امیدهای تازه برای کشف حیات در مریخ

دانشمندان به‌تازگی شهاب‌سنگی ۱.۳میلیارد ساله که از مریخ به سمت زمین آمده، متوجه اثرات بیسار محدود آب بر آن شدند که به معنای نبود حیات در این دوره تاریخی سیاره سرخ است. مریخ دهه‌هاست که به‌عنوان جدی‌ترین امید بشر برای گسترش حیات در آن شناخته می‌شود و به همین دلیل تلاش‌های بسیاری صورت گرفته تا تاریخچه وجود حیات احتمالی در آن شناخته شود. در یک دستاورد جدید علمی، یک تیم تحقیقاتی به رهبری دانشگاه لوند در سوئد شهاب‌سنگی از مریخ را با استفاده از توموگرافی نوترونی و اشعه ایکس بررسی کردند که نتایج نشان داد که این سنگ در معرض آب محدودی قرار داشته بنابراین وجود حیات در آن زمان و مکان خاص بسیار بعید است.هنگامی‌که فضاپیمای Perseverance ناسا در فوریه ۲۰۲۱ با چتر روی سطح غبارآلود مریخ فرود آمد، برنامه چندین ساله این وسیله نقلیه برای کاوش در اطراف سیاره سرخ و نمونه‌برداری از آن آغاز شد. این یکی از جدیدترین تلاش‌های بشر برای پاسخ به سؤال طرح‌شده توسط دیوید بووی در سال ۱۹۷۱ بود که آیا زندگی در مریخ وجود داشته است. بااین‌همه تا حدود سال ۲۰۳۰ طول خواهد کشید که ناسا این نمونه‌ها را به زمین بازگرداند، پس تا آن زمان باید منتظر بمانیم. ولی این بدان معنا نیست که ما تا سال ۲۰۳۰ باید دست روی دست بگذاریم، چون هم‌اکنون نیز نمونه‌های مریخی در حال آزمایش هستند.در مطالعه جدیدی که در ژورنال Science Advances در ۱۱می ۲۰۲۲ منتشر شد، یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی با استفاده از اسکن پیشرفته، یک شهاب‌سنگ تقریباً ۱.۳میلیارد ساله مریخی را موردمطالعه قرار دادند. جوزفین مارتل، دانشجوی دکترای زمین‌شناسی در دانشگاه لوند توضیح می‌دهد: «برای یافتن پاسخ این سؤال که آیا زمانی در مریخ حیات وجود داشته یا نه، ما باید بررسی می‌کردیم که این سنگ که زمانی سطح سیاره سرخ را تشکیل می‌داده، تا چه حد در معرض آب بوده و چقدر بدان واکنش نشان داده است.» برای پاسخ به این سؤال که آیا سیستم هیدروترمال در سیاره سرخ وجود داشته که به‌طورکلی محیط مساعدی برای شکل‌گیری حیات است، محققان از توموگرافی نوترونی و اشعه ایکس استفاده کردند. توموگرافی اشعه ایکس یک روش رایج برای بررسی یک شی بدون آسیب رساندن به آن است. جالب است بدانید که ناسا نیز قرار است نمونه‌های فضاپیمای Perseverance را که قرار است در سال ۲۰۳۰ به زمین آورده شوند با همین روش مطالعه کند. این روش به این دلیل انتخاب شد، زیرا نوترون‌ها به هیدروژن بسیار حساس هستند. به این معنی که اگر یک کانی حاوی هیدروژن باشد، می‌توان آن را به‌صورت سه‌بعدی بررسی کرد و دید که هیدروژن در کجای شهاب‌سنگ قرار دارد. هنگامی‌که دانشمندان موادی از مریخ را مطالعه می‌کنند، هیدروژن (H) همیشه موردتوجه است، زیرا پیش‌نیاز حیات آبی (H۲O) است که ما می‌شناسیم. نتایج نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد بخش نسبتاً کوچکی از نمونه به آب واکنش نشان داده است و بنابراین احتمالاً یک سیستم گرمابی بزرگ نبوده است که منجر به تغییر شده است. توضیح محتمل‌تر این است که این واکنش پس از ذوب شدن انباشته‌های کوچک یخ زیرزمینی در طی برخورد شهاب‌سنگ در حدود ۶۳۰میلیون سال پیش رخ‌داده است. ژوزفین مارتل می‌گوید البته، این بدان معنا نیست که زندگی نمی‌توانست در مکان‌های دیگر روی مریخ وجود داشته باشد، یا اینکه در زمان‌های دیگر زندگی نمی‌توانست وجود داشته باشد. محققان امیدوارند زمانی که ناسا اولین نمونه‌ها را از مریخ در حدود سال ۲۰۳۰ بازگرداند، نتایج مطالعه آن‌ها مفید باشد. درواقع، دلایل زیادی وجود دارد که باور کنیم فناوری فعلی با نوترون و توموگرافی اشعه ایکس در صورت آمدن نمونه‌های جدید از مریخ، مفید خواهد بود.