جنجال روغن نباتی در بازار

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: در روزهای اخیر فیلم کوتاهی با محتوای نحوه توزیع روغن نباتی، میان زنان و مردان سن‌وسال‌دار، از سوی کاربران فضای مجازی در حال دست‌به‌دست شدن است که با واکنش‌های زیادی در رسانه‌های مجازی همراه شده؛ کلیپی که نشان‌دهنده دعوای ملت بر سر خرید یکی از مهم‌ترین کالاهای اساسی است تا سروصدا و شلوغی مردم برای داشتن یک حلبی از روغن‌نباتی با واکنش‌های تاسف‌بار زیادی همراه شود؛ «دولت، ملت، روغن‌نباتی و کرونا»، این‌ها چند نمونه تیتروار از همین اظهارتاسف‌هاست. برخی از افرادی که دست به انتشار این کلیپ پرحاشیه زده‌اند، اتفاقا از جمله فعالان سیاسی اصلاح‌طلبی هستند که بی‌توجه به حاشیه‌سازی‌های حزبی سیاست‌های سکانداران اقتصادی در زمینه تنظیم بازار را زیرسوال برده‌اند؛ تصاویری از زنان و مردانی که برخی با ماسک روی صورت و برخی بدون ماسک، دعوای عجیبی، راه انداخته‌اند. البته پیش از انتشار این کلیپ دردآور درباره حال و روز بازار روغن نباتی؛ آن‌هم در روزهایی که انتشار کرونای انگلیسی، نگرانی مسئولان وزارت بهداشت را افزایش داده، قصه نایاب شدن این کالای اساسی، به صدر اخبار رسانه‌ها رسیده بود. حدود یک هفته از اسفند همین امسال گذشته بود که رسانه‌ها از کمبود و سهمیه‌بندی روغن‌نباتی در تهران و سایر شهرهای کشور خبر دادند. حتی کار به جایی رسید که ظاهراً برخی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای تحویل روغن جامد ثبت‌نام کردند و زمان تحویل را به سال 1400 موکول کردند. این گزارش‌ها در حالی سروصدا کرد که به تازگی رئیس انجمن صنایع روغن نباتی ایران گفته: «در بهمن ماه 180هزار تن روغن در کشور توزیع شده که این رقم بالاترین توزیع روغن در ادوار گذشته است». این در حالی است که نگاهی به وضعیت بازار این کالای اساسی و خبرهایی که از گوشه‌وکنار می‌رسد، می‌توان گفت عرضه روغن نباتی با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال در حال بحرانی‌تر شدن است. زمزمه‌های کمبود روغن در بازار، از اواخر پاییز امسال بود که مطرح شد و رسانه‌های کاغذی و مجازی از نایاب شدن روغن که تا چند وقت پیش حتی در دورافتاده‌ترین فروشگاه‌های شهر و روستا نیز قابل دسترسی بود، خبر دادند. آن‌روزها بسیاری از ناظران و دست‌اندرکاران تنظیم کالاهای اساسی در بازار، یکی از دلایل اصلی نایاب شدن روغن را بالا بودن مصرف سرانه ایرانی‌ها در مقایسه با کشورهای آمریکایی و اروپایی مطرح کردند، بدون پاسخ دادن به این سوال که چه اتفاقی افتاده که سرانه مصرف روغن توسط ایرانی‌ها حالا به بیش از ظرفیت خود رسیده و چرا در سال‌های گذشته تجربه مشابهی در این زمینه خبرساز نبوده؟ نایاب شدن روغن در فروشگاه‌های کشور در حالی طی ماه‌های اخیر سروصدا کرده که در سال‌های گذشته بیش از 40 هزار تن انواع روغن به کشورهای مختلف صادر شده بود اما چنین قصه‌های تاسف‌باری درباره کمبود این کالای اساسی در بازار خبرساز نشده بود. حدود دو سال پیش، در حالی که سیاست ارز 4200 تومانی به تازگی روی کار آمده بود، آمارهای قابل‌توجهی درباره صادرات انواع روغن به کشورهای مختلف خبرساز شد و رسانه‌ها از صادرات بیش از 48هزار تن انواع روغن به کشورهای خارجی خبردادند، سال 96 هم رشد 248 درصدی صادرات روغن نباتی به کشورهای هدف خبرساز شد، اما حالا آمار جدیدی درباره آخرین وضعیت صادراتی این کالای اساسی در رسانه‌ها دیده نمی‌شود و تنها موضوع خبرساز در این زمینه این است که بعد از حدود سه سال از انتشار این آمارها، خبرهای خوبی از وضعیت عرضه روغن در کشور به گوش نمی‌رسد و البته واکنشی از مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز برای پاسخگویی تاکنون مطرح نشده. البته به جز همان هفته اول اسفند که مسئولان وزارت صمت در جوابیه رسانه‌ها در زمینه کمبود روغن مقصر اصلی این اتفاق را دوباره به روابط بین‌الملل نسبت دادند و پای تحریم‌ها را به میان کشیدند. ششم اسفند امسال بود که مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت صمت اعلام کرد؛ نوسانات مربوط به بازار روغن به تدریج از نیمه دوم سال جاری ایجاد شد که آن هم مربوط به اعمال تحریم‌های ظالمانه و مشکلات مرتبط با تامین ارز مورد نیاز برای واردات بوده ‌است. این جوابیه در حالی از سوی وزارت صمتی‌ها منتشر شد که دو روز بعد از اسفند امسال، رئیس‌کل بانک مرکزی، از اختصاص 2/9میلیارد دلار ارز ترجیحی از ابتدای سال جاری تاکنون برای تامین کالاهای اساسی، نهاده‌های کشاورزی، دارو و تجهیزات خبر داده بود. این اظهارات ضدونقیض در حالی است که به باور فعالان صنفی، با گذشت چند ماه از آشفتگی بازار روغن هیچ یک از اقدامات صورت گرفته تاکنون جواب نداده و همچنان شاهد کمبود این کالا در بازار هستیم. به گفته آنها انحصار عمده عامل بروز این مشکل است. این خبرها در حالی است که چند وقت پیش معاون بازرگانی داخلی وزارت صمت، از نبود هیچ مشکلی در زمینه تولید روغن در کشور خبر داده بود؛ هفت اسفند امسال بود که عباس قبادی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما در خصوص وضعیت روغن در کشور گفت:«با توجه به ایجاد فضای روانی در دو ماهه اخیر و پیش آمدن انتظارات تورمی در کشور، تفکراتی ایجاد شد که شاید در ماه‌های پایانی سال، ارز وارداتی روغن از ۴۲۰۰ تومانی به ارز نیمایی تبدیل شود این تفکر سبب شد که مراجعه مردم به فروشگاه‌ها بیشتر شود». 
او با بیان این‌که در ماه‌های آبان و آذر رفته رفته مشکلات موجود در خصوص روغن رو به کاهش گذاشت، ادامه داد: «در ماه‌های دی و بهمن به سبب ذخیره‌سازی و اندوختن روغن جامد توسط صنعتی‌کاران، کمی با هجمه این صنف به فروشگاه‌ها و مراکز فروش مواجه شدیم که البته این مشکل هم رفته رفته حل شد و در حال حاضر با افزایش نرخ روغن در سراسر جهان، کمی فشار بر روی ما ایجاد شد، اما این فشارها باز هم نتوانست مشکلی در تأمین روغن مورد نیاز و واردات آن به کشور ایجاد نماید».  قبادی تصریح کرد: «با وجودی که در حال حاضر میانگین مصرف ماهانه روغن خام در کشور حدود ۱۵۰هزار تن است، ما حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار تن روغن به کارخانجات تزریق می‌کنیم، اما متأسفانه جو روانی ایجاد شده در ماه‌های گذشته هنوز هم در بازار احساس می‌شود، زیرا این جو روانی سبب شد که مقداری از خریدها و احتکارها خانگی شود با این حال وضعیت ذخایر روغن در کشور قابل قبول و مکفی است». 
رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی نیز در واکنش به فضای ایجاد شده در بازار روغن به رسانه‌ها گفته بود: «بخش عظیمی از ظرفیت روغن‌کشی کشورمان تعطیل است؛ در حال حاضر توان روغن کشی در کارخانجات کشور حدود شش میلیون تن و ظرفیت کارخانجات تصفیه روغن در کشور حدود چهار میلیون تن است، اما با نگاهی به اعداد و ارقام آماری می‌بینیم که در کشورمان سال‌هایی بوده که فقط ۲۰۰ هزار تن روغن تولید کردیم. تعطیلی چنین ظرفیت عظیمی در کشور، جای تعجب دارد».  سوالی که در این میان مطرح می‌شود این است که چرا با گذشت چند ماه متولیان این بخش هنوز نتوانسته‌اند در خصوص حل مساله کمبود روغن اقدامی صورت دهند. دولت در این مدت برای کمبود روغن تصمیم‌هایی را اتخاذ کرده اما در خبرها شنیده‌ می‌شود که مصرف‌کنندگان در تامین نیاز خود با مشکل مواجه هستند. برخی بر کمبود در بازار تاکید دارند و می‌گویند به دلیل محدودیت‌های ارزی و سخت‌تر شدن نقل و انتقالات پولی خصوصا تا نیمه پاییز حجم واردات کم شده و تامین مواد اولیه داخل نیز مشکل بوده است. به همین دلیل در بازار کمبود به وجود آمده است. البته برخی می‌گویند به‌کار بردن لفظ کمبود برای این کالای اساسی نمی‌تواند درست نباشد؛ چرا که در بازار آزاد و با حدود دو تا سه برابر قیمت مصوب به راحتی‌ می‌توان به این کالا دسترسی پیدا کرد، اما در صورتی که بخواهید این کالای اساسی را با قیمت مصوب حدود 61 هزار تومان ( قیمت درج شده روی حلب‌های پنج کیلویی) خریداری کنید یا باید کارت ملی ارائه کنید یا زمانی را در صف بگذرانید. یکی دیگر از راهکارهای که برخی از فروشگاه‌ها به آن متوصل شده‌اند به خریدهای مازاد مربوط می‌شود به معنی آن که در صورت خرید امکان دسترسی به روغن با نرخ مصوب برای شما فراهم می‌شود. هر چه که هست، قصه کمبود روغن در بازار به جاهای باریک رسیده و کار به دعواهای پر سروصدا برای خرید هر حلبی ختم شده که با توجه به اوضاع ناخوش اقتصادی و حتی خطرات شیوع کرونا در تجمع‌های مردم برای تهیه این کالای اساسی، به نظر می‌رسد دولت باید هر چه سریع‌تر مشکلات عرضه را حل و فصل کند.