ظریف و ملا برادر برسر میز صلح

همدلی|  محسن رفیق: ادامه رایزنی هیأت طالبان با مقام‌های ایرانی، نهایتا در روز گذشته به ایستگاه اصلی رسید و این گروه را در برابر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی قرار داد. ایران هدف خود از این گفت‌وگوها را تلاش برای برقراری صلح میان تمامی طوائف و اقوام افغانستانی و استقرار آتش‌بس پایدار برای ایجاد فضای تفاهم و ایجاد زمینه مراجعه مردم به صندوق رای و مشارکت واقعی مردم افغانستان در تعیین سرنوشت‌شان اعلام کرده است.
در همین زمینه روز گذشته محمدجواد ظریف در دیدار با هیات طالبان به ریاست ملامحمدبرادر از آمادگی ایران برای تسهیل گفت‌وگو بین طالبان و دولت و دیگر گروه‌های افغانستانی خبر داد و گفت: «امیدواریم با برقراری صلح در این کشور هرچه زودتر بهانه اشغالگران از دستشان خارج شود.» ظریف در این دیدار ضمن ابراز خشنودی از ایده تشکیل حکومتی همه شمول با حضور همه اقوام و گروه‌های سیاسی در افغانستان اظهار داشت: «تصمیمات سیاسی‌ نمی‌تواند در خلأ اتفاق بیفتد و تشکیل حکومت همه شمول باید در یک فرایند مشارکتی و با در نظر داشت ساختارها و نهادها و قوانین بنیادی مانند قانون اساسی شکل گیرد.»
او در ادامه از اعلام آمادگی ایران برای تسهیل گفت‌وگو بین طالبان و دولت و دیگر گروه‌های افغانستانی خبر داد و گفت: «مردم خوب افغانستان مظلوم واقع شده‌‌اند جنگ و اشغال افغانستان لطمات سنگینی به مردم افغانستان وارد ساخته است، امیدوارم که تمام تلاش شما آن باشد که آلام و مشکلات مردم هرچه زودتر به پایان رسد و با برقراری صلح در افغانستان هرچه زودتر بهانه اشغالگران از دستشان خارج شود.»
در ابتدای این دیدار ریاست هیات طالبان گزارشی از روند صلح و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی ارائه کرد و تاکید داشت که روابط ایران و افغانستان همواره روابطی بر بنیاد دوستی و حسن همسایگی بوده و امیدوار هستند که با برقراری صلح و آرامش در افغانستان روابط دو کشور بیش از پیش گسترش یابد. ملابرادر در این ملاقات‌ با اشاره به نقش مخرب داعش در افغانستان و منطقه از روند گفت‌وگوهای بین الافغانی اظهار خشنودی کرده، تشکیل دولتی همه‌شمول با حضور همه اقوام و گروه‌های سیاسی را امری ضروری برای برقراری صلح کامل در افغانستان دانست.
حضور هیأت طالبانی در ایران البته با حاشیه‌های بسیاری هم روبه‌رو شده است. برخی معتقدند که دعوت ایران از طالبان برای حضور نمایندگان آنان در تهران، به نوعی حمایت از این گروه به شمار می‌رود. در همین زمینه فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و سفیر اسبق ایران در افغانستان، در خصوص سفر هیأت سیاسی طالبان به ایران گفت: «سفر هیأت طالبان به ایران به معنای حمایت جمهوری اسلامی ایران از طالبان نیست. این‌که برخی فکر می‌کنند ایران از طالبان حمایت می‌کند، درست نیست. به هر حال طالبان یک طرف مسئله صلح در افغانستان است و این سفر هم به معنای تلاش جمهوری اسلامی ایران برای برقراری ثبات در این کشور است.»
فداحسین مالکی در واکنش به برخی انتقاد مبنی بر این‌که ایران نباید با تروریست‌ها مذاکره‌ای داشته باشد، گفت: «این‌که سیاست‌های فعلی طالبان نسبت به گذشته تغییر کرده است، حرف درستی است، واقعیت هم این است که طالبان باید بپذیرد که مردم افغانستان دیگر مردم گذشته نیستند. فرهنگ غنی مردم این کشور و همچنین حضور پررنگ نسل جوان افغانستان، ایجاد روش‌ها و تعاریف جدیدی را می‌طلبد.»
او همچنین تأکید کرد:«مشروعیت بخشیدن به طالبان توسط آمریکایی‌ها و در مذاکرات قطرشکل گرفت. به نظر من طالبان به تمام بازی‌های سیاسی آمریکا در منطقه که صرفا هم به دنبال منافع خود هستند، پایان خواهد داد. این موضوع را که طالبان به کشورهای همسایه و کشوری قدرتمندی مثل جمهوری اسلامی ایران، رجوع کرده است، باید مثبت ارزیابی کرد. اگر دولت افغانستان و سایرگروه‌های افغان هم خواهان برقرای ثبات باشند، ایران آمادگی کمک به آنها را دارد.»
 این سفیر اسبق ایران در افغانستان در خصوص برخی اظهارات مبنی بر این‌که حمله تروریستی در مزار شریف را نباید به گردن طالبان انداخت، گفت:«حمله تروریستی به دیپلمات‌ها و نیروهای ما در مزارشریف توسط هیچ کدام از نیرو‌های افغانستانی صورت نگرفته و کار بیگانگان و سرویس‌های امنیتی یکی از کشورهای همسایه بوده است. ما هیچ شواهدی در دست نداریم که طالبان اقدام به حمله تروریستی کرده باشد، اما شواهدی داریم که این اقدام توسط یکی از سرویس‌های کشورهای همسایه صورت گرفته است.»
این در حالی است که وزارت خارجه افغانستان نیز پس از سفر هیات طالبان به تهران و انتشار خبر آن در رسانه‌ها اعلام کرد که این اتفاق با هماهنگی دولت افغانستان انجام شده است. در بیانیه این وزارتخانه آمده است که هدف از هماهنگی تهران و کابل از سفر هیات طالبان به تهران این است که ایران افزون بر شرح دیدگاه‌های خود، طالبان را در جریان اجماع منطقه‌ای در خصوص تامین آتش‌بس فوری و دستیابی به توافق جامع قرار دهد. همچنین در این اطلاعیه آمده است که تهران می‌خواهد طالبان را در بخش جامع صلح در چارچوب نظام جمهوری و حفظ ارزش‌های قانون اساسی افغانستان، آگاه سازد. ایران همچنان می‌خواهد اطمینان حاصل کند که افغانستانِ پس از جنگ بار دیگر به‌پایگاه امن گروه‌های تروریستی مبدل نخواهد شد و همچون مرکز اتفاق و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی باقی خواهد ماند.
در همین زمینه محمدرضا بهرامی سفیر سابق ایران در افغانستان  روز یکشنبه در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «سفر اخیر هیات طالبان به تهران در هماهنگی کامل با دولت و شورای عالی مصالحه ملی افغانستان بود.» او افزود که حل بحران جاری در افغانستان تنها از طریق استمرار مذاکرات و توافق درون افغانی می‌تواند منجربه ثبات پایدار دراین کشور و منطقه شود و ایران به نقش سازنده خود با هماهنگی همه طرف‌ها ادامه خواهد داد.
علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در دیدار هیأت طالبان با بیان این‌که آمریکا به دنبال صلح و امنیت در افغانستان نیست، تصریح کرده بود که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه جریانی را که بخواهد با جنگ در افغانستان به حاکمیت برسد به رسمیت نخواهد شناخت. شمخانی در دیدار خود با هیات طالبان با اشاره به سابقه شرارت و جنگ افروزی آمریکا در منطقه تصریح کرد: «آمریکا به دنبال صلح و امنیت در افغانستان نیست. راهبرد آمریکا تدوام جنگ و خونریزی بین طیف‌های مختلف افغانستانی است.»
به هر حال به عقیده برخی ناظران هیأت طالبان در حالی هنوز در تهران به سر می‌برد که گفت‌وگوهای صلح افغانستان با طرف آمریکایی با توقف و عدم پیشرفت مواجه شده بود و از همین روی با توجه به نزدیکی ملاحظات تهران با نظرات کابل در این خصوص، طالبان تهران را طرف مراجعه خود برای خروج از بن بست دیده است.
آمریکا از سال گذشته تلاش کرد تا با فعال کردن گفت‌وگوهای دوحه میان نمایندگان این کشور و طالبان فرآیند دستیابی به توافقنامه صلح با این گروه را سامان دهد. اگرچه مذاکرات دوحه، امضاء سندهای جداگانه‌ای با طالبان و دولت افغانستان را به دنبال داشت اما از ابتدا به دلیل عدم حضور دولت افغانستان در مذاکرات با انتقادات جدی کابل همراه شد.
از سوی دیگر تمدید شش ماهه ماموریت زلمای خلیل‌زاد، به عنوان نماینده آمریکا در امور افغانستان به ظاهر نشان داد که بایدن نیز فعلا به مسیر طی شده از سوی ترامپ در افغانستان ادامه خواهد داد و همچنان به توافق دوحه اعتقاد دارد. یکی از موارد مهم توافق شده در دیدار طرف‌های افغانی با آمریکا، خروج کامل نیروهای نظامی آمریکایی از افغانستان بود، امری که اکنون عملیاتی شدن آن در‌هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
در حالی که چندی پیش شیرمحمدعباس استانکزی از اعضای ارشد مذاکره‌کننده طالبان در دوحه و سخنگوی گروه طالبان اعلام کرد که خواهان خروج همه نیروهای خارجی تا اواخر ماه آوریل سال ۲۰۲۱ از افغانستان هست، اما روز گذشته یکی از مقام‌های ائتلاف ناتو به خبرگزاری رویترز گفت که تا اواخر آوریل هیچ برنامه‌ای از طرف آمریکا برای خروج کامل وجود نخواهد داشت، چرا که شروط محقق نشده است و با روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا هم انتظار تغییراتی در این سیاست وجود دارد.
پیشتر شیرمحمدعباس استانکزی سخنگوی طالبان در گفت‌وگو با خبرنگاران در مسکو گفته بود که تنها سه ماه به تاریخ تعیین‌شده برای خروج نیروهای آمریکایی و خارجی از افغانستان باقی مانده است. او اعلام کرده بود که اگر چه بخش عمده‌ای از نیروهای خارجی از افغانستان خارج شده‌اند اما هنوز هزاران نیروی خارجی در کشور مانده است و ما امیدواریم که تا پایان ماه آوریل آنها نیز کشور ما را ترک کنند.