2453
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
سريال‌هاى عربی رمضان 2020 با طعم عادى‌سازی روابط اعراب با اسرائيل
آزاده گریوانی ( پژوهشگر مطالعات خاورمیانه)هر ساله در ماه مبارك رمضان، رقابت تنگاتنگی ميان شبكه‌هاى عربی براى جذب بيشتر مخاطب صورت مى‌گيرد. پیشتر، ساخت سريال‌هاى عربی به طور سنتى در انحصار كارگردانان مصرى و سوری بود، اما در سال‌های اخير، كشورهای عربی حوزه خليج فارس نيز به اين رقابت وارد شده‌اند. اين سريال‌ها بيشتر در قالب درام اجتماعي، طنز يا تاريخی هستند. اما امسال شبكه mbc سعودی با پخش دو سريال «ام‌هارون» و «خروجي7» بر مسأله حساسی دست گذاشت و آن چيزى نيست جز حساسيت‌زدايى افكار عمومى و عادی‌سازى روابط با اسرائیل.
سريال «ام‌هارون» كه هزينه‌اى بالغ بر 8 ميليون دلار داشته، اقتباسی است از كتاب «من بدايتنا الى يومنا الحاضر»، نوشته نويسنده يهودی بحرينی و نماينده فعلی پارلمان بحرين با نام «نانسي ايلي يوسف خضوري». اين كتاب داستان واقعى زندگی قابله‌اى به نام «ام جان» است كه در دهه 30 به همراه خانواده خود از عراق به بحرين مهاجرت كرده است. سريال «ام‌هارون» كه زندگی اين زن يهودى را در دهه 30 در يكى از كشورهاى عربی حوزه خليج فارس به تصوير مى‌كشد و بنا به گفته نويسندگان، به عمد نام اين كشور در سريال ذكر نشده، تلاش دارد تا بعدى انسانى از خانواده‌هاى يهودی را در اين حوزه بازنمايي كند، امرى كه بعد از سال 1948، در فيلم‌ها و سريال‌هاى عربی كاملا مغفول بوده است. بيننده عرب در طى اين سال‌ها عادت داشته همواره تصوير ديگرى-دشمن صهيونيستى را در قالب تصوير ببيند. همچون سريال‌هاى «دموع في عيون وقحة» سال 1980، «رأفت الهجان» سال 1987، «العميل1001» سال 2005، «الزئبق» سال 2017 و «فرقة ناجي عطاء الله» سال 2012.
اما در سريال «ام‌هارون»، قهرمان داستان بنا به طبيعت شغل خود، به منازل خانواده‌های مسلمانان، مسيحيان و يهوديان وارد مى‌شود و با به تصوير كشيدن زندگى خانواده‌هاى يهودی در جای‌جای سريال، المان‌هاى يهوديت تصويرسازی مى‌شود. اگر بر اين باور باشيم كه درام يكى از تأثیرگذارترین روش‌هاى ارتباطی با تأثیرات طولانی‌مدت و غیرمستقیم است، پس اين سخن گزافه نيست كه سريال «ام‌هارون» به دنبال روايت تصویرى جدیدى در ذهنيت مخاطب عرب است. تصويرهای مثبت و انسانی‌اى كه در طولانى مدت به طور تدريجی به ذهن بيننده پمپاژ مى‌شود. در اين روند، تصوير منفى از يهوديان كه در ذهن مخاطب طی ساليان گذشته نقش بسته، به تدريج جايگزين تصاوير مثبت مى‌شود. در اين سريال، ديگر لازم نيست به فلسطينيان حمله يا از اسرائيل دفاع شود، بلكه نشان دادن چهره يك زن يهودی معصوم و امينى كه به محفل خانواده‌هاى مسلمانان و مسیحيان وارد مى‌شود، كافیست.
اما سريال طنز «خروجى 7» كه به تغييرات بعد از صدور مجوز رانندگى زنان در عربستان مى‌پردازد، روايت‌گر داستان كارمندی سعودى است كه براى اولين بار با يك مدير زن روبه‌رو مى‌شود و تغييرات شتاب‌زده عربستان فعلى را بر نمى‌تابد. در يكی از اپيزودها، گفت‌وگويى بين دو بازيگر سریال، «القصبي» و «راشد الشمراني» صورت می‌گيرد: «اسرائيل، بشرى مثل شماست، اسرائيل وجود داره، چه خوشتون بياد، چه نیاد...» و الشمراني در پاسخ مى‌گويد:«طی اين سال‌ها، فقط مسأله فلسطين، عرب‌ها رو گمراه كرده و ماحصلی نداشته، جز سر و صدای بی‌نتيجه... كسی كه می‌گه اسرائيل نابودشدنيه... خيال‌پردازه... چون اين حرف رو عرب‌ها سال‌هاست كه مى‌گن، در حالي‌كه اين دولت‌های خودشون هستن كه يكی بعد از ديگرى رو به زوال‌ان، اما اسرائیل باقيه، بدون اينكه هيچ خللی بهش وارد بشه...» و در يكى از قسمت‌هاى ديگر، الشمراني مى‌گويد:«فلسطينى‌ها براى حمله به عربستان، در كمين فرصت‌اند... على‌رغم حمايت مالى كه به اونها داده مى‌شه...» و مى‌افزايد:«دشمن كسيه كه قدردان در كنار او ايستادن نيست و شب و روز بيشتر از اسرائيلی‌ها به تو دشنام مى‌ده.»
گفتنی است تحريفات تاريخی زيادی در سريال «ام‌هارون» صورت گرفته، مثل استعمار بريطانيا در اسرائيل و نه فلسطين، تأسيس دولت اسرائيل، مظلوم واقع شدن يهوديان خيبر در زمان حضرت رسول و... اما شبكه mbc به طور مستقيم سياست محو حافظه تاريخى مخاطبان را هدف قرار داده و هم‌زمان با اين روش، سياست ترسيخ فرهنگ هم‌زيستى مسالمت‌آميز با يهوديان را؛ نكته‌اى كه در حال حاضر مطلوب اسرائيل است. آنچنان‌كه نتانياهو در 21 نوامبر 2017 در صفحه تويیتر خود مى‌نويسد: «بزرگ‌ترين معضل در برابر گسترش صلح، رهبران كشورهاى عربی نيستند، بلكه مهم‌ترين معضل، افكار عمومى اين كشورهاست كه طى ساليان دراز در معرض تبليغاتی بودند كه اسرائيل را به صورت يك‌جانبه و اشتباه ارائه داده است».
سريال «ام‌هارون» كه هزينه‌اى بالغ بر 8 ميليون دلار داشته، اقتباسی است از كتاب «من بدايتنا الى يومنا الحاضر»، نوشته نويسنده يهودی بحرينی و نماينده فعلی پارلمان بحرين با نام «نانسي ايلي يوسف خضوري». اين كتاب داستان واقعى زندگی قابله‌اى به نام «ام جان» است كه در دهه 30 به همراه خانواده خود از عراق به بحرين مهاجرت كرده است. سريال «ام‌هارون» كه زندگی اين زن يهودى را در دهه 30 در يكى از كشورهاى عربی حوزه خليج فارس به تصوير مى‌كشد و بنا به گفته نويسندگان، به عمد نام اين كشور در سريال ذكر نشده، تلاش دارد تا بعدى انسانى از خانواده‌هاى يهودی را در اين حوزه بازنمايي كند، امرى كه بعد از سال 1948، در فيلم‌ها و سريال‌هاى عربی كاملا مغفول بوده است. بيننده عرب در طى اين سال‌ها عادت داشته همواره تصوير ديگرى-دشمن صهيونيستى را در قالب تصوير ببيند. همچون سريال‌هاى «دموع في عيون وقحة» سال 1980، «رأفت الهجان» سال 1987، «العميل1001» سال 2005، «الزئبق» سال 2017 و «فرقة ناجي عطاء الله» سال 2012.
اما در سريال «ام‌هارون»، قهرمان داستان بنا به طبيعت شغل خود، به منازل خانواده‌های مسلمانان، مسيحيان و يهوديان وارد مى‌شود و با به تصوير كشيدن زندگى خانواده‌هاى يهودی در جای‌جای سريال، المان‌هاى يهوديت تصويرسازی مى‌شود. اگر بر اين باور باشيم كه درام يكى از تأثیرگذارترین روش‌هاى ارتباطی با تأثیرات طولانی‌مدت و غیرمستقیم است، پس اين سخن گزافه نيست كه سريال «ام‌هارون» به دنبال روايت تصویرى جدیدى در ذهنيت مخاطب عرب است. تصويرهای مثبت و انسانی‌اى كه در طولانى مدت به طور تدريجی به ذهن بيننده پمپاژ مى‌شود. در اين روند، تصوير منفى از يهوديان كه در ذهن مخاطب طی ساليان گذشته نقش بسته، به تدريج جايگزين تصاوير مثبت مى‌شود. در اين سريال، ديگر لازم نيست به فلسطينيان حمله يا از اسرائيل دفاع شود، بلكه نشان دادن چهره يك زن يهودی معصوم و امينى كه به محفل خانواده‌هاى مسلمانان و مسیحيان وارد مى‌شود، كافیست.
اما سريال طنز «خروجى 7» كه به تغييرات بعد از صدور مجوز رانندگى زنان در عربستان مى‌پردازد، روايت‌گر داستان كارمندی سعودى است كه براى اولين بار با يك مدير زن روبه‌رو مى‌شود و تغييرات شتاب‌زده عربستان فعلى را بر نمى‌تابد. در يكی از اپيزودها، گفت‌وگويى بين دو بازيگر سریال، «القصبي» و «راشد الشمراني» صورت می‌گيرد: «اسرائيل، بشرى مثل شماست، اسرائيل وجود داره، چه خوشتون بياد، چه نیاد...» و الشمراني در پاسخ مى‌گويد:«طی اين سال‌ها، فقط مسأله فلسطين، عرب‌ها رو گمراه كرده و ماحصلی نداشته، جز سر و صدای بی‌نتيجه... كسی كه می‌گه اسرائيل نابودشدنيه... خيال‌پردازه... چون اين حرف رو عرب‌ها سال‌هاست كه مى‌گن، در حالي‌كه اين دولت‌های خودشون هستن كه يكی بعد از ديگرى رو به زوال‌ان، اما اسرائیل باقيه، بدون اينكه هيچ خللی بهش وارد بشه...» و در يكى از قسمت‌هاى ديگر، الشمراني مى‌گويد:«فلسطينى‌ها براى حمله به عربستان، در كمين فرصت‌اند... على‌رغم حمايت مالى كه به اونها داده مى‌شه...» و مى‌افزايد:«دشمن كسيه كه قدردان در كنار او ايستادن نيست و شب و روز بيشتر از اسرائيلی‌ها به تو دشنام مى‌ده.»
گفتنی است تحريفات تاريخی زيادی در سريال «ام‌هارون» صورت گرفته، مثل استعمار بريطانيا در اسرائيل و نه فلسطين، تأسيس دولت اسرائيل، مظلوم واقع شدن يهوديان خيبر در زمان حضرت رسول و... اما شبكه mbc به طور مستقيم سياست محو حافظه تاريخى مخاطبان را هدف قرار داده و هم‌زمان با اين روش، سياست ترسيخ فرهنگ هم‌زيستى مسالمت‌آميز با يهوديان را؛ نكته‌اى كه در حال حاضر مطلوب اسرائيل است. آنچنان‌كه نتانياهو در 21 نوامبر 2017 در صفحه تويیتر خود مى‌نويسد: «بزرگ‌ترين معضل در برابر گسترش صلح، رهبران كشورهاى عربی نيستند، بلكه مهم‌ترين معضل، افكار عمومى اين كشورهاست كه طى ساليان دراز در معرض تبليغاتی بودند كه اسرائيل را به صورت يك‌جانبه و اشتباه ارائه داده است».