فرزانه فروتن ایران مدار

ایرج، فرزند دکتر محمود افشار، در روز  ۱۶مهر ۱۳۰۴ در تهران زاده شد. سال ۱۳۱۲ آموزش ابتدایی را در دبستان زرتشتیان آغاز کرد و پس از آن در مدرسه شاهپور تجریش و دبیرستان فیروز بهرام تحصیلات متوسطه را ادامه داد و با پایان این دوره در سال ۱۳۲۴ وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۲۸ تحصیلات خود را با گرایش قضایی به پایان برد. او را باید شاخص‌ترین کتابدار تاریخ معاصر ایران نام نهاد که چندسالی هم ریاست کتابخانه مركزی دانشگاه تهران را عهده‌دار بود. وی زبان‌های انگلیسی و فرانسه را خوب می‌دانست و ۱۰سال کتابدار دانشکده حقوق بود و سپس رئیس کتابخانه دانشسرای عالی شد. یک سال نیز ریاست کتابخانه ملی را برعهده داشت و چهار سال هم رئیس اداره کل انتشارات دانشگاه بود. وی عضو انجمن ‌‌ایران‌شناسی، عضو هیأت انتخاب کتاب، عضو کمیته جایزه کتاب ‌سال، عضو انجمن کتابداران ایران و عضو هیأت اجرایی انجمن تاریخ بود و همچنین از اعضای شورای عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به‌شمار می‌رفت. او سردبیری یکی از مهم‌‌ترین نشریات حوزه کتاب و نشر با عنوان راهنمای کتاب را برای نزدیک به دو دهه بر عهده داشت و نیز همچنین نشریه فرهنگ ایران‌زمین و آینده و چند نشریه دیگر را سردبیری کرد. مجموعه تالیفات ایرج افشار به نزدیک ۵۰۰ عنوان می‌رسد. فرید قاسمی در کتابی حجیم درباره زندگی و آثار او که سال ۱۳۸۸ روانه بازار نشر شد، نوشته است: افشار در سال ۱۳۳۱ با همکاری چهارتن از دوستان خود، انتشار نشریه فرهنگ ایران‌زمین را آغاز کرد و  از سال ۱۳۲۷ مدیریت مجله راهنمای کتاب را به‌عهده داشت. وی به‌دعوت دانشگاه‌ هاروارد آمریکا یک سال در آن کشور مقیم بود و به‌کار مرتب‌کردن کتاب‌های السنه‌ شرقی آن دانشگاه اشتغال داشت و همچنین برای امور مربوط به کتاب و کتابداری، به کشورهای مختلف سفر کرد. ایرج افشار در ۸۵ سالگی درگذشت و پیش از درگذشت، کتابخانه شخصی‌ خود را به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. در این مرکز گروهی از دوستان و شاگردان و دو فرزندش، جایزه‌ای را به نام و یاد او  ترتیب دادند که قرار شد هرساله در زادروزش به بهترین پایان‌نامه در زمینه کتابداری اهدا شود. برخی از آثار او: پژوهش‌های ایران‌شناسی (ج ۱ و ۲) دفتر تاریخ، فرهنگ ایران‌زمین، گلگشت در وطن «سفرنامچه» نامه‌های تهران، ریاض الفردوس‌خانی، یادیارمهربان، فهرست دست‌نویس‌های فارسی در کتابخانه ملی اتریش و  آرشیو دولتی اتریش در وین. در ضمن فیلم مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» با نگاهی به خدمات علمی و فرهنگی ایرج افشار به کارگردانی جواد میرهاشمی در سال ۱۳۹۴ تهیه شده است. نام این فیلم وام‌دار تک مصرعی از دکتر‌ شفیعی‌کدکنی است.‌ این مورخ و پژوهشگر پرآوازه و وطن دوست۱۸ اسفند ۱۳۸۹ درگذشت.