صدای موسیقی کودک را بشنویم

همدلی| حمیدرضا پیرمحمدی| اهمیت یادگیری موسیقی در سنین پایین سبب ایجاد شدن یک شاخه از موسیقی به نام آموزش موسیقی کودک شده است. کودکان دنیای متفاوتی دارند، بنابراین باید برای یاددادن موسیقی به کودک، از روش‌های مخصوص استفاده کرد. تمامی ویژگی‌های کودکان را باید در نظر گرفت تا بتوان استعداد آن‌ها را درزمینه موسیقی شکوفا کرد. حیات موسیقی کودک در ایران، حکایت کلاف سردرگمی است که مدت‌ها در سایه بی‌توجهی متولی‌اش زیر پا مانده و لگد خورده. امروز کسی نمی‌داند این کلاف، چه بوده و چه می‌خواسته باشد؟ حیات این روزهای موسیقی کودک تنها و تنها به فعالیت‌های تجربی و گاهی علمی برخی اهالی دغدغه‌مند موسیقی کشورمان بستگی دارد. سحر میرهاشمی و نیلوفر نادی به همت انتشارات آروَن، مجموعه‌ای با نام «آموزش مربی‌گری موسیقی کودک» را منتشر کرده‌اند. این مجموعه چکیده‌ای از تجربیات چندین ساله این دو هنرمند درزمینه موسیقی کودک است که در دو زبان فارسی و انگلیسی به چاپ رسیده است. به همین بهانه، در روزنامه همدلی گفت‌وگویی با این دو هنرمند داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

 دغدغه‌تان از انتشار این کتاب چه بود؟

سحر میرهاشمی: در حوزه موسیقی کودک استادان بزرگواری تدریس می‌کردند که در تدریس، شیوه‌های خاص خودشان را به کار می‌بردند. با توجه به شیوه‌های متفاوت استادان، تصمیم گرفتیم که روش تدریس این بزرگواران را با شیوه‌های دیگری را که در خارج از کشور تدریس می‌شود به‌صورت یک مجموعه مکتوب درآوریم. در مقدمه این کتاب نیز به این موضوع اشاره کردیم که با توجه به این منبع، دوره مربیگری موسیقی کودک نیز آموزش دیده تا با درآمدی بهتر کار تدریس انجام گیرد.
نیلوفر نادی: ما به این موضوع فکر کردیم که کتابی در این زمینه وجود ندارد که بر روی این موضوع تمرکز داشته باشد و به این نتیجه رسیدیم که روش‌های استادان پیشکسوت داخل ایران و بخشی از روش‌های استادان خارج از کشور و همچنین تجربیات سال‌های تدریس خودمان را به‌صورت مکتوب دربیاوریم و در قالب یک کتاب در اختیار عموم علاقه‌مندان قرار دهیم.

 درباره انتشار این کتاب بیشتر توضیح بدهید...

سحر میرهاشمی: ما برای تدریس موسیقی کودک، اصولی را برای خودمان تنظیم کرده بودیم که از طریق آن روند تدریس را به‌خوبی پیش می‌بردیم. بعد از مدتی که بازخورد خوبی را دیدیم، تصمیم گرفتیم این اصول را به‌صورت مدرن و مکتوب وارد بازار کنیم تا منبع خوبی برای افرادی باشد که می‌خواهند در این حوزه فعالیت کنند.
نیلوفر نادی: این کتاب از دسته‌بندی‌های مختلفی ازجمله تئوری موسیقی، ریتم موسیقی و یکسری تجربیات و بازی‌های حرکتی تشکیل شده است و درواقع ما کل دوره‌ موسیقی کودک را که از 1.5 تا 2 سال به طول می‌انجامد دسته‌بندی کردیم و درباره هر سرفصل آن توضیحات خلاصه‌شده‌ای را منتشر کرده‌ایم. این کتاب از 15 سرفصل تشکیل شده که به دو بخش فارسی و انگلیسی تألیف شده است. 

 این کتاب برای چه رده سنی مناسب است؟

سحر میرهاشمی: مخاطب این کتاب، بزرگ‌سالان و تمام مربی‌های موسیقی کودک هستند. البته در مقدمه این کتاب به این موضوع اشاره کردیم. این کتاب می‌تواند مورداستفاده پدران و مادرانی قرار بگیرد که تا حدودی به موسیقی اشراف دارند و با رجوع به این کتاب، می‌توانند راحت‌تر فرزندانشان را آموزش دهند. همچنین این کتاب می‌تواند مورداستفاده مربی‌های موسیقی کودکی که به‌تازگی کار تدریس را شروع کرده‌اند نیز قرار گیرد. البته مربی باید خلاقیت بسیاری داشته باشد تا درآن‌واحد بتواند بازی و ریتم طراحی کند و با سازهای مختلف خلق اثر کند و آن را با کودکان انجام داده تا کلاس را از حالت تکراری و یکنواختی درآورند و صرفاً نوازنده بودن برای آموزش کافی نیست.
نیلوفر نادی: در تکمیل صحبت‌های سحر میرهاشمی نیز باید به این نکته اشاره کرد که شاید خیلی از چیزهایی را که در تئوری موسیقی بلد هستیم، به‌صورت مستقیم در موسیقی کودک استفاده نمی‌کنیم، اما تا زمانی که به آن اشراف کامل نداشته باشیم، نمی‌توانیم در این زمینه خلاقیت داشته باشیم. و در پسِ ذهنمان باید تئوری موسیقی، ریتم موسیقی و حتی سلفژ را به‌صورت کامل داشته باشیم تا بتوانیم درزمینه موسیقی کودک فعالیت و خلاقیت مرتبط را ایجاد کنیم و یکسری فعالیت‌های مربوط به آن را انجام دهیم.

 چه شد که تصمیم به ورود به عرصه موسیقی کودک گرفتید؟

سحر میرهاشمی: حدوداً 4 سال است که در حوزه موسیقی کودک فعالیت می‌کنم. در ابتدا در کلاس‌های سرکار خانم سودابه سالم شرکت داشتم و تجربیات لازم را کسب کردم و با مشاهده ویدئوهای آموزشی، تصمیم به فعالیت جدی در راستای آموزش موسیقی کودک گرفتم.
نیلوفر نادی: علاقه من به کار کردن با بچه‌ها و موسیقی باعث شد که پا به این عرصه بگذارم. من تقریباً 10 سال است که کار موسیقی کودک می‌کنم و برای شروع این فعالیت پیش ۲،۳ نفر از استادانی که در این زمینه فعال هستند، دوره‌های متعددی را گذراندم و آموزش دیدم. همچنین سعی کردیم با جست‌وجو و دیدن ویدئوهای زیادی در رابطه با آموزش مربی‌گری موسیقی کودک خودمان را به‌روز نگه داریم و از روش‌های جایگزین هم استفاده کنیم.

 از اهمیت آشنایی کودکان با موسیقی و تأثیر آن در شخصیت آنان هم می‌گویید؟

نیلوفر نادی: به‌طورکلی به دلیل این‌که موسیقی بر پایه ریتم است، در زندگی بچه‌ها تأثیر بسزایی دارد و انگار که بچه‌ها برنامه‌ریزی می‌شوند خصوصاً بچه‌هایی که مسئولیت‌پذیر و نظم‌پذیر نیستند، موسیقی به آن‌ها کمک زیادی در این زمینه می‌کند به این دلیل که موسیقی به ما می‌گوید که باید بر روی یک حساب‌وکتابی ساز بنوازید و اگر دارید از جایی شروع می‌کنید، درجایی باید آن را تمام کنید و یکسری قانون‌ها و ریتم‌های مشخص دارد و این مشخص بودن باعث می‌شود که بچه‌ها نظم را یاد بگیرند و بتوانند مسائل را خیلی بهتر در ذهنشان دسته‌بندی کنند و تصمیم‌های بهتری در زندگی‌شان بگیرند. 
سحر میرهاشمی: ما اجراهای گروهی نیز داشتیم و در این کتاب نیز به آن اشاره کردیم و این کار گروهی باعث می‌شود که این حس همکاری از بچگی در ذهن‌شان شکل بگیرد و اگر در کلاس دو نفر بلز آلتو، دو نفر ساز کوبه‌ای و چند نفر زایلوفون می‌نوازند، این‌ها هرکدام دارند وظایف خودشان را انجام می‌دهند اما باید در قالب گروه حواسشان به یکدیگر باشد. پس این موضوع نشان‌دهنده آن است که می‌توانند قطعات خودشان را به‌صورت منظم اما در قالب یک گروه اجرا کنند.

 متأسفانه در کشور ما نگاه درستی به موسیقی کودک وجود ندارد. چه راهکاری را برای این موضوع پیشنهاد می‌دهید؟

نیلوفر نادی: به نظر من دلیل این موضوع آن است که تنها چیزی که از بیرون دیده می‌شود، این است که بچه‌ها قرار است یک ساز بنوازند اما اتفاقی که می‌افتد این است که موسیقی بر روی شخصیت و ذهنیت بچه‌ها تأثیر می‌گذارد که بهترین سن شروع آن، از کودکی است و شاید اگر در سن 20 سالگی موسیقی را آموزش ببیند، این تأثیرات را چندان از موسیقی نگیرد. من فکر می‌کنم از حدود 6 سال گذشته اوضاع موسیقی کودک در کشورمان خیلی بهتر شده و فضا برای آموزش موسیقی کودک بازتر شده و خانواده‌هایی که به این سمت می‌روند، بیشتر دیده می‌شوند. 
سحر میرهاشمی: با توجه به تجربه‌ای که در این زمینه داشتیم متوجه شدیم، بچه‌هایی که ابتدا موسیقی کودک را می‌آموزند و بعد ساز تخصصی موردعلاقه‌شان را شروع می‌کنند، به دلیل یادگیری مبانی به روش ساده و در قالب قصه و بازی، راحت‌تر و سریع‌تر پیش می‌روند.
 

ساز‌های ایرانی چقدر باید در تولید موسیقی کودک استفاده می‌شوند؟

نیلوفر نادی: در موسیقی کودک خیلی تأکید روی استفاده از ساز نداریم. البته یکسری از سازها مانند بلز، فلوت ریکوردر، طبلک و... وجود دارد که بچه‌ها می‌نوازند، اما قرار نیست که نوازنده حرفه‌ای این سازها بشوند، بلکه این سازها ابزاری برای آموزش هستند و درنهایت برای تشخیص علاقه و استعدادشان برای انتخاب ساز تخصصی. همین‌طور برای ساز همراهی‌کننده مربی، بسیاری از اوقات اتفاق افتاده که در مهدکودکی تدریس کردم که هیچ سازی در اختیار نداشتم و مجبور بودم از بادی پرکاشن و روی زمین و دیوار زدن به‌عنوان ساز کوبه‌ای استفاده کنم.
سحر میرهاشمی: ما به هنگام آموزش، با نواختن ساز کودکان را همراهی می‌کنیم. یک مربی امکان دارد با گیتار، بلز یا فلوت همراهی کند و دیگری با سنتور. اما ترجیحاً برای آموزش از ساز پیانو استفاده می‌کنیم که به‌مراتب بهتر است.
 

چه ریتم‌هایی برای موسیقی کودک مناسب است؟

سحر میرهاشمی: ما در موسیقی کودک معمولاً از ریتم‌های ساده شروع می‌کنیم و به‌عنوان‌مثال در طبلک سعی می‌کنیم ریتم‌ها را با توجه به شعر به آن‌ها آموزش دهیم و بر روی هجاهای شعر آموزش می‌دهیم و این موضوع به ضمیر ناخودآگاهش می‌رود.

 از نگاه شما، چه راهکاری برای اصلاح موسیقی کودک مناسب است؟

نیلوفر نادی: به نظر من اگر در رسانه‌ها بیشتر به موسیقی کودک پرداخته شود، باعث می‌شود این نوع موسیقی شنیده شود و همین‌طور اگر در فضای مجازی بیشتر درباره آن صحبت شود، کمک بزرگی به دیده شدن موسیقی کودک خواهد شد.
سحر میرهاشمی: راهکاری که به نظر می‌رسد این است که برای موسیقی کودک، دوره‌ای را در دانشگاه‌ها همانند دیگر گرایش‌ها، به‌صورت تخصصی بگنجانند. به این دلیل که کار کردن و آموزش به کودکان بسیار گسترده است.

 با توجه به فراگیری شیوع ویروس کرونا در طول چند ماه گذشته، کرونا چقدر به فعالیت‌های شما درزمینه آموزش لطمه زده است؟

نیلوفر نادی: اولین و بدترین ضربه‌ای که ویروس کرونا به ما زد این بود که دیگر نمی‌توانستیم کلاس‌ها را گروهی برگزار کنیم. کلاس گروهی انرژی بسیار بالاتر و پویاتری نسبت به کلاس‌های تک نفره دارد و در کلاس‌های آنلاین نیم‌ساعته نهایتاً می‌توانیم به دو نفر آموزش دهیم و اگر تعداد بچه‌ها بیشتر شود، فرصت نمی‌شود که مطالب بیشتری را آموزش بدهیم. کلاس‌های آنلاین را می‌شود پیش برد اما کیفیت کلاس‌های حضوری را ندارد.