پلیس‌بازی دوباره مکرون

همدلی|  محسن رفیق- فرانسه همچنان خود را به ادامه ایفای نقش پلیس بد در مناسبات منطقه‌ای و خصوصا شکل‌گیری دوباره توافق هسته‌ای ایران با آمریکا، علاقه‌مند نشان می‌دهد. اگر چه به نظر می‌رسد امانوئل مکرون با تغییر ظاهری رویکرد اعلامی خود در آخرین اظهار نظر، فرانسه را یک میانجی صادق در مذاکرات احتمالی پیش‌رو معرفی کرده، اما به واقع با پیشنهاد برای حضور عربستان و اسرائیل در این مذاکرات، تغییر نقش خود به یک پلیس خوب را با تردید روبرو کرده است.
این در حالی است که امانوئل مکرون رئیس جمهور جوان فرانسه از معدود مقام‌های سیاسی اروپایی است که بارها سعی کرده است در مناسبات خاورمیانه خود را دخالت داده و نقش‌آفرینی سیاسی خود را در مناسبات منطقه‌ای به رخ بکشد. ورود به معادلات تغییر قدرت در لبنان، رویارویی با ترکیه در زمینه اختلافات این کشور با یونان، مداخله در مناقشات مرتبط با یمن و از همه مهم‌تر تعیین تکلیف برای جهت دادن به روند مناسبات جدید در پرونده هسته‌ای ایران، تنها برخی از نمونه‌هایی است که مکرون برای عرض اندام خود در صحنه بین‌المللی انتخاب کرده است.
در آخرین موضع‌گیری فرانسه در مورد توافق هسته‌ای، روز پنج‌شنبه گذشته امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه اعلام کرد که فرانسه می‌تواند یک میانجی صادق در مذاکرات جدید میان آمریکا و ایران برای احیای توافق هسته‌ای باشد. مکرون در سخنان خود در اندیشکده شورای آتلانتیک گفت: «هر کاری که بتوانم برای حمایت از هر اقدامی از جانب آمریکا برای مشارکت دوباره در مذاکراتی دشوار انجام خواهم داد. سعی خواهم کرد یک میانجی صادق و متعهد در این مذاکرات باشم.»
با این وجود مکرون بار دیگر با تکرار مواضع پیشین خود در ادامه تاکید کرد که باید راهی پیدا کنیم تا عربستان سعودی و اسرائیل هم در این مذاکرات حضور داشته باشند، چراکه آن‌ها از شرکای مهم منطقه هستند و در نتیجه اقدامات ما با دیگران، آنها نیز در منطقه ذی‌نفع خواهند بود. اگر چه رئیس جمهور فرانسه پیشتر سعی کرده بود تا دونالد ترامپ را متقاعد کند به توافق هسته‌ای پایبند باشد، اما در رویکردی جدید پس از پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جهموری آمریکا، این کشور خواستار مذاکراتی جدید با ایران شده است که عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی نیز در آن حضور داشته و همچنین محدودیت‌هایی هم در زمینه برنامه موشکی ایران اعمال شود. این در حالی است که عربستان و رژیم صهیونیستی سرسختانه با توافق هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد،  مخالف بوده‌اند و از تصمیم ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق حمایت کرده بودند.
اگر چه مشخص نیست که پیشنهاد مکرون برای میانجی‌گری از طرف واشنگتن مورد استقبال قرار بگیرد یا خیر، اما آنچه مسلم است این که مکرون و وزیرخارجه‌اش لودریان از روزی که بایدن از صندوق‌های رای آمریکا بیرون کشیده شد و به خصوص بعد از اعلام قطعی پیروزی او، مانع‌تراشی و بالا بردن هزینه‌های توافق و بازگشت به برجام را در دستور کار خود قرار دادند. در این روند جدید، پاریس به سرعت خود را با سران دولت‌های سه‌گانه منطقه که دراین سال‌ها عامل اصلی تنش و جنگ و یک مانع اصلی برای تحقق برجام بوده‌‌اند، هماهنگ کرد.
بعد از شروع رایزنی‌های تازه از سوی سعودی‌ها با پایتخت‌های اروپایی، فرانسوی‌ها بدون هماهنگی با سایر متحدان خود به خصوص آلمان و انگلیس، برای بازگشت آمریکا به برجام، شرط‌گذاری کردند و خواسته سعودی‌ها مبنی بر حضور در هر توافقی با ایران را تکرار کردند. این در حالی است که به عقیده برخی ناظران سیاسی، چرخش و تحرکات شتاب‌زده هفته‌های اخیر دولت فرانسه در نزدیک شدن به عربستان‌‌، امارات و اسرائیل‌‌، این گمانه را تقویت کرده است که پاریس در برابر سایرین و حتی آمریکا، به دنبال سهمی بیشتری از منافع منطقه‌ای برجام است.
 در این زمینه چندی پیش، وزیر امورخارجه فرانسه مدعی شده بود که ایران به وضوح در حال ساخت ظرفیت تسلیحات هسته‌ای است و به همین دلیل حتی اگر همه طرف‌های نیز به این توافق برگردند، کافی نخواهد بود و لازم است که گفت‌وگوهای سختی درباره فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی بالستیک ایران نیز صورت بگیرد.
هفته گذشته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به موضع‌گیری اخیر مسئولان فرانسه، آنها را به خویشتن‌داری و پرهیز از مواضع شتاب‌زده و نسنجیده دعوت کرد. 
خطیب‌زاده با اشاره به فروش انبوه تسلیحات توسط فرانسه به کشورهای حاشیه خلیج فارس تصریح کرد: «اگر مقامات فرانسوی نگران فروش تسلیحاتی هنگفت خود به کشورهای عرب حوزه خلیج فارس هستند، بهتر است در سیاست‌های خود تجدیدنظر کنند.»
 او با بیان این‌که تسلیحات فرانسوی در کنار دیگر سلاح‌های غربی مسبب قتل عام و کشتار هزاران یمنی است، خاطرنشان کرد: «این تسلیحات عامل اصلی بی‌ثباتی در منطقه خلیج فارس بوده و بدون توقف سیل صادرات تسلیحاتی فرانسه، انگلیس، آمریکا و دیگران، نمی‌توان انتظار ثبات و آرامش در این منطقه حساس را داشت.»
در همین حال روز گذشته رسانه‌های آمریکایی از تشکیل نشست کمیته شورای امنیت ملی آمریکا با موضوع برنامه هسته‌ای ایران خبر دادند. تارنمای آکسیوس با اعلام این خبر آورده است که به دلیل نشانه احساس اضطراری که رئیس جمهوری بایدن نسبت به ایران احساس می‌کند، کاخ سفید روز جمعه جلسه کمیته اصلی شورای امنیت ملی را با محوریت برنامه هسته‌ای این کشور تشکیل داده است. در کمیته اصلی شورای امنیت ملی آمریکا، وزیران دفاع، خارجه و دیگر بازیگران اصلی امنیت ملی این کشور شرکت دارند و بالاترین سطح توصیه‌ها برای ارائه به رئیس جمهوری آمریکا را تدوین می‌کنند.
به ادعای یک منبع آگاه، یکی از اصلی‌ترین موارد اقدامی این جلسه آن است که آیا آمریکا باید قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ماه خرداد آینده به سمت بازگشت به توافق هسته‌ای برود یا تا بعد از آن صبر کند. به نوشته آکسیوس، وزارتخانه‌های خارجه و دفاع آمریکا از اظهارنظر درباره این خبر خودداری کردند و حتی سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا هم حاضر به اظهارنظر در این خصوص نشد.
همچنین جیک سالیوان در نشست خبری روز پنج‌شنبه خود اعلام کرد که فعالانه در حال رایزنی با اتحادیه اروپا به ویژه سه کشور اروپایی عضو برجام یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان در این خصوص است.
 ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم روز چهارشنبه از تشکیل کمیته کارشناسی با دیدگاه‌های مختلف تحت نظر رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران خبر داده بود. در همین حال خبرگزاری رویترز مدعی شد که سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس پیشنهاداتی مطرح کرده‌اند که بر اساس آن ایران در ازای پایبندی به توافق هسته‌ای، از منافع اقتصادی بهره‌مند شود. 
به گزارش این خبرگزاری، هنوز مشخص نیست که واشنگتن بدون این که اول ایران به توافق هسته‌ای پایبند شود، راضی به لغو تحریم‌ها می‌شود یا نه.  در همین زمینه یک دیپلمات ارشد اروپایی گفت:«ما از یک صفحه خالی کار را شروع نمی‌کنیم و در پی آن هستیم که معیارهای سلسله مراتب بازگشت به توافق را ایجاد کرده و سپس توافقی عمیق‌تر ایجاد کنیم.»
روز گذشته نیز مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در کنفرانس خبری مشترک با وزیر امور خارجه روسیه بر همکاری دو طرف در زمینه برجام تاکید کرد. به گزارش شبکه یورو پنیوز، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته در کنفرانس خبری با سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در مسکو، گفت: «ما در زمینه‌های بین‌المللی، با مسائل زیادی از جمله توافق هسته‌ای با ایران و روند صلح خاورمیانه روبه‌رو هستیم که می‌توانیم بر سر آن‌ها باهم همکاری کنیم.» 
لاوروف نیز در این باره اشاره کرد که ما آماده همکاری با اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای هستیم. او تاکید کرد که در زمینه توافق هسته‌ای ایران در آستانه ورود به دوران سختی هستیم و همه چیز به عملکرد واشنگتن بستگی دارد. لاوروف با اشاره به اقدامات آمریکا گفت: «توافق هسته‌ای ایران اکنون به خاطر عملکرد و اقدامات آمریکا در موقعیتی بحرانی قرار گرفته است و ما امیدواریم که ایالات متحده هرچه زودتر موضع خود و اقداماتی که می‌خواهد درقبال توافق هسته‌ای ایران انجام دهد را مشخص کند.»
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در رقابت‌های انتخاباتی خود، وعده بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران را مطرح کرده بود. این در حالی است که دونالد ترامپ از سال ۱۳۹۷ در اقدامی یکجانبه و در حالی که ایران به تمام تعهدات خود تحت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پایبند بود، از این توافق خارج شد. پس از گذشت یک سال از خروج یک‌جانبه آمریکا از این توافق، ایران نیز در اقدامی متقابل، در پنج مرحله نسبت به کاهش تعهدات خود مطابق با ماده ۳۶ برجام اقدام کرد و مجلس نیز با تصویب قانون راهبرد اقدام برای لغو تحریم، دولت را موظف کرد تا نسبت به افزایش سطح غنی‌سازی، کاهش بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و متوقف کردن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی اقدام کند.