بلاگری یا معلمی؟ مساله این است

همدلی|  گروه اجتماعی: انتشار ویدئویی از اخراج یک زوج معلم به علت بلاگری و تولید محتوا در فضای مجازی و رفتار خلاف شان و بعد از آن تکذیب این خبرباعث شد تا موضوع معلم بلاگرها دوباره بر سر زبان‌ها بیفتد.
چند روز قبل ویدئویی در فضای مجازی منتشر شد که دو معلم در برابر دوربین می‌گفتند: «سکوت و بغض یک جایی باید شکسته می‌شد؛ چون «اخراج» حکم عادلانه‌ای نبود. ما تمام توان خود را گذاشتیم، چون عاشق شغل خود بودیم و سعی کردیم متفاوت باشیم و بچه‌ها را عاشق مدرسه کنیم. از لحظات تلخ و شیرین معلمی گفتیم تا به همه نشان دهیم کار ما چقدر سخت و حساس است.»
چند روزبعد از انتشار این ویدیو مدیر کل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران در واکنش به اقدامات برخی «معلم بلاگرها» در کلاس درس اعلام کرده بود که ضبط فیلم از دانش‌آموزان در کلاس درس که منجر به ورود به حریم خصوصی آنها می‌شود، ممنوع است و خانواده‌ها حق شکایت دارند.
مسعود بهرامی» اعلام کرده بود که اگر والدین با ضبط فیلم یا گرفتن عکس از دانش‌آموزان توسط معلمان در کلاس درس مواجه شدند می‌‌‌‌‌توانند در سامانه شکایات آموزش و پرورش درخواست خود را ثبت کنند یا به واحد ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات منطقه خود مراجعه کنند.
هشدار!
 این در حالیست که «علی فرهادی» سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش، با تکذیب ادعای این دو معلم مبنی براخراجشان، معلم بلاگری را «ممنوع» دانست و گفت: معلم بلاگر موضوعی است که اخیراً مطرح شده و با توجه به توسعه فناوری و شبکه‌های اجتماعی این کار «ممنوع» است، زیرا حریم خصوصی دانش آموز محترم است و باید توسط خانواده و نظام تعلیم و تربیت در مدرسه حفظ شود.
وی دانش آموز را معصوم و پاک خواند و افزود: دانش آموز آسیب پذیر و در دفاع از حقوق خود ضعیف است، زیرا بلوغ ندارد و سنش کم است، بنابراین اگر معلمان در فضایی به عنوان معلم بلاگر فعالیت داشته باشند و حقوق خصوصی دانش آموز را نقض کنند طبق قانون برخورد می‌شود چرا که موظف به حفظ حقوق کودکان در آموزش و پرورش هستیم.
سخنگوی آموزش و پرورش در توضیح اخراج این دو معلم بلاگر عنوان کرد: ما آن‌ها را اخراج نکرده‌ایم بلکه به «اخطار» داده‌ایم که فضا و حریم خصوصی دانش‌آموز و خانواده دانش‌آموز محترم است؛ کسی حق ندارد حریم دانش آموز را بشکند. کودک نیاز به مدافع دارد، بهترین مدافع خانواده و دستگاه تعلیم و تربیت است.
وی تاکید کرد: «هشدار» می‌دهیم، در بستر قانون رسیدگی به تخلفات اداری معلمان و کارمندان که مصوب نهاد‌های قانونگذار است، اگر کسی حریم و حقوق دانش‌آموز را نقض کند، مطابق قانون برخورد می‌کنیم.
فرهادی پیشتر در رابطه با فعالیت معلم بلاگر‌ها گفته بود: آموزش و پرورش به هیچ معلمی مجوز آموزش در فضای وبلاگی را نداده و شبکه شاد تنها بستر امن و شناسنامه‌دار برای تعامل معلمان با دانش‌آموزان است.
معلم بلاگر موضوعی است که اخیراً مطرح شده و دربین کارشناسان و مسئولان مخالفان بیشتری نسبت به موافقانش یافته، روایت‌هایی را در دل خود دارد که بعضا این دسته از معلمان را متهم به ورود به «حریم خصوصی کودکان» می‌کند و هشدارهایی را به خانواده‌ها می‌دهند و حتی نحوه شکایت و پیگیرد قانونی را ارائه می‌دهد اما در برابر این نظرات مخالف، هستند کارشناسانی که عنوان می‌کنند نباید از جنبه‌های مثبت چنین اقداماتی غافل شد اما به شرطه‌ها و شروطه‌ها.
دانش آموزانی که بازیگر شدند
دوربین، موبایل و بلاگری از کجا به مدرسه‌ها آمد؟ اواخر دهه ۸۰ بود که فیلمی در تلفن‌های هوشمند دست به دست می‌شد. در این فیلم، معلم، گوشی تلفن همراه خود را روی میز گذاشته بود و از پسر دانش‌آموز سؤالات جغرافیا می‌پرسید؛ نگاه‌های پی در پی پسر به معلم و دوربین، تکان خوردن‌های بدن، کلمات بریده بریده و نفس زدن‌های بین کلمات، نشان از استرس و اضطرابش هنگام پاسخ دادن به سؤال داشت. بیژن، همان دانش‌آموز کلاس دوم راهنمایی در روستایی در شمال کشور بازیگر این فیلم شده‌بود و با اضطراب به سؤالات معلم پاسخ می‌داد. می‌گفت: «بام؟ شیب؟» و همین نوع پاسخ دادن او این فیلم را به یک فیلم پربازدید تبدیل کرد. هر چند بیژن مشهور شد، اما این شهرت به قیمت ترک تحصیل او تمام شد.
سال ۱۳۹۵ نیز فیلم دیگری در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شد، ناظم مدرسه گوشی را جلوی صورت یکی از دانش‌آموزان مدرسه گرفته‌بود و با تهدید از او می‌خواست تا خودش را معرفی کند. جرمش این بود که در حیاط مدرسه دویده و با همکلاسی‌هایش دعوا کرده‌بود. سجاد رضایی فرزند اکبر با لهجه اصفهانی خودش را معرفی می‌کرد. وقتی ناظم او را تهدید به اخراج کرد، نگاه و آب دهان قورت دادن‌های مکرر و حتی صدای لرزانش استرس و اضطراب او را نشان می‌داد.
اما این‌ها همه ماجرا نبوده و نیست، بلکه هر روز یکی از این دوربین‌های شخصی معلم بلاگرها از کلاس‌های درس سر درآورد و امن بودن حریم مدارس را به چالش کشید. مثلاً یک روز معلمی مازندرانی با ژست و پرستیژ بلاگرها همخوانی برنامه‌ریزی شده آهنگ گنگستر شهر آمل توسط دانش‌آموزان کم‌سن و سالش را در اینستاگرام منتشر کرد و روزی دیگر آقای معلمی جوان و جذاب، سر کلاس کیف پر از ابزارهای کاشت ناخن دانش‌آموز نوجوانش را مقابل دوربین گرفت و رو به دوربین و با لحنی که دانش‌آموزانش را مخاطب قرار می‌داد، گفت: «بچه‌ها مثل... سر کلاس نروید...» بعد هم تصویر شاگردش را که بعد از مدرسه به کار کاشت ناخن مشغول است، واضح و تمام رخ مقابل دوربین نمایش داد. همه این فیلم‌ها به وضوح نشان داد که معلم‌بلاگرها وارد نظام تعلیم و تربیت کشور شده‌اند و حریم خصوصی دانش‌آموزان را نقض کرده‌اند، اما سؤالی که مطرح می‌شد، این بود که چرا هیچ‌کس با معلم‌بلاگرها برخوردی نمی‌کند؟
در این میان، برخی از والدین از بازخورد منفی انتشار ویدئوهای طنز از لغزش‌های کودکان خود در فضای مجازی شاکی هستند. یکی از این والدین که از ناامن‌شدن حریم مدارس توسط معلم‌بلاگرها دل خوشی ندارد، گفت: «انتشار ویدئوی رفتار دخترم در پیج اینستاگرامی معلمش باعث شد بسیاری از نزدیکان و فامیل سر به سر او بگذارند و برچسب‌های نامناسبی به او زده شود. این برخوردها در روحیه دخترم تأثیر زیادی گذاشته‌بود و حتی مدتی با اکراه و ناراحتی به مدرسه می‌رفت.» او معتقد است حتی اگر چهره دانش‌آموز در ویدئوها مشخص نباشد، اطرافیان با شنیدن لحن و صدای کودک می‌توانند حدس بزنند که آن رفتار طنزآلود از او سرزده‌است.
رعایت نکردن حریم‌خصوصی کودکان جرم است
بعد از آن بود که معاون اجتماعی پلیس فتا اعلام کرد: «در برخی از فیلم‌ها چهره دانش‌آموزان مشخص است که این کار مصداق رعایت نکردن حریم خصوصی کودکان است و خانواده دانش‌آموزان می‌توانند از این موضوع شکایت داشته‌باشند.»
پاشایی گفت: «در برخی دیگر از فیلم‌ها دانش‌آموزان رفتاری دارند که انتشار آن رفتار در فضای مجازی می‌تواند موجب تمسخر این کودک در این فضا و به سخره گرفتن او شود که چنین رفتاری هم مصداق جرم در فضای مجازی است و در صورت شکایت خانواده دانش‌آموزان امکان پیگیری وجود دارد.»
معلم بلاگری؛ روشی برای تولید محتوای آموزشی؟!
اما در بین مخالفت‌ها و اخطارها به معلم بلاگرها هستند افرادی که در حمایت از این دسته معلمان معتقدند چگونه می‌شود که فیلمبرداری از اشتباهات معلمان در کلاس درس و سخره گرفتن آنها که اغلب به صورت ناشناس توسط دانش آموز فیلمبرداری و در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می‌‌‌‌‌شود پیگرد قانونی ندارد اما ایجاد فضای شاد برای دانش آموز به روش بازی ایجاد مشکل می‌‌‌‌‌کند؟. به عقیده این عده، از دید مثبت هم می‌توان به موضوع پرداخت و عنوان کرد این روش از معلمی می‌تواند دستاوردهای خوبی برای تعامل تولید محتواهای آموزشی به همراه داشته باشد.
ابعاد «مثبت» معلم بلاگری
اما معلم بلاگری از منظر قانونی چه حکمی دارد؟ سوالی که یک وکیل پایه یک دادگستری در مورد جوانب قانونی احتمالی معلم بلاگری می‌‌‌‌‌گوید: اگر از منظر قانونی به آن توجه کنیم باید بدانید که علاوه بر قانون جرایم رایانه ای، براساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون مشمول مجازات تعیین شده‌‌‌‌ای است و جرم محسوب می‌شود. پس اگر محتوای منتشر شده در فضای مجازی جنبه مجرمانه داشته باشد این عمل مصداق تخلف بوده و میتوان انتشار دهنده را مجازات نمود هرچند که توصیه میشود کسانی که در این عرصه وارد می‌‌‌‌‌شوند باید بسیاری از موازین شرعی و قانونی را نیز به جهت اینکه مخاطب آن اطفال هستند درنظر بگیرند .
مهدی تقی راد، در گفت و گو با «همدلی» ادامه می‌‌‌‌‌دهد: همانطور که می‌‌‌‌‌دانید در دنیای کنونی، اکثر مردم جامعه امروزه اطلاعات خود را از فضای مجازی دریافت می‌‌‌‌‌کنند. بنظرم نمیتوان کلا مانع انتشار این ویدئو‌ها را در دستور کار قرار داد و از طرفی هم باید مراقب هم بود که از نظر فقهی یعنی عملی که باعث فساد باشد. لذا باید دقت کافی را در انتشار این ویدئو‌ها نیز لحاظ نمود تا مفسده انگیز نباشد. این حقوقدان ضمن تاکید براینکه بایستی از تصمیمات عجولانه در این خصوص به لحاظ مباحث تربیتی و ایضا عرف شدن مراجعه به فضای مجازی و دریافت اطلاعات از آن اجتناب کرد تصریح می‌‌‌‌‌کند: در عوض به جای مسدود کردن مسیر که آسان ترین طریق برای  مسولیت گریزی است،  برای آن سازو کار قانونی در نظر گرفت. فی المثل  افرادی که در این عرصه ورود میکنند از فیلترهایی عبور کرده و با هماهنگی با نهاد‌‌های ذی صلاح وارد این عرصه شوند زیرا که باتوجه به گستردگی و فراگیری این فضا بی توجهی و رها نمودن این مهم نیز مفسده انگیز می‌‌‌‌‌تواند باشد.
تقوی راد با تاکید بر اینکه به هیچ عنوان نباید از این فضای پیش آمده  صرف نظر نمود می‌‌‌‌‌گوید: واقعیت این است که فضای آموزشی کشور به دلیل کم کاری‌‌‌هایی که در گذشته  صورت گرفته (علی الخصوص در مناطق محروم) ؛  نیاز به تبلیغ و آموزش‌‌های مفید در آن کاملا حس می‌‌‌‌‌شود بخصوص  برای دانش آموزان  که این فضا می‌‌‌‌‌تواند ابزاری باشد برای آموزش بهتر و شیرین تر به دانش آموزان.  پس اگر معلم بلاگری با دقت انجام شود آثار مفیدی دارد و نباید به بهانه‌‌های مختلف جلوی آن را گرفت.