گره کور بورس و یک بسته قیمتی

همدلی| روز گذشته در حالی که در بسیاری از روزهای کاری چند ماه اخیر، بورس تهران با رنگ قرمز به کار خود پایان می‌داد، شاخص کل بالاخره رنگ سبز را به خود دید و با رشد بیش از 5هزار واحدی، وارد محدوده یک میلیون و 189هزار واحدی شد. اوضاع سهام شرکت‌های بزرگ اگرچه بهتر از قبل بود، اما این وضعیت درباره سهام شرکت‌های کوچک در جریان نبود و بر همین اساس در شنبه‌ای که گذشت در حالی عمده نمادهای صف فروش مربوط به سهم‌های کوچک و شاخص هم وزن بودند که به نظر می‌رسد با بازگشت آن‌ها و ورود نقدینگی به این سمت بازار، حداقل بتوان برای مدتی به بازار اطمینان کرد. این اظهارنظرها در حالی مطرح است که گفته می‌شود تجهیز منابع برای صندوق توسعه، انتشار اوراق هولدینگ‌ها و دامنه متقارن از جمله مهم‌ترین‌ موارد برای ایجاد بستر مناسب برای حمایت از بازار سرمایه هستند و البته تایید و نهایی شدن مصوبات 7+3 نیز می‌تواند این بسته را کامل‌تر کند. بنابراین افکار عمومی حالا با این سوال اساسی درگیر هستند که آیا این بسته برای حمایت از بازار سرمایه بعد از حدود 9 ماه عقبگرد شدید جواب می‌دهد؟ بسته‌ای که به گفته مدیرعامل یکی از  شرکت‌های سرمایه‌گذاری:«می‌تواند نقدینگی‌های پارک شده را به این بازار برگرداند». 

 بسته حمایتی 7+3 چیست؟

صحبت از بسته حمایتی 7+3 در اوایل اردیبهشت همین امسال بود که از زبان رئیس بورس و اوراق بهادار شنیده شد. آن‌طور که محمدعلی دهنوی رئیس سازمان بورس در مورد پیشنهادات ۳+۷ این سازمان به دولت و سران قوا خبر داده است: «بسته حمایتی ۷+۳ به این معناست که ۳ مورد از مصوبات در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت نیاز به قانون نداشته و مصوب شد. سایر موارد نیاز به قانون‌گذاری دارد و از مکانیزم جلسه سران قوا مصوب نهایی خواهد شد. این ۷ مورد البته در دولت مصوب شده است و به عنوان پیشنهاد دولت به شورای هماهنگی سران قوا ارائه خواهد شد». البته با گذشت حدود 2 هفته از این صحبت‌ها هنوز اتفاقی در بازار سرمایه نیفتاده و همه چیز فعلا در حد حرف باقی مانده. اما به هر حال به گفته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار: «یکی از موارد 3 گانه که قابلیت اجرایی پیدا کرده بحث تخصیص منابع صندوق توسعه ملی است. بر این اساس قرار است صندوق توسعه ملی ۲۰۰میلیون دلار را به فروش برساند و نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان از این محل تامین شود»؛ اتفاقی که به باور رئیس سازمان بورس می‌تواند به تثبیت و آرامش در بازار سرمایه کمک کند. براساس اعلام رئیس سازمان بورس ۲ مورد دیگر که به تصویب ستاد هماهنگی اقتصادی دولت رسیده، اعطای اقامت ۵ ساله ایران به سرمایه گذاران خارجی با خرید سهام و برداشتن ممنوعیت استفاده از تسهیلات بانکی برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری‌ها را شامل می‌شود. 7 مورد دیگر این بسته نیز به صورت تیتروار تعلیق مالیات شرکت‌ها به اندازه یک‌سال و جبران خسارتی است که به خریداران صندوق‌های ای‌تی‌اف دولتی وارد شده است. از سوی دیگر بر اساس محتویات این بسته، مجاز شدن امکان سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی در بازار سرمایه، اجازه انتشار 20 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی به صندوق تثبیت و توسعه بازار و حتی ورود 80 درصد از درآمد ناشی از انتقال مالیات نقل و انتقال سهام به حساب صندوق تثبیت از دیگر موارد از دیگر مصوبات حمایتی در نظر گرفته شده است. 

 کارشناسان چه می‌گویند؟

حدود 9 ماه بعد از ریزش‌های عجیب بورس، حالا سکانداران اقتصادی خواب‌های دیگری برای این بازار دیده‌اند و مصوبات بورسی برای حمایت از بازاری که دیگر رونقی در آن باقی نمانده، یکی پس از دیگری از راه می‌رسند. یکی از پیشنهادات اخیر در این زمینه بسته پیشنهادی 7+3 است که چندی پیش به توافق سران قوه نیز رسید و حالا اظهارنظرهای مختلفی درباره تاثیر اجرای این مصوبه بر بازار سرمایه از سوی آگاهان اقتصادی مطرح است. اگرچه به باور برخی از سهامداران و البته فعالان با سابقه بازار سرمایه، این بسته بدون توجه به سایر زیرساخت‌های بازار از قبیل دامنه نوسان، در بلندمدت تاثیری بر روال کلی بورس نخواهد داشت، اما در عین حال برخی از فعالان اقتصادی و حتی تحلیل‌گران بورس این صحبت‌ها را قبول نداشته و اجرای آن را به عنوان ابزاری تشویقی برای بازار تلقی می‌کنند که می‌تواند سرمایه‌های خرد و خانگی را به سمت بازار سرمایه هدایت کند. در مقابل این گونه اظهارنظرها بدنیست بگوییم که مگر در سال گذشته سرمایه‌های کمی وارد این بازار شد که حالا بدون توجه به مشکلات اساسی و پایه‌ای بورس بتوان تنها با اجرای این سیاست و تزریق پول، بازار را دوباره رونق داد. از سوی دیگر بنا به گفته برخی دیگر از کارشناسان اقتصادی، اگرچه این بسته می‌تواند رونقی در بازار ایجاد کرده و دوباره اعتماد سرمایه‌گذاران را به خود جلب کند، اما گفته می‌شود در بلند مدت بسته تزریقی تورمی را به جامعه تحمیل خواهد کرد که فشار آن را طبقات ضعیف جامعه که سرمایه کمتری در این بازار دارند یا اصلا فعالیتی در بورس ندارند، خواهند دید. به باور بسیاری از آگاهان بورس، مشکل اصلی این بازار نه فقط کمبود نقدینگی که سیاست‌های دست‌وپاگیری مانند دامنه نوسان است که اجازه نمی‌دهد تا بازار به ریل اصلی خود بازگردد. 

 موافقان و مخالفان بسته حمایتی 7+3 

از روزی که رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از تصویب بسته پیشنهادی 7+3 خبر داده تا به امروز که نزدیک به ده روز گذشته، بازار اظهارنظرها در زمینه سیاست‌های سکانداران اقتصادی در حمایت از بازار داغ‌تر شده و البته موافقان و مخالفان صحبت‌های قابل‌تاملی را در این زمینه ارائه می‌دهند. محمد علی دهقان‌دهنوی بر این باور است که اجرای این مصوبات اثرات مطلوبی بر بازار سرمایه خواهد گذاشت. به گفته وی:«بسته ده‌گانه هر کدام منابعی در داخل خود دارند و نباید به هر کدام به صورت موردی نگاه کرد». در همین زمینه محمدعلی قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز پس از پایان جلسه بورسی سران قوا با اشاره به تایید پیشنهادهای سازمان بورس در شورای عالی ‌هماهنگی اقتصادی، در توئیتی با تاکید بر این‌که «مجلس حامی سهامداران خرد زیان‌دیده از سیاست‌های غلط است» نوشت که به دلیل جبران مشکلات ناشی از سیاست‌های گذشته در بازار سرمایه، عمده پیشنهادهای سازمان بورس به تایید شورای عالی هماهنگی اقتصادی رسید. او اظهار امیدواری کرد با اصلاح رویه‌ها و عدم استمرار سیاست‌های غیراصولی، اعتماد به بازار سرمایه بازگردد. 
این صحبت‌ها در حالی است که مخالفان اجرای این بسته نیز صحبت‌های قابل‌تاملی را ارائه می‌دهند. گرچه برخی موافقان علت مخالفت این طیف را منافع شخصی آنان در بازارهای موازی با بازار سرمایه می‌دانند، اما مخالفان ناکارآمدی تجربه‌های مشابه قبلی را یادآور می‌شوند و در همین حال نسبت به عدم توجه به مواردی چون حذف دامنه نوسان در بسته پیشنهادی ۳+۷ انتقاد دارند چرا که بر این باورند تا این معضل از سر راه بازار سرمایه برداشته نشود، مشکلی حل نمی‌شود. آنان همچنین منتقد جدی برداشت از صندوق توسعه ملی هستند. سیداحسان خاندوزی، عضو هیات رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی یکی از این مخالفان است که قبل از تصویب پیشنهاد سازمان بورس در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی مخالفت خود را در توییتر منتشر کرده بود. او نسبت به این‌که تسهیلات بانکی به مقصد بورس در سال ۹۹ چند برابر تسهیلات کمک به اقتصاد کرونا بود، اعتراض کرد و همچنین برداشت از صندوق توسعه ملی برای کمک به بازار سرمایه را «دستبرد زدن به سهم ۸۵ میلیون نفر» دانست و تاکید داشت این اتفاق «به ویژه وقتی ارز نیست و چاپ پول است» منصفانه نخواهد بود.  
مشابه دیدگاه این نماینده مجلس در اظهارنظرهای سایر مخالفان نیز دیده می‌شد و اکثریت آنان تصمیمات جدید سران قوا را تداوم سیاست‌گذاری غلط در دهه‌های گذشته و دید دستوری به اقتصاد می‌دانند و از این‌که بورس به عنوان یک بازار مالی تا این حد دستخوش نوسان شده است اظهار تاسف کرده‌اند. آنان مصوبات شورای اقتصادی سران قوا را نه‌تنها در راستای حمایت از سرمایه‌های خرد و رونق بازار سرمایه نمی‌دانند، بلکه معتقدند این مصوبات فاقد پشتوانه کارشناسی و مصداق بارز حمایت از رانت دولتی است و به کام عده‌ای ذی‌نفع پرنفوذ یا پرسروصدا است.  پوریا بختیاری یکی از کارشناسان حوزه اقتصاد نیز در این خصوص نوشت: «جلسه شورای اقتصادی سران قوه برگزار و در مورد حمایت از بورس صحبت شد و راهکارها ارائه شد. من که چیز مثبتی در این جلسه ندیدم حمایت‌هایی هم که می‌خواهند بکنند حمایت از مردم و سهامدار خرد نیست. نکته‌ای که وجود دارد این است که بازارها مکانیزم خود تنظیمی دارند. یعنی چی؟ یعنی خودشون راهشون رو بلدند. نه فقط بورس بلکه هر بازاری(دلار‌، مسکن‌، خودرو و...) هر مدل دخالتی بازار را از مسیر اصلی‌اش خارج می‌کند و به آن بیشتر آسیب می‌زند. بازار نه با آن تبلیغات و وعده‌های دولت توانست آن بالا دوام بیاورد. نه با این حمایت‌های غیر موثر جلوی ریزش‌اش گرفته می‌شه. این صحبت‌‌هایی هم که می‌شه فقط ترمز بازار هست برای اصلاح. اگر تو همین مسیر ریزش دخالتی تو بازار نبود‌ بازار خیلی زودتر از اینها به حالت عادی برگشته بود.» مقدمات اجرای سه مصوبه از بسته پیشنهادی ده‌گانه سازمان بورس که نیاز به مجوز سران قوا نداشت از هفتم اردیبهشت ماه فراهم و همین خبر موجب سبز شدن شاخص کل بورس برای دو روز متوالی شد اما عمر این سبزپوشی خیلی کوتاه بود و بازار سهام به روزهای منفی خود بازگشت و شاخص بورس بار دیگر به کانال یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد سقوط کرد. حالا هم با زمزمه دوباره اجرای این سیاست، هرازگاهی بازار رنگ سبز را به خود می‌بیند اما به نظر می‌رسد به دلیل عدم استقابل سرمایه‌گذاران از بورس و از بین رفتن اعتماد از این بازار، این رنگ سبز دوام چندانی نخواهد داشت. 
اکنون باید دید تاثیر مصوبات جدید سران قوا در روزهای آتی روی تابلوی بورس مشخص خواهد شد یا این مصوبات هم گره‌گشا نخواهد بود. البته ناگفته نماند که بازار سرمایه بعد از حدود 9 ماه عقبگرد دیگر جای آزمون و خطا نیست؛ بازاری که سرمایه‌های بسیاری را نابود کرد و حالا دوباره شده جایی برای امتحان ایده‌های غیرکارشناسی شده، اما کاش به جای حمایت‌های پوشالی و نگاه هیجانی، دست‌اندرکاران از روش‌های علمی و موفق کشورهای توسعه‌یافته بهره برده و این بار از ابزار بازار سرمایه برای پایان مثبت دوران مدیریتی خود استفاده نکنند.