سهام عدالت به مذاق بازار سرمایه خوش نیامد

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: هیجان یا ترس؟ بازار سرمایه روزهای پر عرضه‌ای را در حال پشت سر گذاشتن است و بازیگران این بازار، افت قابل توجهی از نماگر بورس را نظاره‌گر هستند؛ شاخصی که در هفته‌های گذشته از مرز یک میلیون واحدی هم عبور کرده بود، اما در معاملات صبح دیروز وارد کانال 932 هزار و 566 واحدی شد. جریان دادوستدهای بازار سرمایه در اولین روز همین هفته بود که با افت بیش از 27 هزار واحدی مواجه شد و به 959 هزار و 602 واحد رسید تا روز سه‌شنبه بعد از پشت سر گذاشتن دو روز تعطیلی روز قرمز دیگری را رقم بزند. بورس تهران که حتی در اوج روزهای شیوع کرونا و ریزش شاخص‌های جهانی، روزهای سبزپوشی را سپری کرده بود و آگاهان اقتصادی یکی از دلایل این رشد را سایه تورم در اقتصاد عنوان می‌کردند، حالا در حالی نبض کندی دارد که نقدینگی و سطح عمومی قیمت‌ها در دیگر بازارها همچنان در حال بالا رفتن است؛ به گفته محمود بهمنی، رئیس اسبق بانک مرکزی:«در دو ماه گذشته نقدینگی 400 هزار میلیارد تومان افزایش یافته و عامل اصلی که در افزایش قیمت‌ها نقش دارد، همین نقدینگی است که نباید از آن غافل شد»؛ با این همه اما این‌بار گویی این تورم در این بازار تاثیری نگذاشته و شاخص در حال بازگشت به عقب است. اظهارنظرها درباره افت شاخص متفاوت است؛ برخی بر این باورند که بازار بیش از حد در سهام شاخص‌ساز رشد داشته و اصلاح فعلی در واقع همان تعادل‌بخشی به قیمت‌های رشد کرده است، تا جایی‌که در حال حاضر صف‌های خرید پی در پی چند هفته گذشته به صف‌های فروش رسیده است و این اصلاح در نهایت روز شنبه به اتمام خواهد رسید و منطق بازار از صف محوری به تحلیل محوری خواهد رسید. با این همه تحلیل‌های دیگری نیز در این باره وجود دارد که در نوع خود قابل توجه هستند. برخی تحلیل‌گران بازار سرمایه بر این باورند که معاملات بورس در وضعیت کنونی بیشتر تحت تاثیر آزادسازی سهام عدالت قرار گرفته و در صورتی که برنامه‌ریزی مناسبی برای مدیریت بازار صورت نگیرد موج اصلاحی تبدیل به ریزش‌های سنگینی خواهد شد که باعث ترس و خروج همه سهامداران از بازار می‌شود.

سایه سنگین یک سیاست قدیمی روی بورس

آنطور که مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار می‌گویند، هفته آینده بالاخره سهام عدالت بعد از حدود 14سال به مرحله خرید و فروش خواهد رسید؛ چند روز پیش، محمدرضا معتمد، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در یکی از برنامه‌های تلویزیونی گفت: «دارندگان سهام عدالت از شنبه مجاز به فروش ۳۰ درصد از سهام خود هستند و باقی مقدار دارایی سهام عدالت ظرف مدت یک سال آینده به بعد آزادسازی و قابل معامله خواهد شد»؛ همان سهامی که در آبان سال 85 توسط رئیس دولت‌های نهم و دهم از آن رونمایی شد و واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت و حالا با رسیدن به مرحله خرید و فروش باز هم آماج انتقادها شده است. این انتقادها از اواخر اردیبهشت امسال دوباره شروع شده و حالا با تاثیری که بر شاخص بورس گذاشته بسیاری از بازیگران این بازار را نگران وضعیت موجود کرده است؛ از سوی دیگر تقارن آزادسازی سهام عدالت با ورود نقدینگی سرگردان به بازار سرمایه با ابهامات زیادی همراه شده که با یک سوال مهم هم همراه شده و آن این است که تاثیر آزادسازی این سهام بر بازار سرمایه تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

رد پای یک ریسک در بازار

آنطور که از گزارش‌ها و وضعیت بازار برمی‌آید، عرضه سهام عدالت که هنوز اجرایی نشده و صحبت‌هایی از قابلیت خرید و فروش آن در هفته آینده مطرح است، یک ریسک برای بورس به حساب می‌آید. البته منظور از ریسک همان فشار فروشی است که این‌روزها بازار شاهد آن است و معلوم نیست تا چه زمانی این فضا در بازار در جریان باشد. در این میان برخی از آگاهان اقتصادی بر این باورند که آزادسازی سهام عدالت به معنای عمیق‌تر شدن بورس است. برخی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه معتقدند آزادسازی سهام عدالت به بازار سرمایه هم عمق خواهد بخشید و تا حدودی جلوی حبابی شدن بازار سرمایه را خواهد گرفت و شفافیت را به بورس منتقل خواهد کرد. این در حالی است که وضعیت این‌روزهای بازار بخصوص از وقتی که زمزمه‌هایی از آزادسازی این سهام مطرح شده برای خیلی‌ها نگران‌کننده است و با روندی که بازار در پیش گرفته بیشتر سهامداران دغدغه از دست رفتن سرمایه‌های خود را دارند. در میانه‌های این نگرانی‌ها، وزیر امور اقتصادی و دارایی در حاشیه دیدار تعدادی از اعضای دولت با رئیس‌جمهور به مناسبت عید فطر این‌طور واکنش نشان داد: «نگرانی‌های ایجاد شده در خصوص آینده بازار سرمایه هیچ گونه مبنایی ندارد و دولت به طور قاطع از بازار سرمایه حمایت می‌کند». فرهاد دژپسند با اشاره به دستور رئیس جمهور برای تعادل بخشی به بازار سرمایه افزود: «خوشبختانه هماهنگی‌های بسیار مناسبی در بین دستگاه‌های مختلف برای حمایت از بازار سرمایه ایجاد شده است که این امر می‌تواند به عمیق‌تر شدن هرچه بیشتر بازار سرمایه کمک کند». وی با بیان اینکه دولت دغدغه‌های فعالان بازار سرمایه را در خصوص آزادسازی سهام عدالت مدنظر قرار داده است، گفت: «مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته عرضه بخشی از سهام عدالت در بازار سرمایه به صورت تدریجی انجام خواهد شد و سهامداران نباید در این خصوص نگرانی داشته باشند». با این همه، اما گزارش‌هایی که از وضعیت بازار سرمایه در روزهای اخیر رسیده همچنان نگران‌کننده است. برخی از تحلیل‌گران این بازار بر این باور هستند که اگر قرار است بازار ما بزرگ شود نباید از این فاکتورها متاثر شود و باید بتواند سهام عدالت را نیز در جریان معاملات هضم کند؛ می‌گویند اگر بورس این گردنه را هم رد کند، چیزی جلودارش نخواهد بود. حالا در روزهایی که شاخص بورس منفی شده، بسیاری بر این باورند که بازار هیچ دلیل علمی و سیاسی برای ریزش ندارد و این اتفاقات تاثیر موقتی هستند که این‌بار هم به سادگی رد می‌شوند. از سوی دیگر بسیاری از بازیگران از یکدیگر می‌خواهند تا برای نجات از این روزهای منفی باید سفارشات فروش را از سیستم حذف کنند و از بازار سرمایه خودشان به جای مسئولان اقدام کنند.

آن روی دیگر سهام عدالت

در حالی این‌روزها نقدینگی قابل‌توجهی در راه ورود به بازار سرمایه است که در روزهای اخیر بسیاری از کارشناسان اقتصادی نسبت به تبعات رشد پر سرعت بازار سرمایه کشور هشدار داده‌ بودند و حالا با رسیدن به روزهای منفی و حرف و حدیث‌ها درباره آزادسازی سهام عدالت، نگرانی‌هایی درباره تاثیر آزادسازی سهام عدالت بر بورس و احتمال ادامه‌دار بودن صف‌های فروش شکل گرفته است. در این میان یک چالش اساسی وجود دارد، اگر ارزش سهام عدالت موجود در بورس همان 300هزار میلیارد تومان اعلام شده باشد، در صورتی که 70درصد متقاضیان به دنبال آزادسازی و استفاده از روش مستقیم باشند، عملا تقاضای خروج 200هزار میلیارد تومانی از بازار سرمایه ایجاد می‌شود و بر اساس برآوردهای کارشناسی پیش‌بینی می‌شود که روزانه هزار میلیارد تومان از بازار سرمایه خارج شود که این خروج نقدینگی و ورود به بازارهای دیگر نمی‌تواند یک خبر خوش برای اقتصاد ایران که امروز شرایط ملتهبی دارد به حساب آید. در کنار این نگرانی‌ها که در خصوص افزایش نقدینگی حاصل از آزادسازی سهام عدالت وجود دارد، تاثیر این سهام بر بازار سرمایه این‌روزها نگاه بسیاری از رسانه‌ها را به خود برگردانده است. حالا دیگر اقتصاد ایران با اجرای این سیاست دچار دو دغدغه است؛ بازار تا کی درگیر جو روانی ناشی از آزادسازی سهام عدالت است و دو اینکه در صورت خروج نقدینگی حاصل از فروش این سهام در بورس، چه روزهایی در انتظار تورم در اقتصاد است؟ بر اساس برآوردها، بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار میلیارد تومان ارزش سهام عدالت است و وقتی وارد بازار سرمایه شود، عمق خوبی را به این بازار می‌دهد، اما اگر این چند هزار میلیارد وارد اقتصاد شود، نقدینگی به کجا می‌رسد؟ هر چه که هست سایه سنگین سهام عدالت این‌روزها بر معادلات بورس دیده می‌شود که باید دید در هفته آینده اوضاع از چه قرار خواهد شد.