ممانعت از اجرای توافق توسط سایر طرف‌ها را نیز تشدید کرده است.» او همچنین بیان کرد:«تصمیم اخیر این کشور برای لغو معافیتهای تحریم‌های هسته‌ای، در پیشرفت‌های حاصل‌شده در زمینه منع‌اشاعه هسته‌ای در دنیا و همچنین تلاش‌های جمعی برای حفظ برجام اخلال ایجاد می‌کند.» ژائو لیجیان تصریح کرد:«این اقدام نشان‌دهنده الگوی همیشگی این کشور در توسل به اقدامات یک‌جانبه و مبتنی بر هژمونی است. چین قاطعانه با این مسأله مخالف است.» او در انتها گفت:«گفت‌وگوها بر سر راکتور اراک بخش مهمی از برجام و پروژه مشترک طرفین این توافق محسوب می‌شود. چین آماده است با سایر طرف‌ها جهت حفظ این توافق و حراست از حقوق و منافع قانونی خویش همکاری کند.»
بسیاری از صاحبنظران معتقدند که پایان دادن به این معافیتها توسط آمریکا با هدف تحریک ایران به از سرگیری غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم و همچنین جلوگیری از صادرات اورانیوم غنی شده مازاد، صورت گرفته است. پروفسور فرانک فن هیپل در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در این خصوص می‌گوید:«پمپئو ممکن است بعد از اقدامات احتمالی ایران، این گونه به توجیه بپردازد که ایران با تولید و نگهداری از اورانیوم غنی شده در حال نزدیک شدن به بمب هسته‌ای است و ما باید ایران را از طریق بمباران تاسیسات هسته‌ای‌اش متوقف کنیم.این معافیتهای هسته‌ای پس از خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با این هدف وضع شده بود تا انگیزه تهران را برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم کاهش دهد و دریچه ارزشمندی را به درون برنامه اتمی آن کشور فراهم سازد. اما مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا و یک گروه از قانون‌گذاران به رهبری تام کاتن سناتور جمهوریخواه آرکانزاس خواستار فشار بیشتر بر تهران و از بین بردن اهداف سیاست خارجی امضا شده دولت باراک اوباما هستند.»
کلسی داونپرت، مدیر سیاست منع گسترش انجمن کنترل سلاح واشنگتن در این باره می‌گوید:«پایان دادن به معافیت‌هایی که به تهران اجازه می‌دهد سوخت مورد نیاز راکتور را وارد سازد، دست ایران را برای توجیه از سرگیری تولید اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد باز می‌کند.» او اضافه کرده است که این، سطحی پایین‌تر از سطح تسلیحاتی است، اما خطر قابل ملاحظه گسترش تسلیحاتی را نسبت به سطح غنی‌سازی فعلی کمتر از ۵ درصد ایران را بیشتر می‌کند. این فعال خلع سلاح، معتقد است که دولت ترامپ با این حرکت در واقع به پای خود شلیک کرده است. با این وجود پمپئو و همراهان او معتقدند که تمدید معافیتهای هسته‌ای ایران، باعث می‌شود که ایران امکان فعالیت‌های محدود هسته‌ای را پیدا کرده و به عنوان نمونه با افزایش فعالیت در رآکتور آب سنگین اراک به تأمین پلوتونیوم موردنیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای بپردازد. به هر روی، پیش از این و با وجود معافیتهای تحریمی، به شرکت‌های روسی، اروپایی و چینی اجازه داده می‌شد تا بدون ایجاد مجازات‌های آمریکایی به کار خود در تأسیسات هسته‌ای غیرنظامی ایران ادامه دهند. حال با لغو این معافیتها، فعالیت روسیه در نیروگاه هسته‌ای بوشهر، کمک چینی‌ها در طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک و همکاری اروپایی در تولید رادیوایزوتوپ‌های پزشکی با مشکل روبه‌رو خواهد شد. مشخص نیست که بر این اساس، شرکت‌های چین و روسیه تعامل خود را در این پروژه‌ها پس از این تصمیم رها خواهند کرد یا خیر و ایران چه تلاشی برای برداشتن گامهای بیشتر در پیشبرد برنامه اتمی خود به کار خواهد گرفت.