بازگشت به برجام، نقطه سر خط

همدلی|  محسن رفیق: موضع ایران و آمریکا در مورد برجام بار دیگر رنگی از تقابل به خود گرفت. این در حالی است که تنها در یک روز، بالاترین مقام‌های سیاسی هر دو کشور با پافشاری دوباره بر روی مواضع خود، طرف دیگر را موظف به برداشتن اولین قدم‌ها در این زمینه دانستند. روز گذشته مقام معظم رهبری در این زمینه  تاکید کردند که تنها در صورتی ایران به تعهدات برجامی خود باز خواهد گشت که در ابتدا آمریکا تحریم‌های خود علیه ایران را در عمل بردارد. در طرف مقابل نیز جو بایدن رئیس جمهور آمریکا مدعی شد که ایالات متحده برای آغاز دوباره مذاکرات تحریم‌ها را برنخواهد داشت و ایران ابتدا باید غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند.
این در شرایطی است که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در وعده‌های انتخاباتی‌اش بارها از تمایل خود برای بازگشت به توافق هسته‌‌ای صحبت کرده بود اما اکنون مقامات دولت او با اعلام موضع‌گیری جدید واشنگتن از ایران می‌خواهند که ابتدا به تعهدات برجامی‌شان بازگردد سپس واشنگتن به توافق خواهد پیوست. مقام‌های ایرانی نیز با استدلال بر این منطق که در واقع، آمریکا ناقض برجام بوده و حتی مانع از اجرای آن توسط سایر طرف‌های توافق شده است، واشنگتن را ملزم به این امر می‌دانند که با بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها حسن نیت خود را نشان دهد.
در همین حال رهبر انقلاب صبح روز یکشنبه در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش بیان کردند:«ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد. این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد.» در مقابل شبکه سی‌بی‌اس نیوز نیز ویدئوی کوتاهی از مصاحبه خود با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا را منتشر کرده که در آن بایدن پاسخ‌های کوتاهی با بله یا خیر در جواب مجری برنامه که درباره برنامه هسته‌ای ایران سوال می‌کند، می‌دهد. او در پاسخ به سوال مجری برنامه‌ سی‌بی‌اس نیوز که می‌پرسید آیا ایالات متحده اول تحریم‌ها را برخواهد داشت تا ایران به پای میز مذاکره بازگردد؟ گفت: نه. بایدن همچنین در ادامه در پاسخ به سوال مجری که پرسید آیا آن‌ها ابتدا باید به غنی‌سازی اورانیوم پایان دهند، سر خود را به نشانه تایید تکان داد.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه نیز در مصاحبه خود با شبکه CNN که عصر روز یکشنبه انجام شد، بار دیگر مواضع ثابت ایران در قبال برجام، بحث مذاکره درباره توان موشکی و گفت‌وگو با همسایگان ایران در حاشیه خلیج فارس را متذکر شد. او در مصاحبه با فرید زکریا گفت:«کل توافق هسته‌ای غیرقابل مذاکره است، زیراکه به طور کامل مذاکره شد. ما باید توافقی را اجرا کنیم که در مورد آن مذاکره کردیم. ما یک اسب را دو بار نمی‌خریم.» ظریف در بخش دیگری از این مصاحبه ادامه داد:«ما پنج سال منتظر ماندیم. ایالات متحده توافق را اجرا نکرد، اما ما این توافق را اجرا کردیم. ما به قول‌های خود عمل کردیم و اگر ایالات متحده به وعده‌های خود عمل کند دوباره به وعده‌های خود عمل خواهیم کرد. بیایید با چیزی شروع کنیم که توافق کردیم. ما در مورد برجام توافق کردیم. ایالات متحده باید وعده‌های خود را که به مدت چهار سال بسیار بسیار طولانی برای ایرانیان نقض کرد، محقق کند.»
ظریف روز گذشته نیز با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر بیانات اخیر مقام رهبری را مبنی بر این‌که ابتدا آمریکا باید به برجام بازگردد و تحریم‌ها را بردارد، مورد تاکید قرار داد. او در این پیام لینک مرتبط با مصاحبه روز گذشته خود با شبکه سی‌ان‌ان را گذاشته و اضافه کرد:«آمریکا توافق هسته‌‌ای را کنار گذاشت و آن را نقض کرد. بنابراین، این آمریکا است که باید به توافق بازگردد و تعهدات خود را اجرا کند.» او در ادامه خاطرنشان کرد که رئیس جمهور بایدن یک انتخاب دارد، یا باید سیاست شکست خورده ترامپ را متوقف کند یا روی شکست‌های او چیزی بنا کند چرا که ساختن روی شکست‌های ترامپ، تنها شکست‌های بیشتر را در پی خواهد داشت.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه نیز روز گذشته در گفت‌وگوی خبری خود با رسانه‌ها در این زمینه گفت:«این‌که آمریکایی‌ها بخواهند عاقل شوند ما جلوی آنها را نمی‌گیریم بلکه استقبال می‌کنیم که آمریکایی‌ها به مسیر گردن‌کشی که دولت قبلی آمریکا در پیش گرفته بود خاتمه دهد، ولی برای ما مهم است که عمل آمریکا چگونه است. ما منتظر می‌مانیم که طرف مقابل به کلیه تعهدات خود عمل کند و اگر چنین اتفاقی بیفتد ما نیز به تعهدات خود عمل می‌کنیم و مسیر بازگشت به تعهداتمان را پیگیری می‌کنیم.» خطیب‌زاده با تاکید بر این‌که ما همچنان عضو برجام هستیم و آنها میز مذاکره و میز برجام را ترک کردند، گفت:«ما هنوز پشت میز هستیم و آنها پشت میز نیستند به تعهداتشان عمل کنند تا پشت میز بیایند و بعد تازه می‌توانیم ببینیم که چه موضوعاتی را می‌توان با آنها مطرح کرد.»
با این وجود در این زمینه یک مقام آمریکایی تصریح کرد که منظور بایدن از متوقف شدن غنی‌سازی اورانیوم ایران در واقع، پایان دادن به غنی‌سازی فراتر از محدودیت‌های برجام بوده است. به گزارش رویترز، این مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود درباره مصاحبه اخیر بایدن بیان کرد: «آن‌ها باید به غنی‌سازی فراتر از محدودیت‌های برجام پایان دهند. چیزی در موضع آمریکا تغییر نکرده است. آمریکا می‌خواهد که ایران به پایبندی به تعهدات برجامی خود بازگردد و اگر این کار را انجام دهد، آمریکا نیز همین کار را انجام خواهد داد.»
در همین زمینه میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در واکنش به اظهارات جو بایدن رئیس جمهور آمریکا که در گفت‌وگویی مطرح کرده بود تحریم‌های آمریکا تا زمانی که ایران غنی‌سازی اورانیوم را متوقف نکرده است،  لغو نمی‌شوند، در صفحه توئیترش نوشت: «این همان چیزی است که از آن می‌ترسیدیم. هم آمریکا و هم ایران مایل به احیای اجرای کامل توافق هسته‌‌ای هستند اما خود را درگیر مشاجره بی ثمر چه کسی قدم اول را بردارد شده اند که نتیجه‌‌ای معکوس خواهد داشت.» او از دو کشور خواست که به اتفاق هم اقدامات مربوط به احیای برجام را همگام‌سازی کنند.