مصائب وکلای ایرانی
محمدهادی جعفرپور (وکیل دادگستری)در تقویم جهانی روزها و مناسبتهایی مطرح است که تنها وجه اشتراک آن با موضوع آن، در ایران تشابه اسمی است نه ماهیتی. وکلای دادگستری در طول365روز سال در مظان انواع و اقسام تهمتها و در معرض انواع تهدیدات و مخاطرات قرار دارند.
روزجهانی وکلای دادگستری در معرض خطر تیتر و عنوانی است که هر سال برابر با 24ژانویه بر صدر برخی اخبار خبرگزاریها قرار میگیرد و در ادامه این عنوان از طبیعت شغل وکالت چنین تفسیری میشود که وکلای دادگستری بنا بر طبیعت حرفهای که دارند در معرض انواع خطرات از جمله آزار و اذیت، پیگرد قانونی و...هستند. به جرات میتوان گفت اگر چه این عبارت هر ساله در چنین روزی در سراسر دنیا از جمله ایران منتشر میشود اما کمتر کسی تا به امروزبه این موضوع پرداخته است که آیا عنوان مذکور نسبت به وکلای دادگستری در ایران نیزقابل تسری است یا بنا بر شرایطی که در ایران بر نهاد وکالت حاکم است لازم است کلمات تشکیلدهنده عنوان روز24ژانویه تغییر یافته، به جای روز جهانی وکلای دادگستری در معرض خطر بگوییم مخاطرات وکلای دادگستری در ایران تا دایره شمول مخاطرات و تهدیداتی که علیه وکلا قابل تصور است همانی نشان بدهد که هست.در عنوان اروپایی این مناسبت اینگونه تصور میشود که برخی وکلا ممکن است بعضا با تهدید یا خطری مواجه شوند لذا به این دلیل منطقی صغری-کبری کرده گفتهاند وکلای در معرض خطرکه مفهوم استنباطی آن را با کمی اغماض منطقی در قالب عموم و خصوص من وجه تعریف میکنیم،حال اینکه بنا بر تجربه و گواهی تاریخِ نهاد وکالت، وکلا ی دادگستری در ایران همواره با انواع تهدیدات و مخاطرات بیرونی-درونی و... روبهرو بودهاند که با همان اغماض منطقی میتوان رابطه خطر و تهدید با وکلای دادگستری را عموم و خصوص مطلق در نظر گرفت!با یک جستوجوی ساده در مقالات و پژوهشهای میدانی وکتابخانهای این نتیجه نسبی حاصل میشود که تا به امروز کمتر راجع به ماهیت اصلی حرفه وکالت، آثار و تبعاتِ سختیها و مشقتهای این حرفه بحث شده است.
اینکه در سال1977میلادی در اسپانیا چهار وکیل به دست نئوفاشیستها به قتل رسیده و در سال2010میلادی پس از آنکه در شهر مادرید بنای یادبودی برای زنده نگهداشتن یاد وکلای مورد اشاره ساخته شد،24ژانویه را به چنین نامی تعریف و در تقویم جهانی ثبت کردهاند یقینا امری است قابل ستایش،اما آنچه که به بهانه چنین روزی میتواند موضوع سوال و چالش باشد این نکته است که آیا وکلای دادگستری ایران نیز در معرض همین مخاطرات قرار دارند یا اینکه علاوه بر این تهدیدات، آسیبها و مخاطراتی از جنسی دیگر وکلای دادگستری ایران را تهدید میکند؟ بدون تردید تامین حداقل امکانات لازم در حوزه سلامت و درمان برای هر انسانی فارغ از شغل و تحصیلات وی امری است ضروری و بدیهی، مستند به قانون اساسی و اسناد بینالمللی ابتداییترین حق از حقوق اساسی یک انسان بهرهمندی از تامین اجتماعی و بیمه سلامت است.
بالتبع چنانچه سلامت جسم و روان فرد بنا بر ماهیت حرفه و فعالیت روزانهاش در معرض تهدید و آسیبهای احتمالی بیشتری باشد، احساس نیاز به تامین چنین حقوقی بیشتر دیده میشود.
یکی از وظایف اصلی سازمانهایی مانند نظام پزشکی و روانشناسی و مشاوره بررسی، شناسایی و معرفی عوامل تهدیدکننده سلامت جسمی و روانی اقشار مختلف جامعه است.آیا تا به امروز بنا بر حساسیتهای حرفه وکالت و تبعات روانی و جسمانی ناشی از تحمل مشقتهای این حرفه تئوری یا مقاله پژوهشی ارائه شده است؟ خاصه اینکه عدم سلامت جسمی یا تعادل روانی چنین شخصی بدون تردید در تصمیمسازیهای مرتبط با سایر افراد جامعه(موکلین)نقش موثری دارد. ممکن است در پاسخ گفته شود هر حرفهای مشقتها و سختیهایی خاص خود را دارد. اما بدون تردید پاسخ این سوال منفی است.آیا در نظام سلامت کشور حرفهای را میتوان نام برد که از حداقل استانداردهای بیمهای-درمانی برخوردار نباشد؟وکالت چنین حرفهای است! در باورکدامیک از شهروندان این موضوع پذیرفته است که وکلای دادگستری کشور تا به این لحظه از بیمه درمانی محروم هستند!؟
بالغ بر یک قرن از عمر نهاد وکالت میگذرد و بیش از نیم قرن است که به موازات نهادی به نام کانون وکلا، صندوقی تحت عنوان صندوق حمایت (در سال 50صندوق تعاون وکلا ایجاد و در سال55به صندوق حمایت تغییر نام داد) وکلا وجود دارد، این صندوق هرسه ماه وجوهی را تحت عنوان بیمه بازنشستگی از وکلا دریافت میکند و یک دوم از تمبر مالیاتی هر پرونده نیز در زمان ابطال تمبر مالیاتی وکلا از ایشان اخذ میشود، سپس در آبان ماه هر سال وکلا برای تمدید پروانه وکالت خویش مبلغی را تحت عنوان سهم صندوق پرداخت میکنند! اما هیچیک از وکلا علت و دلیل منطقی و عاقلانهای برای این وجوه پرداختی جز موضوع بازنشستگی نیافتهاند.کدام صندوق بازنشستگی در جهان وجود دارد که ابواب جمعی آن از بیمه سلامت و درمان محروم باشد؟ اگر در اروپا و اسپانیا برای بزرگداشت وکلا بنای یادبود احداث میشود و به احترام چهار وکیل شریف روز و تاریخ خاصی در تقویم جهانی ثبت میشود باید با کمال احترام و تاسف بگویم به من و وکلای ایرانی ربطی ندارد، چراکه ما در این سرزمین از داشتن یک روز در تقویم کشورخودمان محروم هستیم! و سالهاست که دلخوش به وعدههای این رئیس جمهور و آن یکی تا بلکه پس از نیم قرن اصرار کسی پیدا شود و 7اسفند را در تقویم رسمی کشور به نام روز وکیل مدافع ثبت کند.
مخاطرات وتهدیداتی که علیه وکیل دادگستری در ایران هر روز از حالت بالقوه به فعل نزدیکتر شده و آنان را در معرض خطر قرار میدهد بنا بر حداقل استانداردهای جهانی یقینا شبیه فکاهی است اما برای آنها مخاطراتی جدیِ جدی است.
مخاطراتی ناشی از بیمه نبودن،نداشتن امنیت شغلی، تعارض تعریف وکیل در کتاب قانون و راهروهای عدلیه، نسبت دادن القاب و الفاظ ناشایست در رسانه ملی، سوءظن عمومی و...به حدی آزاردهنده است که فشارهای عصبی و استرسهای ناشی از پروندهها در مقابلش هیچ است. شرایط زندگی وکلا، خاصه وکلای جوان به سمت و سویی هدایت میشود که زنگ خطر بالفعل شدن تهدیدات و مخاطرات بالقوه به صدا در آمده است.