علی مطهری نحوه عملکرد رئیس دولت در مواجهه با برخی دخالتها را بررسی کرد
عقبنشینیهای روحانی
همدلی| نماینده سابق مجلس وجود نهادهای موازی را از علل اصلی ناکارآمدی دولتها عنوان میکند و معتقد است: همین که رئیس جمهور اجازه دخالت به آنها میدهد، خود به خود از قدرت و کارآمدی خودش کاسته میشود. علی مطهری در گفتوگو با خبرگزاری ایسنا، دولت موسوی را موفق در اداره جنگ، دولت هاشمی را موفق در بازسازی، ناموفق در توسعه سیاسی و دولت خاتمی را در مجموع موفق میداند. او دولت احمدینژاد را در ساخت مسکن در کشور تااندازهای موفق میداند، اما معتقد است که سیاست خارجی و بیتفاوتی نسبت به سازمانهای بینالمللی و دریافت قطعنامههای متعدد علیه کشور باعث شد به تدریج اقتصاد کشور فلج شود. مطهری عملکرد دولت روحانی را نیز متوسط ارزیابی کرد. گزیدهای از این گفتوگو در ادامه ارائه میشود:
دست رئیس جمهور کاملا باز نیست
شکی در این نیست که ما خیلی بهتر از این میتوانستیم عمل کنیم و در این صورت ایران جایگاه بهتری میتوانست داشته باشد. اصلا نظامِ تشکیل دولت در کشور ما نظام معقولی نیست. ما احزاب قوی نداریم که اتاق فکر داشته باشند، برای اداره کشور کادرهایی آماده کنند و وقتی قدرت را به دست میگیرند هر پستی را به لایقترین شخص واگذار کنند. دولتی روی کار میآید و افرادی که برای سمتهای مختلف تعیین میکنند بر اساس روابط شخصی، گروهی و جناحی انتخاب میشوند. در واقع این روابط است که تعیین کننده است. تازه معمولا دست رئیس جمهور هم کاملا باز نیست که هر کسی را که خودش خواست انتخاب کند، بلکه نهادهایی هستند که دخالت میکنند. این باعث میشود لزوما شایستهترین افراد انتخاب نشوند و همین در پیشرفت کشور مانع ایجاد میکند. معمولا دست رئیسجمهور باز نیست که هر کسی را میخواهد برای کابینه انتخاب کند بلکه نهادهایی هستند که دخالت میکنند.
اقدامات موازی حاکمیت دوگانه را تداعی میکند
همه این را قبول دارند که یک ناکارآمدی نسبی در دولتها وجود داشته است. من معتقدم یکی از عوامل، دخالت سازمانها و نهادهای مختلف در کار یکدیگر و دخالت آنها در کار دولت است. مثلا دولت باید در زمینه اقتصاد، سیاست خارجی و فرهنگ کارآمد باشد، ولی در هر سه مورد نهادهایی هستند که دائم در کار دولت دخالت میکنند و شاید علت اصلی ناکارآمدی همین است که رئیس جمهور اجازه دخالت به آنها میدهد و خود به خود از قدرت و کارآمدی خودش کاسته میشود. مثلا در حوزه اقتصاد میبینید پالایشگاهی به وسیله قرارگاه خاتمالانبیاء سپاه افتتاح میشود. ممکن است نیروی نظامی در جایی کمک کند اما همه اینها باید تحت امر و متمرکز در دولت باشد. اگر میخواهند مسکن بسازند باید تحت نظر وزارت راه و شهرسازی این کار انجام شود و اگر قرار است پالایشگاه بسازند باید زیر نظر وزارت نفت باشد نه اینکه در عرض دولت کارهایی بکنند. یا در حوزه بهداشت، ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) وارد ساخت واکسن شده. این عیبی ندارد ولی اینها باید زیرمجموعه وزارت بهداشت باشند. اینکه متولی کار ستاد باشد معنا ندارد. موارد اینچنینی حاکمیت دوگانه را تداعی میکند و اقتدار دولت را از بین میبرد. یا در سیاست خارجی، این حوزه باید کاملا تحت نظر وزارت خارجه و رئیس جمهور باشد، اما مواردی وجود داشته که این چنین نبوده است. مثلا بشار اسد وارد ایران میشود و آقای ظریف از آن خبر ندارد.
آزمایش موشک را باید به رئیس جمهور خبر دهند
اینها مواردی است که از کارآمدی و اقتدار دولت میکاهد و قابل قبول نیست. فرض کنید میخواهند موشک آزمایش کنند یا پرتاب کنند، این کار آثار سیاسی دارد. به خصوص وقتی که چند روز بعد از توافق برجام انجام میشود باید این را به اطلاع رئیس جمهور برسانند و او بگوید که این کار انجام بشود یا نه. نمیتوانند بگویند ما از جای دیگری دستور میگیریم. در کارهای مرتبط با سیاست خارجی باید این هماهنگی با دولت وجود داشته باشد. در میدان جنگ، نیروهای نظامی از فرمانده کل قوا دستور میگیرند اما در بقیه موارد که با اقتصاد و سیاست خارجی ارتباط دارد باید از دولت دستور بگیرند. این مشکلی است که باید حل شود.
دولت نباید اجازه دخالت بدهد
این ایراد ساختاری نیست. رئیس جمهور عقبنشینی کرده که ما به اینجا رسیدهایم و حالا میتواند جلویش را بگیرد. در هر کشوری اگر نیروی نظامیاش را رها کنند همین کارها را میکنند ولی اجازه نمیدهند نیروی نظامی وارد این امور شود. در مسائل فرهنگی هم مواردی هست که اقتدار دولت را کم میکند. فرض کنید نمایشی مجوز گرفته و همه مسیر قانونیاش را طی کرده است، بعد یک گروهی تهدید میکنند یا امام جمعهای چیزی میگوید و مانع اجرا میشوند. اینها از کارآمدی دولت میکاهد. یک نمایش یا کنسرت وقتی مجوز گرفت، هر محتوایی که داشته باشد باید اجرا شود. ممکن است ما آن محتوا را نپسندیم دولت نباید اجازه دهد که این افراد و گروهها در کارش دخالت کنند. این بستگی به شخصیت رئیسجمهور دارد. او باید خودش جلوگیری کند. نمیشود گفت ساختار خراب است. ساختار همین است، اما باید مراقبت شود که نهادها و سازمانها و افراد در کار هم دخالت نکنند. اگر اخبار خودمان را از صداوسیما گوش دهید خندهتان میگیرد. میبینید یک آدم نظامی راجع به واکسن، ساخت مسکن، پالایشگاه و برجام نظر میدهد و دولت غایب است. اینها جالب نیست. علتش این است که از ابتدا دولتها عقبنشینی کردهاند. این رویه باید اصلاح شود.
صداوسیما به هیچ جا پاسخگو نیست
مثلا وضع صدا و سیما باید اصلاح شود. اینکه یک نهاد به هیچ جا پاسخگو نباشد درست نیست. ما در مجلس در کمیسیون فرهنگی، صداوسیما را دعوت میکردیم ولی آنها به ما میگفتند ما زیرمجموعه شما نیستیم و فقط به رهبری پاسخگو هستیم. از طرفی رهبری هم میگویند که من فقط رئیس سازمان صدا و سیما را تعیین میکنم و در جزئیات دخالتی ندارم. لذا صداوسیما مثل نیروهای مسلح نیست، رهاست و هر کاری میخواهد میکند. این وضع باید اصلاح شود. متاسفانه هر طرحی هم که توسط مجلس در این باره ارائه میشود شورای نگهبان با آن موافقت نمیکند و میگوید صداوسیما زیرنظر رهبری است و شما نمیتوانید برایش قید و بند درست کنید. در حال حاضر رئیس جمهور یک جا نطق میکند و آن را پخش نمیکنند و یا قسمتی را که دوست ندارند پخش نمیکنند. این عادلانه نیست.