تهران از آن سوی مازوت

سیمای شهر تهران عمدتا با آلودگی هوا، ترافیک، ازدحام جمعیت و شلوغی، منظر نامناسب شهری، ساختمان‌های سر به فلک کشیده و ناموزون، آسیب‌های اجتماعی و... عجین شده است، هر چند معضلات اشاره شده جزء واقعیت‌های کلانشهر تهران به حساب می‌آید، اما در پس این چهره ناخوشایند، ظرفیت‌های بالای فرهنگی و گردشگری وجود دارد که نه تنها میان شهروندان غیرتهرانی؛ بلکه نزد تهرانی‌ها نیز شناخته شده نیست! 

توسعه گردشگری شهر تهران با موانع و چالش‌های مختلفی چون نداشتن برنامه راهبردی گردشگری، نبود مدیریت یکپارچه و هماهنگ گردشگری، عدم باور مسئولین به ظرفیت‌های تهران و مواهب آن برای شهر و شهروندان و اولویت نداشتن موضوع گردشگری در برنامه‌های بلندمدت، میان‌مدت و طرح جامع شهر تهران روبه‌روست، اما می‌توان یکی از اصلی‌‌ترین مسائل گردشگری در این کلانشهر را عدم شناخت مردم و مسئولین از ظرفیت‌ها و جاذبه‌هایش دانست. آنچه مسلم است هر مقصد گردشگری به صرف داشتن منابع و ظرفیت‌های گردشگری، با استقبال و ورود گردشگر مواجه نمی‌شود، حال آنکه در تهران نیز با وجود ظرفیت‌های متعدد، هنوز برای معرفی این ظرفیت‌ها، برنامه‌ریزی مشخصی صورت نپذیرفته است و متولیان گردشگری نتوانسته‌‌‌اند تهران را به عنوان مقصدی ویژه برجسته کنند. شهر تهران ظرفیت‌های گردشگری متعدد و متنوعی اعم از میراث ملموس و ناملموس فرهنگی، مراکز و رویدادهای فرهنگی و هنری، جاذبه‌های طبیعی، مدرن شهری، سلامت و درمان، علمی و دانشگاهی، رویداد‌ها و مراکز ورزشی، تفریحی و سرگرمی و ... دارد که هر بخش توجه و برنامه‌ریزی ویژه خود را می‌طلبد. در حوزه میراث فرهنگی اگر چه جاذبه‌های تهران به اندازه شهرهای تاریخی کشور نیست، اما در مقایسه با سایر شهرها یا پایتخت‌های بسیاری دیگر از کشورها، شهری با پیشینه قابل توجه محسوب می‌شود. در شهر تهران 349 اثر ثبت شده ملی وجود دارد که 2000 اثر ارزشمند با قابلیت ثبت ملی شناسایی شده است. همچنین کاخ گلستان یکی از 24 اثر تاریخی ثبت جهانی کشور، در تهران قرار دارد. قدیمی‌‌ترین آثار به‌دست آمده در تهران مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد در تپه قیطریه است و نشانه‌های استقرار دوره نوسنگی و مس سنگی در محدوده مرکزی تهران (منطقه مولوی) همزمان با کشف اسکلت بانوی هفت هزار ساله وجود دارد و همچنین قدمت چشمه علی شهر ری به هشت هزار سال می‌رسد و بافت تاریخی تهران قدیم مربوط به دوران صفویه و قاجاریه است. در حوزه فرهنگ نیز می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی وهنری بین المللی در تهران اشاره کرد، 70درصد از کتاب‌های کشور در تهران چاپ و عرضه می‌شود، وجود موزه‌های مختلف و تخصصی، خانه مشاهیر، پردیس‌های سینمایی، مراکز موسیقی، تئاتر، هنرهای تجسمی و... از دیگر مزیت‌های تهران در این بخش است. از سویی دیگر مکان-رویدادها در تهران در صورت برندسازی و معرفی، ظرفیت بالایی برای گردشگری شهری به حساب می‌آیند. همچنین تنوع فرهنگی و حضور قومیت‌ها و خرده‌فرهنگ‌های مختلف در تهران که از آن به نام ایرانی کوچک یاد می‌شود، با برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند باعث رونق گردشگری شود. موارد بیان شده تنها بخشی از ظرفیت‌های گردشگری تهران در حوزه فرهنگ و میراث فرهنگی است؛ علاوه بر این همان‌طور که اشاره شد تهران در حوزه سلامت و درمان، جاذبه‌های علمی و دانشگاهی، مراکز و رویداد‌های ورزشی، مراکز تفریحی، جاذبه‌های طبیعی، جاذبه‌های مذهبی و غیره نیز ظرفیت‌های ویژه‌‌‌‌ای دارد.