فاجعه حلبچه؛ محصول مشترک صدام و شرکای اروپایی

شهر حلبچه ساعت 14 روز 25 اسفند 66 توسط جنگنده بمب افکن‌های ارتش عراق بمباران شیمیایی شد. طبق اسناد موجود در این حملات هوایی پنج هزار نفر جان باختند  و بیش از 15 هزار نفر از اهالی این شهر 30 هزار نفری مجروح شدند. نیروی هوایی عراق پنج نقطه شهر را با استفاده از انواع بمب‌های شیمیایی از جمله گازهای اعصاب وی ایکس، سارین و تابون و گاز خردل بمباران کرد. از منظر حقوق بین المللی؛ بمباران شیمیایی حلبچه نقض آشکار پروتکل 17 ژوئن 1925 در محکومیت کاربرد سلاح‌های شیمیایی بود. همچنین بر اساس  اسناد مصوب  کنفرانس صلح لایحه 1899 و 1907، ماده 6 اساسنامه دادگاه نورنبرگ 1964، ماده 5 عهدنامه واشنگتن 1922، ماده 3 اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948 و مصوبات کنفرانس منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی؛ استفاده از این سلاح‌ها ممنوع است. پیش از حمله شیمیایی به  حلبچه؛ شهر سردشت ایران، نخستین شهر در جهان بود که مورد حمله شیمیایی قرار گرفت. در بمباران شیمیایی سردشت در 24 ژوئن 1988 بیش از صد تن از ساکنان شهر جان باختند و هشت هزار نفر دیگر نیز در معرض گازهای سمی قرار گرفتند و مسموم شدند. “فاجعه حمله به سردشت، مقدمه حمله رژیم صدام به حلبچه شد ولی هیچکدام از این جنایت‌ها، موجب یک تحرک از سوی شورای امنیت نشد.”شبکه تلویزیونی ای. بی. سی آمریکا در 20 شهریور 1369 (۱۱ سپتامبر ۱۹۹۰) در برنامه‌ای با عنوان “خطی بر روی ‌شن” با اشاره به نقش آمریکا و آلمان در تجهیز صدام به سلاح شیمیایی گزارش داد: صدام به توسعه مجتمع جنگ‌افزارهای شیمیایی مخفی خود که توسط شرکت‌های غربی در سامره در خارج از بغداد طراحی شده بود، ادامه داد. بیش از 400 شرکت اروپایی از جمله شرکت‌هایی از کشورهای هلند، آلمان و فرانسه در دوران جنگ تحمیلی به رژیم بعث عراق سلاح شیمیایی فروختند. با وجود اذعان رسانه‌های غربی و گذشت بیش از سه دهه، تاکنون تلاش‌های مصدومان و جانبازان شیمیایی سردشت و حلبچه که علیه این فجایع انسانی در دادگاه لاهه شکایت کرده‌اند، نتیجه نداده است. ارتش آمریکا در جنگ ویتنام، در سال‌های 1962 تا 1971 بیش از 20 میلیون گالن ماده شیمیایی شامل عاملی نارنجی رنگ و بسیار سمی را روی جنگل‌ها و مزارع این کشور و برخی کشورهای همسایه آن به صورت اسپری پخش کرد. بر اثر این اقدام تمامی ذخایر غذایی ویتنام نابود و اکولوژی این کشور نیز به طور کامل تخریب شد؛ همچنین هزاران انسان بی‌گناه نیز جان خود را از دست دادند. بر اساس گزارش دولت ویتنام در اثر یک دهه حملات شیمیایی آمریکا در این کشور بیش از 400 هزار شهروند ویتنامی کشته یا معلول شدند، 500 هزار نوزاد با نقایص مادرزادی به دنیا آمده‌‌اند و بیش از دو میلیون تن نیز از سرطان یا سایر بیماری‌‌های سخت ناشی از استنشاق مواد شیمیایی رنج می‌برند. با گذشت بیش از سه دهه از جنایت شیمیایی رژیم بعث عراق در سردشت و حلبچه  پیامدهای ناشی از این فاجعه غم‌انگیز خاتمه نیافته است. تردیدی نیست که تنها راه جلوگیری از تکرار این فجایع  داشتن اراده‌ای جدی برای برخورد قاطع و مجازات  با عوامل بسترساز و تسهیل‌گر ارتکاب جنایات بشری و سلاح‌های کشتار جمعی است. در این صورت  می‌توان امید داشت که جامعه بشری آینده ای را تجربه خواهد کرد  که دیگر شاهد تکرار فاجعه قربانیان سلاح‌های شیمیایی نباشد.