بازی دوسر سود دولت از خودروهای لوکس

همدلی| دریافت مالیات از خانه‌های خالی و البته خودروهای لوکس، این‌روزها بیش از همیشه اذهان عمومی را درگیر کرده است. اواسط دی همین امسال بود که یک عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1400 به رسانه‌ها گفت: «با موافقت اعضای کمیسیون تلفیق دو هزار میلیارد تومان از محل اخذ مالیات از خانه‌های خالی در سال 1400 برای دولت درآمد پیش‌بینی شد، همچنین مقرر شد تا کارگروه مربوطه هر چه سریع‌تر تشکیل شده تا بر اساس معیار و ملاک‌هایی میزان اخذ مالیات از خودروهای لوکس را تعیین کند». اواسط بهمن امسال هم رئیس امور مالیاتی از تصویب اخذ مالیات از خودروها و خانه‌های لوکس در کمیسیون اقتصادی دولت خبر داد. امیدعلی پارسا، همچنین گفته بود که سازمان  تحت مدیریتش مدت‌هاست که این آیین‌نامه را نهایی کرده بود تا به هر حال دولت یک گام بلند در مسیر اخذ مالیات از خودروها و خانه‌های لوکس برداشته باشد. در نهایت بعد از کش‌وقوس‌های فراوان و انتشار اخبار و گزارشات مختلف، میزان مالیات تعیین شده برای خودروهای لوکس از طرف مجلس شورای اسلامی چند وقت پیش اعلام شد تا خودروهایی که در پایان سال ۱۴۰۰ قیمت ساخت یا واردات آن، بالای ۱۰میلیارد ریال یا یک میلیارد تومان باشد، مشمول پرداخت مالیات ویژه خودروهای لوکس شوند. بر اساس این مصوبه مجلس، سازمان امور مالیاتی قیمت خودروهای لوکس را اعلام خواهد کرد و مالکان این خودروها باید تا بهمن ماه سال ۱۴۰۰ مالیات خود را پرداخت کنند، در غیر این صورت آن‌ها قادر به نقل و انتقال خودرو نیستند و مبلغ مالیات باید در زمان نقل و انتقال پرداخت شود. البته مجلس شورای اسلامی علاوه بر خودرو و مسکن لوکس، چهار مالیات مهم را به لایحه بودجه ۱۴۰۰ اضافه کرده که شامل مالیات صادرات مواد خام و نیمه خام، مالیات هنرمندان و مؤسسات آموزشی، مالیات از درآمد بلاگرها و مالیات بر سیگار است، اما در میان این گروه‌های تازه اضافه شده به لیست درآمدهای دولت، به نظر می‌رسد بحث مالیات از خودروهای لوکس بیشتر از بقیه نگاه رسانه‌ها و توجه اذهان عمومی را به خود جلب کرده است. سوالی که با روی کار آمدن مالیات از خودروهای لوکس مطرح شده این است که بازار خودرو چه تاثیری از این مصوبه مجلسی‌ها خواهد گرفت و آیا تقاضا برای مصرف این خودروها کاهش می‌یابد؟ از سوی دیگر برخی بر این باورند که بحث مالیات از خودروهای لوکس به خودی‌خود جای سوال دارد، چرا که ایران در مقایسه با سایر کشورهای دنیا، از شرایط رقابتی در تولید خودرو برخوردار نیست و با قراردادن تعرفه‌های سنگین گمرکی در هنگام ورود این اتومبیل‌ها به داخل کشور، مصرف‌کنندگان یکبار هزینه سنگینی بابت استفاده از این خودروها به دولت پرداخت می‌کنند. البته با توجه به لیست پیوست فهرست گروه چهارم کالایی دربرگیرنده 1339 ردیف تعرفه، واردات خودرو طی سال‌های اخیر ممنوع شده و حتی با توجه به این تصمیم‌گیری حتی واردات خودروهای هیبریدی نیز در ردیف این ممنوعیت قرار دارند و بارها رئیس‌کل بانک مرکزی در این زمینه اعلام کرده که ارز اضافی برای واردات این اتومبیل‌های لوکس ندارد، اما تحت چنین شرایطی زمزمه‌هایی از آزاد شدن واردات خودرو در سال آینده مطرح است که به نظر می‌رسد موضوع اخذ مالیات از این خودروها را جدی‎تر کرده. اواخر آذر امسال بود که یک عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۰، گفت: «در لایحه بودجه ۱۴۰۰، مبلغ دو هزار میلیارد تومان برای واردات خودرو پیش‌بینی شده که با توجه به عملکرد گذشته و چشم انداز سال آتی، وصول این ردیف درآمدی بعید و دور از دسترس به نظر می‌رسد». چند وقت پیش هم دبیر انجمن واردکنندگان خودرو گفته بود: «با توجه به پیگیری‌های بعضی از نمایندگان مجلس احتمال می‌رود که واردات خودرو در سال ۹۹ آزاد شود». هنوز خبرهای قطعی در این زمینه منتشر نشده، اما نگاهی به گزارش‌های اخیر حکایت از این دارد که نمایندگان علاوه بر اختصاص ردیف جداگانه از وضع مالیات برای خودروهای خارجی، ظاهرا قرار است سال آینده در زمان واردات این خودروها به کشور نیز تعرفه گمرکی سنگینی را وضع کنند که هزینه این سیاست در نهایت بر قیمت اتومبیل‌های خارجی وارد شده بر کشور سنگینی خواهد کرد. چند روز پیش بود که نمایندگان مجلس در مصوبه‌ای مقرر کردند تا حقوق ورودی خودروهای سواری سال آینده حداقل به میزان 86درصد ارزش گمرکی آن تعیین شود.
 این یعنی دولت در سال آینده یک‌بار از راه واردات خودرو و یک‌بار دیگر از طریق الزام پرداخت مالیات به صاحبان این خودروهای لوکس، می‌خواهد کسب درآمد کند. اخذ این مالیات‌های سنگین و البته تعرفه‌های گمرکی بالا در حالی است که مردم در ایران در یک شرایط غیررقابتی ناچار به خرید خودروهای داخلی هستند. سوالی که می‌توان مطرح کرد این است که در مقابل این مالیات‌ها چه خدمات دولتی به خودروسواران لوکس یا غیرلوکس ارائه خواهد شد. واقعیت این است که در کشورهای توسعه‌یافته، نیز یکی از راه‌های درآمدی دولت اخذ مالیات است، اما نگاهی به شیوه دریافت مالیات از خودروها در این کشورها با سیاستی که مسئولان ایرانی در پیش گرفته‌اند، تفاوت زیادی دارد. مثلا در کشورهای اروپایی دولت‌ها به منظور کاهش آلودگی شهر توسط گازهای منتشر شده از وسایل نقلیه، اقدام به اخذ مالیات از خودرو می‌کنند.
 این در حالی است که در این کشورها تعرفه سنگینی برای واردات خودرو وجود ندارد. از سوی دیگر در این کشورها، در یک شرایط رقابتی از افرادی که خودروهایی با میزان آلایندگی پایین‌تر دارند، مالیات کمتری دریافت می‌شود. به عنوان مثال در کشورهایی مانند آلمان یا انگلیس، افرادی که خودرویی با میزان انتشار دی‌اکسیدکربن پایین‌تری دارند، مالیات کمتری نسبت به صاحبان خودروی با درصد آلایندگی بالاتر پرداخت می‌کنند؛ مثلا به ازای انتشار صفر تا 200 گرم دی‌اکسید کربن در هر کیلومتر، میزان مالیات از خودروها در این کشورها کاهش می‌یابد. این در حالی است که در کشور ما فضای رقابتی در این زمینه وجود ندارد و خودروهای تولیدی از نظر میزان آلایندگی هوا رقابتی با یکدیگر یا حتی غول‌های برتر دنیا نمی‌کنند. 

تاثیر مالیات از خودروهای لوکس بر بازار خودرو

«با دریافت این مالیات چه خدماتی ارائه می‌شود به مردم؟ سالانه هزینه‎های هنگفتی بابت عوارض شهرداری دریافت می‌شود، و حالا هم مالیات به این‌ هزینه‌ها اضافه شد؛ در هنگام نقل و انتقال هم مالیاتی جداگانه دریافت می‌شود؛ در هنگام ورود ماشین به کشور هم 100% ارزش اون دریافت می‌شود؛ با این همه دریافتی صرفا از یک ماشین چه خدماتی به مردم ارائه می‌شود؟»، این چکیده‌ای از واکنش مردم به موضوع اخذ مالیات از خودروهای لوکس است. تحت چنین شرایطی خیلی‌ها هم نگران بازار خودرو با روی کار آمدن این سیاست هستند و این سیاست را عاملی برای کسادی بازار خودرو تلقی می‌کنند. حالا در شرایطی برخی طرح اخذ مالیات از خودروهایی با ارزش ریالی بیش یک میلیارد تومان را عاملی برای کسادی بازار عنوان می‌کنند که براساس تعرفه اعلام شده، دارنده یک خودرو ۱.۵میلیارد تومانی سالانه ملزم به پرداخت تنها پنج میلیون تومان یا مالک یک خودرو با ارزش ۴.۸میلیارد تومانی در نهایت سالانه ۹۲ میلیون تومان مالیات خواهد پرداخت؛ لذا به نظر نمی‌رسد این مالیات‌ها برای کسانی که توانایی خرید خودروهای میلیاردی دارند، چندان اهمیت داشته باشد.  به گزارش ایسنا، پنجم اسفند ماه سال جاری بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان جلسه علنی مجلس و بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، بند الحاقی ۷ تبصره ۶ ماده واحده لایحه بودجه را بررسی کرده و براساس آن مصوب کردند تا کلیه مالکان خودرو (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) انواع خودروهای سواری و وانت‌های دو کابین دارای شماره انتظامی شخصی به نام خود و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور تحت تکفل که در پایان هر سال مجموع ارزش خودرو آن‌ها بالغ بر یک میلیارد تومان است، مشمول پرداخت مالیات سالانه خودرو خود شوند.

جزئیات اخذ مالیات از خودروهای لوکس

تعرفه اخذ مالیات از این خودروها براین اساس است که خودروهای با ارزش ریالی یک میلیارد تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، نسبت به مازاد یک میلیارد تومان؛ یک درصد، از بیش از ۱.۵میلیارد تومان تا سه میلیارد تومان به نسبت میزان مازاد ۱.۵میلیارد تومان؛ دو درصد، از بیش از سه میلیارد تومان تا ۴.۵ میلیارد تومان نسبت به مازاد سه میلیارد تومان؛ سه درصد و در نهایت خودروهای با ارزش بالغ بر ۴.۵ میلیارد تومان (چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان) به نسبت مازاد بر ۴.۵ میلیارد تومان؛ چهار درصد مشمول پرداخت مالیات به صورت سالانه خواهند شد.
به طور واضح‌تر می‌توان گفت، خودروهایی که تا یک میلیارد تومان قیمت دارند، معاف از پرداخت مالیات سالانه هستند. اما  مالک خودرویی که به طور مثال ارزش ریالی روز آن یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان باشد، دو میلیون (از بابت مازاد بر یک میلیارد تومان) بایستی مالیات بپردازد. چنانچه ارزش خودرو ۱.۵میلیارد تومان باشد بایستی سالانه پنج میلیون تومان مالیات بپردازد.
همچنین برای خودرویی با ارزش به طور مثال سه میلیارد و ۵۰۰ هزار تومان، بایستی سالانه ۴۱ میلیون تومان مالیات پرداخت شود؛ یا برای خودرو با ارزش سه میلیارد و ۹۰۰ هزار تومان، پرداخت سالانه ۶۲ میلیون تومان به‌عنوان مالیات ضروری است.
در خودروهایی با ارزش ریالی بالاتر از ۴.۵ میلیارد تومان نیز؛ به طور مثال برای یک خودرو چهار میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی، در مجموع سالانه ۹۲ میلیون تومان مالیات محاسبه خواهد شد. به نظر نمی‌رسد این ۹۲ میلیون تومان برای دارنده خودروی حدودا پنج میلیارد تومانی، رقم چندان قابل توجهی باشد و افراد با میزان دارایی این‌چنینی را از خرید این خودروهای میلیاردی باز دارد.
مرجع محاسبه مالیات خودرو، قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات خودرو است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تا پایان سال ۱۳۹۹ تعیین و اعلام خواهد شد.  در این راستا، سازمان امور مالیاتی مکلف شده است، حداکثر تا پایان خرداد ماه سال آینده نسبت به تعیین دارایی‌های مشمول و ارزش آن‌ها اقدام کرده و مراتب را به نحو مقتضی به اطلا ع اشخاص مشمول برساند. دارندگان خودروهای با ارزش بالاتر از یک میلیارد تومان، بایستی مالیات سالانه مربوط به خودروهای تحت تملک خود و افراد تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن ماه سال ۱۴۰۰ پرداخت کنند.

کارشناسان چه می‌گویند؟

در همین رابطه یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن ‌این‌که هدف از مالیات‌گیری از خودروهای لوکس و خانه نوعی توزیع ثروت بوده، معتقد است که نرخ این دو نوع مالیات بایستی تصاعدی بوده و در نرخ‌گذاری این مالیات‌ها لازم است دقت زیادی صورت گیرد؛ چراکه خطا در این زمینه می‌تواند موجب انتقال نقدینگی و سرمایه از یک بازار به بازار دیگر شود. باتوجه به ‌این‌که مالیات سه هدف مشخص شامل افزایش درآمدهای پایدار برای دولت، بازتوزیع ثروت و جلوگیری از احتکار و سفته بازی را دنبال می‌کند و هریک از این‌ها، پایه مالیاتی مخصوص به خود را می‌طلبد، هدف مجلس برای اخذ مالیات از خودروهای لوکس و خانه توزیع ثروت است.

مصوبه مالیاتی از خودروهای لوکس در عین ممنوعیت واردات

با اعلام ممنوعیت واردات خودرو از مرداد ماه سال ۱۳۹۷، خودروهایی که تا پیش از آن با تعرفه، مالیات و عوارض بالا در بازار خودرو کشور عرضه می‌شد، در دوران تحریم و ممنوعیت واردات، قیمت‌های میلیاردی به خود گرفت. اکنون نیز مجلس برای خودروهایی که نام لوکس بر آن‌ها می‌گذارد، تصویب کرده تا در سال آینده با تعرفه‌ای مشخص به دریافت مالیات‌ از این خودروها بپردازد. در این رابطه، فعالان حوزه خودرو، اخذ مالیات‌ از خودروهای میلیاردی را در شرایط آزادسازی واردات، توجیه‌کننده مقررات دولت و مجلس در این رابطه خواهد بود؛ اما اکنون که واردات خودرو ممنوع است و در جلسه علنی روز  یکشنبه هفته جاری مجلس نیز نمایندگان در ادامه بررسی جزییات لایحه بودجه ۱۴۰۰ در بخش درآمدی، ضمن اعلام مخالفت با واردات خودروهای غیرآمریکایی موجود در مناطق آزاد، بند الحاقی ۶ تبصره ۶ را حذف کردند.
ضمن ‌این‌که با وجود پافشاری‌هایی که برای ورود خودروهای مناطق آزاد به غیر از خودروهای آمریکایی به سرزمین اصلی و کسب درآمد از این محل وجود داشت، در نهایت این پیشنهاد در مجلس رای نیاورد و ورود خودروهای لوکس مناطق آزاد به سرزمین اصلی منتفی شد. 
براین اساس هیچ‌گونه واردات خودرویی از مناطق آزاد به سرزمین اصلی صورت نخواهد گرفت و درآمد پیش‌بینی شده برای دولت از این محل حذف خواهد شد. 

اخذ مالیات در عین ممنوعیت واردات خودرو!

بنابراین به گفته کارشناسان و فعالان این صنعت، اخذ مالیات درعین ممنوعیت واردات، با تبعات زیادی در بازار همراه خواهد بود. از جمله این تبعات کاهش انگیزه خرید این خودروها است. مشتریان محصولات خارجی طبق مصوبه مجلس باید به‌طور سالانه مالیات مشخصی را به دولت بپردازند که این مالیات جدای از مالیات‌های جاری محاسبه می‌شود؛ بنابراین هزینه مضاعفی را به خریداران محصولات خارجی تحمیل می‌کند.
براین اساس مالیات از خودروهای لوکس که طی سه سال اخیر با ممنوعیت واردات از سوی دولت مواجه شده، زمینه افزایش قیمت آن‌ها را بیشتر فراهم خواهد کرد و در اینصوت با ریزش مشتری، نمی‌تواند تامین‌کننده منابع پایدار برای دولت باشد.

اخذ مالیات، تقاضا را کاهش نمی‌دهد

 فربد زاوه- کارشناس صنعت خودرو- در گفت‌وگو با ایسنا، در رابطه با تاثیر مالیات خودروهای لوکس بر بازار و امکان تاثیرگذاری بر کاهش قیمت‌ها، معتقد است: «مالیات ممکن است باعث کاهش تقاضا شود، اما به شرطی که نرخ مالیات از عایدی، با هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای قابل قیاس باشد. هزینه فرصت از دست رفته برای یک خودروی یک میلیارد تومانی بیش از ۱۵میلیون تومان در ماه است.
 به‌عبارتی چنانچه به‌جای خرید خودرو، سپرده‌گذاری صورت گیرد، ۱۵میلیون تومان سود بانکی حاصل خواهد شد. البته که هزینه بیمه، عوارض شهرداری، سوخت (حتی یارانه‌ای) و افت قیمت استهلاکی و... در شرایط غیرتورمی بازهم بیشتر از نرخ مالیات است؛ لذا ارقام مالیاتی، دافعه کافی برای نخریدن ندارد». 
وی افزود: «در عین حال، نرخ بازدهی تورمی خودرو در سال‌های اخیر، بسیار بالا بوده و علی‌رغم کارکرد، خودروی وارداتی بیش از ۱۰۰۰ درصد بازدهی را در قالب افزایش قیمت ظرف ۳۰ ماه تجربه کرده است. 
در حقیقت تاثیر سیاست‌های پولی به مراتب بزرگتر از هزینه‌های مالیاتی خواهد بود و مجدد منجر به کاهش تقاضا نخواهد شد. در نهایت نیز بحث جایگزینی مطرح است که در آن زمینه نیز خودروهایی همچون بنز S  و  BMW  سری 7 که در کره هم جایگزین مطلوبی ندارند، خریداری حاضری به جایگزینی با یک خودرو چینی نخواهد بود تا مالیات ندهد». 
این کارشناس صنعت خودرو تاکید کرد: «در نهایت نیز تنها خریداران این خودروها در در یک اجحاف سیستماتیک خواهند بود؛ چراکه بیش از پنج برابر ارزش واقعی و دو تا سه برابر ارزش خودروی ۲۰۲۱ را برای خودروی چندسال کارکرد هزینه می‌کنند، مالیات سنگین تعرفه ورودی نیز پرداخت کرده، سهم بنزین یارانه‌ای ندارند و  واردات قطعات خودروهایشان نیز به کشور مجاز نیست». 
زاوه تصریح کرد: «اگر واقعا هدف کنترل بازار خودروهای داخلی و واردات هست، تنها راه‌حل، آزادسازی واردات است که در این صورت خودرو پراید هم در مدت زمانی کوتاه متاثر خواهد شد. بازگشایی واردات منجر به سقوط ۵۰ درصدی قیمت خودروهای وارداتی حتی با همین نرخ مالیات و تعرفه خواهد شد. 
 این‌گونه، در شرایطی که لندکروز ۲۰۱۲ که بیش از ۷۰۰ میلیون تومان قیمت نخواهد داشت، مدیران‌خودرو، چگونه خواهد توانست تیگو ۸ را ۱.۵میلیارد تومان بفروشد؟ یا کرولای ۵۰۱۵ کمتر از ۴۰۰ میلیون تومان شود، دناپلاس توربو، ۴۰۰ میلیون تومان مشتری دارد؟ لذا قیمت‌ها در بازار داخل نیز خواهد شکست». 

90درصد خودروهای وارداتی، ارزش بالای یک میلیارد تومان دارند

در همین رابطه، نعمت‌اله کاشانی‌نسب -نایب رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران- نیز ضمن تاکید بر‌این‌که بالغ بر ۹۰ درصد خودروهای وارداتی، ارزش ریالی بالای یک میلیارد تومان دارند، اظهار کرد: «با اجرای قانون مالیات از خودروهای میلیاردی‌، افت تقاضا و رکود بیشتر در بازار وارداتی‌ها که مدت‌هاست در رکود به‌سر می‌برد، ایجاد خواهد شد».   وی نسبت به تبعات این قانون بر فعالیت نمایشگاه‌داران خودرو که عرضه‌کننده خودروهای وارداتی هستند، گفت: «در شرایطی که ماه‌هاست فروشندگان و نمایشگاه‌داران به سبب رکود بازار با مشکلات جدی روبرو شده‌اند، اجرای اخذ مالیات، ضربه سنگین‌تری بر فعالیت آن‌ها وارد و زیان آن‌ها را بیشتر خواهد کرد».