برای آینده

همدلی| سرویس سیاسی: پرونده انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری در ایران بسته شد و پس از یک انتخابات زودرس، مردم معادلات سیاسی ایران را به‌گونه دیگری رقم زدند. این انتخابات دو نکته مهم و اساسی به فضای سیاسی کشور افزود؛ نکته اول بازی با کارت مشارکت از سوی مردم بود و نکته برجسته دیگر تغییراتی بود که در جناح‌بندی‌های سیاسی کشور ایجاد شد.
فترت اصلاح‌طلبان از قدرت بعد از یک دهه پایان یافت و جبهه اصلاحات بالاخره توانست در انتخابات اخیر نقش خود را ایفا کند. گرچه درباره ایفای این نقش و تاثیر کمرنگ اصلاح‌طلبان بر سبد آرای “مسعود پزشکیان” تحلیل‌های قابل تاملی وجود دارد، اما باز شدن روزنه حضور و تاثیر آنها از سوی حاکمیت می‌تواند دوره جدیدی از تغییرات سیاسی در موازنه قدرت جناح‌ها محسوب شود.
 بعد از پیگیری حاکمیت یکدست نهادها و قوای سه‌گانه که با چالش‌های مخاطره‌آمیزی خودنمایی کرد، اینطور به نظر رسید که این شرایط برای حکمرانی چندان مطلوب نیست و راه‌گشایی‌ها انجام شده احتمالا وضعیت آینده را با تغییراتی روبه رو خواهد کرد. اما از آن سو جبهه اصلاحات به رغم فرصت شمردن تایید صلاحیت “مسعود پزشکیان” به دلیل دور ماندن از بدنه جامعه و قرار گرفتن در نقطه کور مردم معترض، نتوانست آنگونه که در گذشته موثر بود، معادلات انتخاباتی را عوض کند.
نقش کدورت‌های گذشته
آرای دور اول انتخابات و غیبت پررنگ طبقات شهری و متوسط جامعه نشان داد کدورت‌های سال‌های گذشته به یک اتحاد نانوشته در میان 60 درصد جامعه تبدیل شده و در یک انتخابات زودرس خود را در معرض نمایش گذاشته است. با این وجود در مرحله دوم انتخابات نیز جبهه اصلاحات و اصولگرایان به رغم تفاوت‌های مهم در دیدگاه‌ها بر جمع کردن آرای بیشتر تلاش کردند. برخی گفته‌ها و شنیده‌ها درباره اعزام روحانیون به روستاها از سوی اصولگرایان از یکسو و تلاش سینه به سینه و زمزمه‌های کم‌رمق طبقات متوسط جامعه نشان می‌داد مشارکت در دور دوم باید بیش از دور اول باشد، نکته‌ای که دو طرف روی آن حساب باز کرده بودند. برخی گفته‌ها و گمانه‌زنی‌های تا لحظه تنظیم این گزارش موید افزایش نسبی مشارکت در دور دوم و رقابت نزدیک جلیلی و پزشکیان است.
دیروز “علیرضا فخاری” استاندار تهران در اظهارنظری گفت: از ساعت ۸:۳۰ شاهد روند شتاب مردم برای حضور در پای صندوق‌ها بودیم.  بر همین اساس این حضور نسبت به هفته قبل رشد ۲۰ درصدی را نمایان کرده است.
در همین حال برخی گمانه‌های دیگر نیز مطرح شد که نشان می‌داد مشاهدات غیررسمی و شنیده‌های سیاسیون از افزایش مشارکت حکایت می‌کند. “عباس عبدی” فعال سیاسی اصلاح طلب، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: تا ساعت ۱۲:۲۰ بیش از ۸/۶ میلیون نفر رای داده‌اند که نسبت به هفته پیش که ۶/۴ میلیون بود ۳۵درصد افزایش دارد. در تهران حدود ۱۰۰درصد افزایش بوده است.
پیش‌بینی میزان مشارکت در دور دوم انتخابات 1403
با اینکه نظرسنجی‌ها در دور اول با خطای بالا مواجه بود و کاهش مشارکت و رای‌آوری قالیباف و جلیلی غیرمنتظره به نظر می‌رسید، اما در روزهای منتهی به دور دوم انتخابات نظرسنجی‌های دیگری نیز منتشر شد که در بیشتر موارد بخت پزشکیان را برای رفتن به پاستور بیشتر می‌دانستند. ایسپا میزان مشارکت مردم در دور دوم انتخابات را 45 درصد پیش‌بینی کرده است. پیش‌بینی‌های این موسسه مسعود پزشکیان را برنده دور دوم انتخابات غیرمنتظره سال 1403 دانست  و آرای او را 49.5 درصد برآورد کرد. بر این اساس آرای سعید جلیلی  با 5.6 واحد درصد اختلاف 43.9 درصد بود.
پیشتاری پزشکیان در نظر سنجی‌ها
برآوردهای نظرسنجی دیتاک هم پزشکیان را پیشتاز عنوان کرد. این موسسه آرای این کاندیدای اصلاح‌طلب را 51.1 درصد تخمین زده و معتقد بود، جلیلی با 4.5 درصد اختلاف آرا، 46.6 درصد رای را به خود اختصاص خواهد داد. دیتاک همچنین میزان مشارکت را 44.7 درصد پیش‌بینی کرد.
پیش‌بینی بیشترین مشارکت متعلق به نظرسنجی پرسش با تخمین 48 درصد حضور مردم در انتخابات است. این نظرسنجی نیز پزشکیان را با 53 درصد، رئیس‌جهمور آینده ایران می‌دانست و معتقد بود که آرای سعید جلیلی از 41 درصد فراتر نخواهد رفت.
نظر سنجی “شناخت” برای تخمین میزان مشارکت مردم، برآوردی مشابه نظرسنجی ایسپا داشت. بر اساس تحقیقات این گروه پزشکیان 51 درصد رای و جلیلی با دو درصد اختلاف از دور این رقابت کنار می‌رود.
موسسه آرا میزان مشارکت مردم در دور دوم انتخابات را 43 درصد ارزیابی‌ کرده است. بر این اساس باز هم پزشکیان پیشتاز این رقابت است و 52.4 درصد آرا به خود اختصاص خواهد داد.نظرسنجی استاسیس نیز به پیشتازی مسعود پزشکیان معتقد بود. این نظرسنجی میزان مشارکت را 44 درصد عنوان کرده بود.
مرکز پژوهش‌های مجلس با برآورد 42.7 درصدی میزان مشارکت اختلاف آرای بین دو کاندیدا را بیشتر از دیگر موسسات تخمین زد. این نهاد 9.5 درصد آرای پزشکیان را بیشتر می‌دانست.
نظرسنجی منتشر شده در کانال تلگرام “س.قدس” تنها پیش‌بینی از انتخابات بود که آرای سعید جلیلی را بیشتر از مسعود پزشکیان برآورد کرد. بررسی این دور از نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که اغلب موسسات نظرسنجی نتایج تخمین خود را با توجه به نتایج دور اول انتخابات تعدیل کرده‌اند، البته این در حالی‌ست که این نظرسنجی‌ها مشارکت در مرحله دوم را کمی بیشتر از مرحله اول پیش‌بینی کردند.
اختلاف نظرسنجی‌های دور قبل انتخابات با واقعیت
نتایج دور قبل انتخابات ریاست‌جمهوری حاکی از اختلاف نظرسنجی‌ها با واقعیتی‌ست که در میزان مشارکت و آرای کاندیداها وجود داشت. برای مثال در برآوردهای پیشین پنج منبع معتبر نظرسنجی انتخابات، یعنی مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران یا ایسپا، مرکز تحقیقات اجتماعی و داده‌کاوی شناخت، موسسه پرسش و مرکز متای دانشگاه امام صادق به ویژه در مورد پیش‌بینی درصد مشارکت خطای بالایی داشتند. این اختلاف میان نظرسنجی و واقعیت‌های انتخابات نشان می‌دهد احتمالا مردم چه شرکت‌کنندگان و چه تحریمی‌ها اطلاعات دقیقی به دست نمی‌دهند که بتوان از این طریق تخمین‌های قابل استنادی در میزان مشارکت و اقبال از یک نامزد خاص در انتخابات داشت.
برخی تحلیلگران این تفاوت بین نظرسنجی‌ها با حقیقت مشارکت در انتخابات را محاسبه نشدن افرادی می‌دانند که حاضر به همکاری با پرسشگران نظرسنجی‌ها نشده‌اند.
اطمینان درباره صیانت از آرا
مسئولان در قبال رفتار سیاسی غیرقابل پیش‌بینی مردم در این دوره راهکارهای زیادی در اختیار نداشتند و می‌توان ابتکار عمل از نهادها و جناح‌ها و گروه‌های شاخص سیاسی گرفته شد. تنها راه باقیمانده تا ساعات پایانی رای‌گیری دعوت به مشارکت و اطمینان دادن به مردم بود. از این رو، روز انتخابات از سوی مسئولان دولتی به اطمینان‌بخشی درباره صیانت آرا گذشت. در حالیکه در روزهای قبل مباحثی درباره تلاش برخی دولتی‌ها در این انتخابات در ستاد جلیلی درگرفت و توییت “آذرمنصوری” رئیس جبهه اصلاحات خطاب به مخبر منتشر شد که گفته بود: «جناب آقای مخبر، اخبار نگران کننده‌ای به گوش می‌رسد. شما باید از رأی مردم که به گفته رهبر حق‌الناس است، صیانت کنید و جلو این دخالت‌های آشکار و پنهان را بگیرید.» سرپرست ریاست‌جمهوری در نخستین اظهاراتش اعلام کرد:«به دقت، حفظ سلامت انتخابات و صیانت از حق مردم را در دولت پیگیری می‌کنیم و به مردم اطمینان می‌دهم دولت بدون هیچ گرایشی این انتخابات را برگزار می‌کند.» وی یادآور شد: ا«لان که از روند برگزاری انتخابات در کشور بازدید کردم، شاهد هستیم چند ۱۰ هزار نفر در برگزاری انتخابات سهیم هستند. کار خوب پیش رفته است و در بازدیدی که داشتیم تاکنون، نسبت به هفته گذشته افراد بیشتری رأی خود را به صندوق انداختند.»
ادبیات سیاسی تریبون‌ها
با این وجود تریبون‌های سیاسی دیروز با ادبیات مشخصی مردم را به مشارکت دعوت می‌کردند. امام جمعه اهواز دیروز گفت: «امروز برخی طلبکارند چرا که فقر برای آنها این شرایط را رقم زده است؛ در زمانی سال‌ها یارانه ۴۵ هزار تومان بود ولی در دوره آیت‌الله رئیسی ۱۲ برابر افزایش پیدا کرد. به همین جهت فرق می‌کند که به چه کسی رأی دهیم.»
آنگونه که ایرنا روایت کرده، امام جمعه موقت اصفهان هم گفت: «با توجه به تاکیدات مکرر بر ضرورت رعایت تقوا، نباید «حزب بازی» و هوای نفس بر کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری حاکم باشد.»وی تاکید کرد: «باید در امور کشور به جای اتکا به بیگانگان، به خود تکیه کنیم.» “سیدمحمدسعیدی” در خطبه‌های این هفته نمازجمعه قم گفت: «کسی که به آمریکا دل‌بستگی داشته باشد و تصور کند بدون لطف آمریکا، نمی‌توان در کشور قدم از قدم برداشت، همکار خوبی نخواهد بود.»
تولیت آستان مقدس حضرت معصومه‌(س) تاکید کرد: «منتخب مردم باید کسی را برای کابینه‌اش انتخاب کند که اهل دین باشد.»
سعیدی مذاکره را راهکاری برای رفع تحریم توصیف کرد و گفت: «راهکار دیگر که مهم‌تر از مذاکره است، خنثی‌سازی تحریم است.»
تلاش برای افزایش مشارکت
درهمین حال سیاسیون و چهره‌های شاخص نیز تا آخرین لحظه مردم را به مشارکت دعوت می‌کردند و بر این عقیده بودند که حضور مردم می‌تواند نتیجه را تغییر دهد. “سیدحسن خمینی” گفت: امروز را تبدیل به جشن ملی کنیم، فردا روز وفاق است و باید اختلافات در دوران رقابت‌ها کنار گذاشته شده و به هر کسی که رئیس‌جمهور می‌شود، برای رفع مشکلات کمک شود.
وی بعد از شرکت در مرحله دوم انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در حسینیه جماران در جمع خبرنگاران گفت: بسیار امیدوارم که امروز مشارکت بیشتر از قبل باشد که گزارش ها و نظرسنجی ها هم چنین چیزی را می گوید.
رئیس‌جمهور همه مردم ایران
“ سید امیرحسین قاضی زاده هاشمی” پس از مشارکت در مرحله دوم انتخابات در حسینیه ارشاد تهران در جمع خبرنگاران، بیان کرد: الان اصل ماجرا حضور مردم است. ان شاءالله مردم با قوت آمده و رای دهند. انتخاب رئیس جمهور هم یک حق و هم یک تکلیف است. فردی که سر کار می آید، رئیس جمهور همه ملت ایران خواهد بود. چه ما به او رای بدهیم و چه رای ندهیم.
برخلاف آنچه می گویند، رئیس جمهور همه کاره است
“سیدهادی خامنه ای” پس از مشارکت در انتخابات در حسینیه ارشاد تهران در جمع خبرنگاران، بیان کرد: آنهایی که رای نمی دهند معمولا بخت را به نفر مخالف خود می دهند و این رای ندادن جنبه مثبت ندارد، بیشتر جنبه های منفی دارد؛ حداقل در این موقعیت که همه دوستان و بزرگان این مطلب را گفتند.
وی اظهار کرد: صد درصد مشارکت مردم در سرنوشت کشور موثر است. رئیس جمهور برخلاف آنچه که می‌گویند هیچ کاره است؛ رئیس قوه مجریه است و وزرا و کارگزاران اجرایی همه تحت نظر و مدیریت آن هستند.
فضا برای اعمال اراده ملی فراهم است
همچنین عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی دولت روحانی که برای مشارکت در انتخابات در حسینیه ارشاد حضور پیدا کرده بود، گفت: فکر می‌کنم فضا برای اعمال اراده ملی فراهم است. افراد می‌توانند تا حد زیادی مطمئن باشند که اراده، نظر و رای‌شان واقعاً محاسبه می‌شود.
می‌دانم ناراضی هستید
دیروز حوالی ظهر “محمد‌جواد ظریف” خطاب به مرددین برای حضور در انتخابات گفت: هم میهنان گرامی، کسانی که هنوز در خانه نشسته‌اید و هنوز رأی ندادید، جمعه قبل با رای ندادن پیامی را ارسال کردید؛ می‌دانم که ناراضی هستید. می‌دانم که در گذشته امثال من نتوانستیم خواسته‌های شما را برآورده کنیم. می‌دانم که دارید فکر می‌کنید چه فرقی می‌کند چه کسی رئیس جمهور باشد، اما توجه داشته باشید که امشب تکلیف ۸‌سال آینده و شاید بیشتر مشخص می شود.
علل کاهش مشارکت باید بررسی شود
“محمدرضا عارف” عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم دیروز گفت: ۶۰ درصدی که نیامدند، باید علت نیامدنشان بررسی شود؛ طبیعتا حرف‌هایی دارند. ان‌شاءالله بتوانیم با تعامل با آنها و پیگیری مطالباتشان که قطعا مطالبات به حقی هست، در انتخابات‌های آینده حضور آنها را داشته باشیم.
عارف اظهار داشت: نکته‌ای که من در یکی از جلسات مطرح کردم‌ این است که در انتخابات گذشته شاید به این نتیجه رسیدیم که رقابت بین افراد است. به نظرم پیام مهم مرحله‌ اول این انتخابات رقابت و تقابل دو دیدگاه بود. دیدگاهی که متعلق به حضرت امام است‌ و نگاهی که به مردم‌ داشتند و منش اصلاح‌طلبانه که‌ ریشه در اسلام دارد و به میدان آمدند تا انقلاب پیروز شد.
مبادا بعدا افسوس بخوریم
سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات در روز رای‌گیری مرحله دوم انتخابات ۱۴۰۳ گفت: امیدوارم همه ملت ایران، با هر گرایشی، با هر رویکردی در این انتخابات سرنوشت ساز شرکت کنند.
وی افزود: امروز جوری نباشد که بعدا افسوس بخوریم از اینکه فرصت را از دست دادیم؛ همه بیایند و با شوق و به امید بهبود و به امید سربلندی ایران و انشاءالله که موفق باشند.