کرونا آگاهی مردم را افزایش می‌دهد

همدلی| مظاهر گودرزی- هر متخصصی بعد از شیوع کرونا بر روی کره زمین به دنبال این است که در جهان بعد از کرونا حداقل در تخصص خودش امور چگونه تغییر می‌کند. اصلا آیا تغییری وجود دارد؟ اقتصاد و سیاست، پیشگام همه این پیش‌بینی‌ها هستند، محیط زیست که گویی همواره از اقتصاد و سیاست لطمه خورده است، حالا در روزهای کرونایی تنها میدان‌دار موفق به حساب می‌آید، با این وجود از تمام گمانه‌زنی‌های جهان پساکرونایی جدا نیست و همچنان به دنبال تغییر در احوال خودش است. انسان موجود پرسش‌گری است. در شرایطی که با یک تضاد روبه‌رو شود شروع به پرسش‌گری می‌کند. از چگونگی، چرایی و چه می‌شود می‌پرسد، از اینکه چگونه در یک موقعیت متفاوت قرار گرفته است و قرار است پایان این دوران چه شود پرسش‌های ریز و درشتی را مطرح می‌کند. محمد درویش، کارشناس و فعال محیط زیست، کسی که به گفته خودش بیش از 30سال است که در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کند، پرسشی با همین رویکرد دارد؛ «چه اتفاقی افتاد که امروز مجبور شدیم در مقابل کره زمین یک تابلو بزنیم و بگوییم تعطیل است؟» آنچه که به نظر می‌رسد، شیوع کروناویروسِ جدید در پهنه زمین ما را با دو پرسش روبه‌رو کرده است؛ نخست آنکه چگونه به اینجا رسیدیم؟ و دیگر آنکه در آخر چه خواهد شد؟ درویش در گفت‌وگویی که چند شب قبل با شبکه اول تلویزیون ایران داشت در پاسخ به پرسش نخست گفت:«کره زمین مانند هر موجود زنده‌ای یک ظرفیت‌هایی دارد که اگر آن ظرفیت‌ها رعایت نشود آن وقت ممکن است زمین یک رفتارهایی از خودش نشان دهد که آن رفتارها شاید برای همه آنهایی که بر روی آن زندگی می‌کنند، خطرناک باشد.» درویش عنوان کرد:«در مورد ماجرای کروناویروس هم همین بوده، یعنی وقتی که ما آمده‌ایم به قلمرو حیات وحش از جمله به خفاش‌ها به بهانه توسعه گردشگری یا بهانه فعالیت‌های معدنی تجاوز کرده‌ایم، وقتی این خفاش‌ها از محیط خودشان خارج شدند، شرایط همین که امروز هست می‌شود. ما ماجرای سارس و مرس را جدی نگرفتیم و حالا درگیر کرونا شدیم.» حالا پرسش‌ این است که جهان بعد از کرونا چه خواهد شد؟ روزنامه «همدلی» در گفت‌وگویی با محمد درویش این موضوع را با ایشان مطرح کرد که در ادامه می‌خوانید.

آقای درویش، شما در جایی مطرح کردید که اگر ما انسان‌ها می‌خواهیم در طبیعت باشیم باید از قوانین آن پیروی کنیم، نه اینکه با توان سازه‌ای و فناوری خودمان گردن‌کشی کرده و به آنها غره شویم، حالا فکر می‌کنید واقعا جهان پس از کرونا اینگونه است؟ آیا روزهای بعد از کووید19، روزهای آشتی با طبیعت و محیط زیست است؟ چه تغییری می‌کند با روزهای قبل از شیوع کرونا؟

اینکه ما فکر کنیم بعد از اینکه ماجرای کووید19 تمام شد همه عبرت بگیرند، از مسئولین گرفته تا مردم همه از رفتارهای گذشته خود پشیمان شوند، اینکه هوا را آلوده نکنند، از خودروها کمتر استفاده کنند، به حیات وحش احترام بگذارند، آب را آلوده نکنند، زباله‌ها را مدیریت کنند، این یک فکر رویایی است، اما یک چیزهایی حتما تغییر می‌کند؛ و در این دگرگونی شکی نیست. ببینید، الان بسیاری از نخبگان جهان، دولت‌مردهای جهان و مردم دریافته‌اند که آن پول‌هایی که از محل مالیات‌ها گرفته می‌شد و خرج زرادخانه‌های نظامی، خرج ساخت سلاح‌های اتمی، خرج ساخت موشک‌های قاره‍پیما می‌شد، برای آنها هیچ فایده‌ای نداشته است. نکته آنکه این پول‌ها و مالیات‌ها را به این بهانه از مردم می‌گرفتند که ما برای شما امنیت می‌آوریم، الان همه فهمیدند که اگر این پول‌ها و مالیات‌ها خرج پژوهش‌ها در حوزه سلامت و محیط زیست می‌شد، بیشتر می‌توانست برای مردم امنیت بیاورد؛ نه آن زرادخانه‌ها که امروز به هیچ دردی نمی‌خورند. پس بنابراین در جهان پس از کرونا دیگر ما شاهد آن نیستیم که دستم کم 2هزار میلیارد دلار گردش مالی سالانه خرید و فروش اسلحه باشد و یک هزارم این مبلغ هم صرف حوزه‌های محیط زیست و سلامت نشود، این حتما تغییر خواهد کرد.

همانطور که گفتید، هزینه کردن برای محیط زیست و طبیعت در مقابل هزینه برای خرید اسلحه با توجیه آوردن امنیت می‌تواند از پیامد‌های کرونا باشد، چه تفاوت دیگری را شما متصور هستید؟

چیز دیگری که تغییر خواهد کرد همه پول‌هایی که صرف دین‌فروشان نزدیک به قدرت می‌شد، صرف تکنوکرات‌های سازه‌‌محور می‌شد که فکر می‌کردند حالا دانش آنها به آن سطح از قدرت رسیده است که می‌توانند هر مشکلی را در کره زمین حل کند، دیگر صرف نمی‌شود. آنها معتقد بودند ما می‌توانیم با ساختن سدها، برج‌ها، اتوبان‌ها و بزرگراه‌ها و همه اینها، مشکلات بشریت را حل کنیم، اما در جهان بعد از کرونا دیگر این حرف‌ها و ادعاها مطرح نیست، چرا که امروز همه اینها در وضعیت فعلی گیر افتاده‌اند.
در جهان پس از کرونا دیگر جایی برای خرافه‌پرستی وجود ندارد و اینها همه دستاوردهای بسیار مهمی است. همانطوری که اروپا بعد از طاعون دچار یک رنسانس شد، چرا که فهمیدند همه آن کشیش‌هایی که می‌گفتند بیایید و بخشی از پول خودتان را به ما بدهید تا ما در درگاه خداوند دعا کنیم و برای شما رفاه در این دنیا و بهشت در آخرت بیاوریم، خودشان طاعون گرفتند و مردند و این باعث شد که آن دستگاه امپراتوری تفتیش عقایدِ کلیسا از هم بپاشد و اروپا دچار یک تحول جدی و یک رشد جدی شود، الان هم این اتفاق برای همه مردم کره زمین خواهد افتاد و اینها دستاوردهای بزرگی است. اینها منجر به این می‌شود که دانش و آگاهی مردم افزایش پیدا کند، و وقتی دانش و آگاهی مردم افزایش پیدا کرد آن موقع می‌توانیم شاهد و امیدوار باشیم که به محیط زیست بیشتر احترام بگذاریم و به این ترتیب کمتر محیط زیست تخریب شود، ولی این یک فرایند طولانی است.

جناب‌عالی مدتی قبل در یک گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی با دکتر حسینی(مجید حسینی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران) صحبت‌هایی را مطرح کردید که به نظر نقد جدی شما به نظام سرمایه‌داری و جهان صنعتی شده بود، صحبت‌های امروز شما هم چنین راستایی را دارد، یعنی می‌خواهید بگویید بخشی از گرفتاری محیط زیست در جهان امروز ما حاصل نگاه سرمایه‌داری به جهان و انسان است؟

-بله، ما قربانی‌های نظامی هستیم که ارزش را به تولید و مصرف می‌دهد، به نظامی که اگر بخواهد سرپا بماند باید به هر قیمتی تولید اتفاق بیفتد و ما باید برای مردم در واقع شرایطی را تهیه کنیم که گویی مردم به این تولید و این مصرف بی‌رویه نیاز دارند، این رقابت بر سر مصرف کردن، پدر کره زمین را درآورده است.

اما ما می‌دانیم بعد از کرونا نیروهای طرفدار نظام سرمایه‌داری و تولید که شما آنها را عامل مهمی در گرفتاری‌های امروز محیط زیست و طبیعت می‌دانید، همچنان بر سر کار هستند و قرار نیست آنها از میان ما بروند؟ پس چطور کرونا قرار است جهان بعد از خودش را تغییر دهد؟

ببینید، ترامپ گفته بود من توانستم سه میلیون شغل ایجاد کنم، اما در همین دوران کرونایی، حدود 6میلیون آمریکایی شغل خودشان را از دست دادند. ترامپی که کرونا را مسخره می‌کرد الان با یکی از بحران‌های اقتصادی آمریکا روبه‌رو شده است، ترامپی که می‌گفت عربستان به من 130میلیار دلار داده و من باید ماجرای خاشقچی را در نظر نگیرم، مجبور شده 2000میلیارد دلار بدهد تا بتواند برخی از مشکلات کووید19 را برطرف کند. این نشان می‌دهد حتی آنهایی هم که چنین تفکری دارند باید متوجه شوند که نیاز به تغییر در نگرش آنها وجود دارد. ترامپ اگر آن 130میلیارد دلار را به جای اینکه خرج ساخت و فروش اسلحه کرده بود، خرج تجهیز دانشگاه می‌کرد، الان می‌توانست با اطمینان بیشتری بگوید که جامعه آمریکا می‌تواند با کووید19 مقابله کند تا درگیر همچین کابوسی نشود.