زنِ مطلوب، یعنی زنِ خانه‌دار

همدلی|   این روزها مسائل مربوط به زنان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، از مواردی مانند ممنوع‌الخروج شدن مربی تیم ملی اسکی زنان گرفته که سبب شد ‌بار دیگر قوانین مربوط به خروج آن‌ها از کشور موضوع بحث و گفت‌وگوی کارشناسان این حوزه شود تا فرا رسیدن موسم انتخابات که بحث رجل سیاسی و امکان حضور زنان به‌عنوان داوطلب ریاست جمهوری مجدداً بر سر زبان‌ها افتاده است. از همین منظر کنشگران این عرصه تلاش کردند با ورود مجدد به‌ این مسائل دلایل اصلی نابرابری فرصت‌ها میان زنان و مردان در ایران را بررسی کنند. در یک مورد به‌همت انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها نشستی در بستر فضای مجازی با عنوان «جایگاه و حقوق زن ایرانی در مقیاس جهانی؛ بایدها و نبایدها» برگزار شد. در این نشست ژاله حساس‌خواه، استاد دانشگاه به‌عنوان دبیر برنامه، میزبان الهه کولایی، فعال سیاسی اجتماعی و همچنین پروانه سلحشور، نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی بود.
 

کولایی: سیاست نقش تاثیرگذاری در مسائل مربوط به زنان دارد

کولایی به‌عنوان سخنران اول با اشاره به موقعیت زنان در خاورمیانه گفت: «در 50سال گذشته تمرکز پرتلاشی را در جهان درباره مسئله زنان شاهد هستیم، که نشان از عظم جهانی برای حل مشکل زنان دارد، اما متاسفانه تلاش‌های دموکراتیک‌سازی در غرب آسیا و شمال آفریقا به‌جای این‌که به‌بهبود وضعیت زنان کمک کند سبب شده آسیب‌پذیری آن‌ها شدت بیشتری پیدا می‌کند.»
وی ادامه داد: «دلیل چنین وضعیتی در منطقه خاورمیانه وجود همان نظام‌های پدرسالاری است که قرن‌ها در این منطقه حاکم بوده. درچنین چارچوبی زنان به‌عرصه خصوصی تعلق دارند. حتی با وجود این‌که در کشورهای منطقه، اقدامات خوبی درباره آموزش و بهداشت  و بهبود شرایط اجتماعی زنان شاهد هستیم اما کماکان یک نگاه ابزاری به‌آن‌ها وجود دارد. زنان نه به‌عنوان حاملان حقوق برابر با مردان بلکه به‌عنوان ابزارهایی در خدمت نظام اجتماعی مانند رشد جمعیت قرار دارند، یعنی بحث حقوق، اراده و انتخاب برای زنان اولویت ندارد. در کشورهای منطقه حکومت‌ها نقش تاثیرگذاری در روند توسعه همه‌جانبه دارند که شامل موضوع زنان هم می‌شود.»
این فعال سیاسی در مقایسه ایران با سایر کشورهای منطقه درخصوص مسائل زنان گفت: «با تغییر نگرش کشورهای منطقه درباره بهبود موقعیت زنان درخصوص فعالیت اقتصادی و سیاسی آن‌ها در عرصه عمومی، شاهد هستیم که در دو دهه اخیر رشد حضور زنان در پارلمان، و موقعیت‌های اقتصادی در این کشورها بیشتر شده است. همین مسئله سبب شده که ایران متاسفانه در جایگاه غیرقابل قبولی به‌ویژه در ارتباط با موقعیت زنان دانش‌آموخته و دارای مهارت و توانمندی در حوزه‌های گوناگون قرار بگیرد، طوری‌که در سال‌های اخیر شاخص حضور زنان در عرصه عمومی به ضرر جامعه ایرانی درحال تغییر است.»
او ادامه داد: «در حوزه اقتصاد و سیاست با این‌که جامعه ایرانی بسیار پر‌تلاش‌تر از همه کشورهای منطقه است، اما شاهد سطح نازلی از حضور زنان در این عرصه‌ها هستیم.»
به‌گفته این فعال سیاسی و اجتماعی: «وقتی ما روند تحول کشورهای منطقه را درباره حضور زنان می‌بینیم شاهد بی‌رنگ شدن بهبود موقعیت زنان ایرانی و دسترسی آن‌ها به‌فرصت‌های برابر هستیم. درصورتی‌که ایجاد این فرصت‌های برابر حکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است و این وظیفه بر عهده دولت جمهوری اسلامی ایران گذاشته شده و باید شرایط شکوفا شدن استعدادهای همه شهروند خودش را اعم از زن و مرد، با هر دین و آیین و متعلق به هر منطقه و گروهی را فراهم کند، اما متاسفانه چنین عدالتی را شاهد نیستیم.»
کولایی بیان کرد: «در چنین شرایطی نتیجه این می‌شود که وقتی آمارهای شکاف جنسیتی را نگاه می‌کنیم، ایران در این زمینه نزدیک به قعر این جدول ایستاده است، شاخصی که کشورهای مختلف جهان را بررسی کرده اما متاسفانه با وجود ظرفیت‌هایی که داریم و با وجود آرمان‌های انقلاب اسلامی موقعیت برای توانمندی‌های زنان ایرانی فراهم نشده است.»
وی خاطرنشان کرد: «اما می‌خواهم روی این نکته تمرکز کنم که زنان ایرانی همچنان در حوزه سیاسی نقش تاثیرگذاری دارند. وقتی تجربه آن‌ها را در مقایسه با زنان کشورهای دیگر در مناطق غرب آسیا و شمال آفریقا می‌بینیم که بر پایه بلوغ، رشادت، توانمندی‌ها و سختکوشی‌ بوده است، شاهد هستیم که زنان ایرانی توانسته‌اند به‌ویژه در نهادهای مدنی تا حدودی به‌موانع غلبه کنند و موقعیت خودشان را در جامعه حفظ کنند، اما نکته مهم و اساسی این است که نگرش سیاسی که در کشور ما وجود دارد بر موقعیت زنان و جایگاه و حقوق آن‌ها در سال‌های گذشته تاثیر مستقیم داشته است.»
کولایی در انتهای سخنان خود عنوان کرد: «دوستان را دعوت می‌کنم نهاد قانونگذاری و دستگاه اجرایی را در سال‌های گذشته مرور کنند و ببینند آثار این نهادها بر حقوق و جایگاه زنان چه بوده است، من تصور می‌کنم اگر یک بررسی دقیق انجام شود ما متوجه این می‌شویم که متناسب با نفوذ جریان دموکراتیک‌سازی در کشور و باور به‌حقوق انسان‌ها، زنان در جایگاه بهتری قرار گرفتند، حقوق انسانی زنان بیشتر و بهتر دیده شده و گام‌های بلندتری برداشته شده است. هرگاه زنان حضور پرتلاش نداشتند ما شاهد بودیم که تلاش‌های سیستماتیک و همه جانبه برای نادیده گرفتن دستاوردها و نتایج تلاش‌های‌ آن‌ها انجام شده و بسیاری از دستاوردها از بین رفته است.»
در ادامه ژاله حساس‌خواه، به‌عنوان دبیر نشست با بیان این‌که «حضور زنان یکی از شالوده‌های اصلی توسعه است، بنابراین تقاضاهای ما برای حضور یک حق است و این حق بر عهده دولت‌ها است که باید به آن عمل کنند.» پروانه سلحشوری را به ارائه سخنان خود دعوت کرد.

 سلحشوری: قرائت رسمی از زن مطلوب، زن خانه‌دار است

سلحشوری در تایید سخنان کولایی گفت: «در سطح جهانی وضعیت بهداشتی و آموزشی کشورها در بررسی شاخص شکاف جنسیتی آمارهای خوبی را نشان می‌دهد. یعنی زنان و مردان از فرصت تقریباً برابر برخوردار هستند، اما وقتی به‌شاخص‌های سیاسی و اقتصادی می‌رسیم، کشورها تفاوت‌های چشم‌گیری پیدا می‌کنند. متاسفانه در این بررسی‌ها کشور ما در رده‌های آخر جدول قرار دارد. اما چیزی که سبب کسب این جایگاه برای ایران شده، بحث حضور زنان در امر سیاسی و اقتصادی است.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «در بررسی‌های انجام شده ایران درمیان 153 کشور جهان در رتبه 148 ایستاده و تنها کشورهایی درخصوص شاخص شکاف جنسیتی از ما عقب‌ترند که تقریباً همه آنها درگیر جنگ هستند، پاکستان، سوریه، عراق کشورهایی هستند که امنیت در آنها برقرار نیست. موقعی که ما در مجلس بودیم عربستان و چاد در این شاخص‌ها از ایران وضعیت بدتری داشتند، اما الان همان کشورها وضعیت بهتری دارند و ایران در کشورهای خاورمیانه رتبه آخر را دارد، البته کل خاورمیانه در این خصوص نسبت به سایر مناطق دنیا وضعیت مناسبی ندارد.»
نماینده سابق مجلس شورای اسلامی درخصوص چرایی این وضعیت بیان کرد: «زنان از آن‌جایی که عاملان توسعه پایدار محسوب می‌شوند باید به‌عنوان گروه‌های آسیب‌پذیر مورد توجه قرار بگیرند و قرائت‌های رسمی باید در راستای بهبود وضعیت زنان باشد. اما زنان ایران با وجود این‌که در سال‌های گذشته تحصیلات و آموزش کسب کردند بین این برخورداری‌ها و حضور آن‌ها در سیاست و اقتصاد یک فاصله بسیار زیادی وجود دارد، در پاسخ باید بگویم متاسفانه ساختارهای موجود و نهادهایی که در ظاهر قدرتمند نیستند ولی تاثیرگذاری آنها بسیار بیشتر از نهادهای قانونگذار و اجرایی کشور هست باعث ایجاد این فاصله شده است. بنابراین این وضعیت سبب شده قرائت‌های رسمی نه‌تنها تلاشی برای بهبود وضعیت زنان نکنند، بلکه مانعی برای بهبود این وضعیت شوند. امروز تبلیغات‌های رسمی به‌گونه‌ایست که زن مطلوب، زنی‌ست که خانه‌دار است، بخصوص آنکه زن خوب با بچه تعریف می‌شود.»
سلحشوری خاطرنشان کرد: «اگر اینجا قرائت‌های رسمی مدافع بهبود موقعیت زنان بودند شاید مشکلات ما به این سختی نبود، اما همه ما می‌دانیم که متاسفانه درگیر حداقل‌ها هستیم، امروز زنان برای حقوق بسیار ابتدایی خود گرفتار هستند. همه جای دنیا دوچرخه سواری یک ورزش برای سلامتی هست، یا موتور یک وسیله نقلیه برای تردد، اما اینجا برای بعضی‌ها این مسئله پذیرفتنی نیست، بنابراین یک روز صخره‌نوردی خطرناک است و یک روز درباره دوچرخه‌سواری زنان احساس خطر می‌شود.»
نماینده سابق مجلس درباره این‌که برای بهبود وضع موجود چه باید کرد؟ گفت: «فراهم کردن فرصت‌های برابر در حوزه نهادهای مدنی کمک می‌کند که زنان بتوانند از جایگاه بهتری برخوردار شوند. امروز تعداد زنان عضو انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها کمتر از مردان است چراکه تعداد زن عضو هیات علمی دانشگاه‌ها کمتر است، اما ما باید به زنان فرصت بدهیم که به‌عنوان افراد تاثیرگذار در این قبیل نهادها بیشتر مطرح شوند، چه ایرادی دارد در انجمن اسلامی مدرسین یک بار دبیرکل زن باشد، این انتظار وجود دارد در راس فرصت‌هایی که از دست خودمان برمی‌آید، مانند همین نهادهای مدنی، مردان از زنان حمایت کنند. همچنین نباید با هر خطایی از زنان به‌زودی آن‌ها را حذف کنیم، چراکه آنان با سختی به این ‌موقعیت‌ها می‌رسند.»
سلحشوری در پایان با ارائه پیشنهادی درباره انتخابات ریاست جمهوری و پیوند آن با بحث زنان گفت: «این قرار را با خودمان بگذاریم مردانی که سال‌ها قبل ازدواج کرده‌اند بیایند و طبق امکان قانونی، شروط ضمن عقد را برای زنان خودشان بپذیرند و آن را انجام دهند. فکر می‌کنم امروز که در ایام انتخابات هستیم این مسئله را می‌شود به‌عنوان یک مطالبه از داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری بیان کرد، این‌که به‌مردانی رای می‌دهیم که شروط ضمن عقد را به‌همسران خودشان بدهند و اموال خودشان را با همسرانشان به شراکت بگذارند. اگر همین یک مطالبه مطرح شود گام خوبی خواهد بود.»