حسن حبیبی؛ قانون‌نویس انقلاب

نویسنده پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی، پای ثابت کاریکاتورهای گل‌آقا، تکنوکرات محافظه‌کار و سیاست‌مدار مورد اعتماد هر دو جناح. این‌ها کلماتی است که با شنیدن نام حسن حبیبی ناخودآگاه به ذهن می‌رسد. حسن ابراهیم حبیبی در اسفند سال ۱۳۱۵ در تهران به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی مدتی دروس حوزوی را پشت سر گذاشت و برای آن‌که حرفه‌ای هم بلد باشد جوراب‌بافی را از پدر و مادر خود آموخت. حبیبی تحصیلات آکادمیک خود را در دانشگاه تهران گذراند و پس از گرفتن مدرک لیسانس به خاطر فعالیت‌هایش علیه رژیم شاه و نزدیکی به نهضت آزادی و جبهه ملی، تحت نظارت شدید ساواک قرار داشت و مجبور شد برای اخذ دکترای حقوق راهی دانشگاه سوربن پاریس شود. او توانست دکترای حقوق و همچنین جامعه‌شناسی خود را از این دانشگاه معتبر فرانسوی بگیرد و در همان‌جا در اواسط دهه ۵۰ با ‌‌‌‌‌«شفیقه رهیده‌‌‌‌‌» ازدواج کرد. حبیبی در جنوب فرانسه و ۹۰۰ کیلومتری پاریس زندگی می‌کرد و تا دو روز قبل از سفر دکتر علی شریعتی به انگلستان و درگذشتش در آنجا، میزبانی وی را در فرانسه بر عهده داشت. با شدت گرفتن اقدامات انقلابیون و حضور امام خمینی در نوفل‌لوشاتو، حبیبی از شخصیت‌های مؤثر در محل اقامت امام و یکی از رابطان امین ایشان در فرانسه به حساب می‌آمد که در همان‌جا دست به تدوین پیش‌نویس قانون اساسی زد. شکل‌گیری دولت موقت به نخست‌وزیری مهندس مهدی بازرگان، حبیبی که با اعضای نهضت آزادی روابط دیرینه‌ای داشت به دنبال ایجاد برخی تغییرات در دولت موقت از ۷ مهر ۱۳۵۸ به جای علی شریعتمداری وزیر فرهنگ و آموزش عالی شد و تا شهریور ۱۳۵۹ و پیش از وزارت حسن عارفی در این سمت حضور داشت. با استعفای بازرگان از نخست‌وزیری در ۱۴ آبان ۵۸، امام مسئولیت اداره کشور را موقتاً به شورای انقلاب سپردند. در ۱۵ آبان ۵۸ حبیبی به همراه مهندس عزت‌الله سحابی، عباس شیبانی، ابوالحسن بنی‌صدر و صادق قطب‌زاده به جای مهدی بازرگان، کریم سنجابی، مصطفی کتیرایی، احمد صدر حاج سیدجوادی و محمدولی قره‌نی، به عضویت شورای انقلاب درآمدند. حبیبی در همان زمان به جای صادق طباطبایی سخنگوی دولت شورای انقلاب هم شد تا در تیر ۵۹ این سمت را به بهزاد نبوی تحویل داد. در دی ۱۳۵۸ با آغاز نام‌نویسی از نامزدهای کاندیداتوری در اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، حبیبی با حمایت نهضت آزادی اعلام کاندیداتوری کرد. در ۱۴ بهمن ۵۸ انتخابات اولین دوره ریاست‌جمهوری برگزار شد و سید ابوالحسن بنی‌صدر با ۱۰میلیون و ۷۴۷ هزار و ۳۴۵ رأی به عنوان اولین رئیس جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. حسن حبیبی هم پس از سید احمد مدنی که ۲ میلیون و ۲۴۰ هزار و ۱۶۰ رأی کسب کرد، با ۶۷۶ هزار و ۱۲۰ رأی ۴.۸ درصد آرا را به خود اختصاص داد. حبیبی پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری برای حضور در انتخابات اولین دوره مجلس نام‌نویسی کرد. در ۲۲ اسفند ۱۳۵۸ در ائتلافی که بین جامعه روحانیت مبارز تهران و حزب جمهوری اسلامی شکل گرفت، لیست مشترکی تحت عنوان ‌‌‌‌‌«ائتلاف بزرگ‌‌‌‌‌» در نظر گرفته شد که نام حبیبی هم در کنار شخصیت‌هایی چون اکبر ‌‌‌هاشمی‌رفسنجانی، سیدعلی خامنه‌ای، علی‌اکبر موسوی‌خوئینی‌ها و… در لیست ۳۰ نفره تهران قرار گرفت و حبیبی توانست با یک میلیون و ۵۵۲ هزار و ۴۷۸ رأی (۷۲.۷ درصد) به عنوان نماینده مجلس اول انتخاب شود و از ۷ خرداد ۵۹ تا ۶ خرداد ۶۳ در این سمت حضور داشت. پس از برکناری بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری و شهادت محمدعلی رجایی، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در سال ۶۰ به ریاست‌جمهوری رسید و میرحسین موسوی به عنوان نخست‌وزیر مأمور تشکیل کابینه شد. در ۲۴ مرداد ۱۳۶۳، با کنار رفتن سیدمحمد اصغری از وزارت دادگستری، حسن حبیبی حقوقدان به عنوان وزیر دادگستری معرفی شد و تا ۷ شهریور ۱۳۶۸ و پایان دولت موسوی به عنوان وزیر دادگستری خدمت کرد. حبیبی همچنین در ۲۶ تیر ۱۳۶۸ به جای خسرو بیژنی به عنوان یکی از اعضای حقوقدان شورای نگهبان انتخاب شد و تا تیر ۱۳۸۰ که جای خود را به ابراهیم عزیزی داد، در این سمت حضور داشت. حبیبی در چند سال آخر عمر خود با بیماری دست و پنجه نرم می‌کرد. سرانجام حبیبی که به دلیل نارسایی قلبی و جراحی معده در بخش CCU بیمارستان فرهنگیان تهران بستری بود، در ساعت یک بامداد روز پنجشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۱ یعنی سالروز بازگشتش با پرواز انقلاب همراه امام خمینی به میهن، در پی یک دوره کسالت طولانی و بستری در سن ۷۶ سالگی در بیمارستان فرهنگیان تهران درگذشت. پس از درگذشت، پیکر حبیبی روز جمعه ۱۳ بهمن ۱۳۹۱ پس از تشییع از مقابل بنیاد ایران‌شناسی با حضور شخصیت‌های کشوری و لشکری در جوار مقبره امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی به خاک سپرده شد.