قدم زدن در هوای موسیقی ایرانی!

همدلی| از اواسط مرداد سال جاری چندین آلبوم موسیقی در ژانرهای گوناگون موسیقایی در حالی پیش روی مخاطبان و شنوندگان موسیقایی قرار گرفته‌اند که عرضه آنها عمدتاً در بستر فضای مجازی انجام گرفته است. مسیری که اگرچه به نسبت سال‌های گذشته فقط تبدیل به آب‌باریکه‌ای برای ادامه حیات موسیقی‌های غیرتجاری و متفکر شده است، اما فعلاً تنها مسیری است که مجموعه‌ها و هنرمندان فعال عرصه موسیقی به‌ویژه آنهایی که در حوزه‌های جدی‌تر موسیقی فعالیت می‌کنند، می‌توانند آثارشان را به فروش برسانند.
آثاری که عرضه فیزیکی آنها به دلیل فرآیند فروش آلبوم‌های موسیقی در دنیا، تبدیل به امری تشریفاتی شده است؛ ازاین‌رو فضای مجازی تنها بستری است که می‌توانند آلبوم‌های تولید شده را به اندک مخاطبان این نوع موسیقی‌ها اراده دهند.
آنچه می‌خوانید گزارشی اجمالی از روند تولید برخی از آلبوم‌های موسیقی در بازه زمانی ۱۵ مرداد تا تاریخ انتشار این گزاره رسانه‌ای است که برای علاقه‌مندان این نوع موسیقی‌ها ارائه می‌شود.
*«نوراهان»؛ معرفی امکانات یک ساز در بیان لحن امروزی
«نوراهان» عنوان مجموعه‌ای جدید با نوازندگی آریا طبیب‌زاده در کمانچه شش سیم باقرخانی است که به‌تازگی توسط نشر ماهور در اختیار مخاطبان و علاقه‌مندان موسیقی ایرانی قرار داده شده است.درآمد (دستگاه سه‌گاه)، پیش‌درآمد دستگاه سه‌گاه، زابل، مویه، اشاره به قرچه و رضوی، چهارمضراب و فرود (دستگاه سه‌گاه)، ادامه قرچه، ابوعطا و فرود به سه‌گاه (دستگاه سه‌گاه)، مخالف و ضربی مخالف «حیلت رها کن عاشقا» (دستگاه سه‌گاه)، ادامه‌ مخالف با حاجی‌حسنی (دستگاه سه‌گاه)، چهارمضراب مخالف (دستگاه سه‌گاه)، مغلوب و فرود (دستگاه سه‌گاه)، درآمد (آواز افشاری)، جامه‌دران، ضربی و چهارمضراب (آواز افشاری)، بسط افشاری و بیات راجع (آواز افشاری)، ضربی بیات راجع (آواز افشاری)، حصار (آواز افشاری)، ضربی حصار (آواز افشاری)، عراق، ضربی و نهیب (آواز افشاری)، حزین و فرود (آواز افشاری)، ادامه در عراق و اشاره به بیات ترک (آواز افشاری)، صفیر راک، ضربی و فرود (آواز افشاری)، شور (آواز افشاری)، ضربی شور (آواز افشاری)، درآمد (دستگاه شور)، ‌ضربی شور (دستگاه شور)، رهاب، سلمک ــ شهناز، قرچه و فرود (دستگاه شور)، پنج‌ضربی شهناز، قرچه، رضوی، حسینی و فرود به شور (دستگاه شور)، حسینی با چهارمضراب، ادامه در دشتی (دستگاه شور)، بیات کرد، دشتستانی (کاشانی) و فرود به شور (دستگاه شور)، رنگ نستاری (دستگاه شور) قطعاتی هستند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند.آریا طبیب‌زاده در توضیح این آلبوم نوشته است: «نوراهان نخستین آلبوم تک‌نوازی کمانچه‌ شش‌سیم (باقرخانی) است. اولین آثار ضبط شده‌ این نوع کمانچه نواخته‌های باقرخان رامشگر در اواخر دوره‌ قاجار طی همراهی با خوانندگانی چون اقبال آذر، سیداحمدخان، آقاغفار، علی‌خان نایب‌السلطنه، رضاقلی‌خان نوروزی و نوازندگانی همچون میرزا حسینقلی بوده است. مشهور است که باقرخان کمانچه‌ شش سیم را از استادش موسی‌خان کاشی گرفته بوده و ظاهراً موسی‌خان هم آن را از استاد خود گرفته بوده است. پس از باقرخان رامشگر، این ساز هرگز در موسیقی سنتی (کلاسیک) ایرانی مگر در بعضی اجراهای پژوهشی برای بازسازی شیوه‌ باقرخان به کار گرفته نشد. در آلبوم حاضر، کوشیده شده است تا توانمندی و امکانات این ساز در بیان لحن امروزی موسیقی سنتی ایرانی نشان داده‌ شود. ازاین‌رو، بنده، ضمن تأثیرپذیری از باقرخان، سعی کرده‌ام تا شیوه‌ای متفاوت و متناسب با وضعیت امروز موسیقیِ سنتیِ ایرانی در طرز نوازندگی و شیوه‌ کوک این ساز به کار گیرم.»
«در کوچه‌های خاطره»؛ با این موسیقی آرام می‌شوید
«در کوچه‌های خاطره» عنوان یکی از تازه‌ترین محصولات منتشر شده در حوزه فروش دیجیتالی آثار موسیقایی است که با نوازندگی تار آیدین علیزادپروین و نوازندگی پیانو پرویز مطلبی پیش روی مخاطبان قرار گرفته است.«ایلک محبت» به آهنگسازی قنبر حسینعلی، تنظیم الیاس مهرزاد و ترکیب و نهایی رضا فرهادی، «ساری گلین» ترانه فولکلور آذربایجان، تنظیم محمدعلی اکبری، ترکیب و نهایی‌سازی کاوه عابدین، ترانه فولکلور «کوچه لره سو سپمیشم» با تنظیم سپهر تعقلی و ترکیب و نهایی‌سازی کاوه عابدین، «آیریلیق» با آهنگسازی علی سلیمی، تنظیم محمدعلی اکبری، ترکیب و نهایی‌سازی کاوه عابدین، «آی ایشیقیندا» به آهنگسازی قنبر حسینعلی، تنظیم الیاس مهرزاد، ترکیب و نهایی‌سازی امید نیک بین، «کور عرب ماهنیسی» به آهنگسازی فکرت امیراف، تنظیم الیاس مهرزاد، ترکیب و نهایی‌سازی امید نیک‌بین، «سحر رینگی» به آهنگسازی اسکندر موسی‌پور با تنظیم الیاس مهرزاد و ترکیب و نهایی‌سازی امید نیک‌بین قطعاتی هستند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند.در توضیحات تکمیلی این آلبوم آمده است: «آلبوم «در کوچه‌های خاطره» اثری بدون کلام است که به‌صورت دونوازی (Duet) توسط آیدین علیزادپروین نوازنده تار و پرویز مطلبی نوازنده پیانو اجرا شده است. این آلبوم شامل هفت قطعه از ملودی‌های اصیل و فراموش‌نشدنی موسیقی آذربایجانی است که بسیار شنیدنی و آرامش‌بخش هستند. ضمن اینکه پروژه موسیقایی «در کوچه‌های خاطره» به ۲ هنرمند پیشکسوت موسیقی کشورمان زنده‌یاد محمود شاطریان و آندره مرادیان تقدیم شده است.»
آلبوم «در کوچه‌های خاطره» با مجوز شماره ۱۴۰۲۱۶۵۸-۳۰۰۰۰۳۱ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شماره ثبت ۳۰۸۲۶ (و) از کتابخانه ملی ایران پیش روی مخاطبان قرار گرفته است.
«کمانه»؛ یک گام برای ترویج ویولن ایرانی
آلبوم «کمانه» اثری مشتمل بر بداهه‌نوازی موسیقی کلاسیک ایرانی با هنرمندی صمد برقی نوازنده ویولن و سیامک برقی نوازنده تمبک است که در قالب یک اثر موسیقایی بی‌کلام منتشر شده است.«درآمد»، «پیش‌درآمد»، «شکسته»، «چهارمضراب بیات ترک»، «مخالف»، «چهارمضراب مخالف»، «سارنگ (تک‌نوازی تمبک)»، «درآمد سه‌گاه»، «ضربی»، «چهارمضراب» برخی از قطعات این آلبوم را تشکیل می‌دهند.صمد برقی در توضیح این اثر موسیقایی نوشته است: «اجرای موسیقی کلاسیک ایرانی با ویولن که در قرن اخیر با عنوان «ویولن ایرانی» شناخته می‌شود اواخر دوره قاجار شکل گرفت. ظهور استاد بزرگ موسیقی ایرانی، ابوالحسن صبا را می‌توان نقطه عطفی در رشد و گسترش ویولن ایرانی دانست که پس از آن توسط شاگردان این هنرمند از جمله علی تجویدی، مهدی خالدی، حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، اسدالله ملک و همایون خرم این شیوه نوازندگی در دوران موسیقایی «گل‌ها» به اوج شکوه و درخشش رسید.این آلبوم ملهم از آثار تمام این استادان و به پاسداشت هنرشان ارائه شده و باتوجه‌به اینکه نوازندگی ویولن ایرانی در چند دهه اخیر با اقبال کمتری از جانب تصمیم‌گیرندگان حوزه‌های دانشگاهی و جشنواره‌های ملی مواجه شده است، امید انتشار این آلبوم گامی هرچند کوچک در جهت احیا و ترویج ویولن ایرانی دارد.»
«آیینه دنیا»؛ انتقال یک انرژی خوب به مخاطب
«آیینه دنیا» عنوان دیگر آلبوم جدید منتشرشده در فضای مجازی است که طی روزهای گذشته در قالب یک اثر با کلام با موسیقی و آواز رضا رستمیان در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
«آیینه دنیا»، «فصل کبود»، «مادر»، «من که رفتم»، «مردم سنگی»، «تجسم رؤیا»، «چشم‌انداز»، «سیاه»، «ترانه بی‌کران»، «شعله‌های خون»، «مسیر سخت»، «۶۰»، «آخرین مریم» قطعاتی هستند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند.در توضیح این آلبوم آمده است: «رضا رستمیان از جمله هنرمندانی است که نوازندگی گیتار الکتریک را در سن ۱۴ سالگی آغاز کرد و با استفاده از متدهای آموزشی آن زمان توانست به‌صورت خودآموز به سطح خوبی دست پیدا کند تا جایی که تا سن ۱۹ سالگی در چندین اجرا به‌عنوان نوازنده شرکت داشت. رستمیان از سال ۱۳۸۳ به‌صورت جدی تدریس نوازندگی گیتار را شروع کرد و در همین حین به ساخت موزیک و انجام پروژه‌های موسیقایی پرداخت. او در این سال‌ها به چندین مقام کشوری و بین‌المللی در نوازندگی دست پیدا کرد و در سال ۲۰۱۶ نفر اول مسابقات کشور «روکسون» و جزو ۱۰ نفر برگزیده مسابقات جهانی «مایونس» در سال ۲۰۲۱ شد.از آثار رستمیان می‌توان به آلبوم‌های «الست» و «جهنم دیگر جایی ندارد» اشاره کرد. تازه‌ترین اثر رضا رستمیان آلبوم «آیینه دنیا» است که در آن سعی شده با استفاده از ویژگی‌های موسیقی ایرانی و پرداختن به موضوعاتی امیدبخش و استفاده از شعرهای عمیق و موسیقی بسیار پرانرژی اثری متفاوت خلق شود تا شنونده را نه‌تنها به فکر فروبرد؛ بلکه انرژی بسیار خوبی به مخاطب منتقل کند.»
«عشق و آزادی»؛ آغاز یک سفر شگفت‌انگیز
«عشق و آزادی» به‌عنوان اولین آلبوم گروه موسیقی کولی، به تهیه‌کنندگی و سرپرستی بهروز فرمانی در سبک فلامنکو و با حضور و همکاری جمعی از نوازندگان و عوامل حرفه‌ای این عرصه تهیه و تولید شده است.در تهیه این آلبوم، بهروز فرمانی علاوه بر اینکه سرپرست و تهیه‌کننده است، نوازندگی کاخن را نیز به عهده دارد.بهروز فرمانی سرپرست گروه و تهیه‌کننده این آلبوم، ضمن قدردانی از تمامی عوامل و دوستانی که در این مسیر همراه و یاور گروه بودند، اظهار کرد: نوازندگان درجه یک و دوستان جانی ما، همراهی شما در این سفر شگفت‌انگیز برای ما افتخار بزرگی بود.
سعید نجفی (گیتار)، سینا خانی‌زاده (گیتار و هارمونیکا)، آرین کشیشی (گیتار باس)، امید فرهودنیا (گیتار باس)، بهنام شهرکی (میکس و مسترینگ) دیگر نوازندگان و اعضای این گروه هستند.ضبط آلبوم «عشق و آزادی» در استودیو پارت انجام شده و آرزو صادقی‌ و عاطفه خدابخش به ترتیب طراح کاور آلبوم سازنده تیزر هستند.
آلبوم «عشق و آزادی» با همکاری کمپانی «CD Baby» به‌عنوان ناشر جهانی و مؤسسه فرهنگی «نت هشتم» به‌عنوان ناشر و به‌صورت مجاز در ایران منتشر شده است.
«فریاد هجران»؛ شنیدن نواهایی که در دهه نود ساخته شدند
آلبوم «فریاد هجران» ساخته کیارش داودی و به خوانندگی منصور جمعه‌زاده در ژانر موسیقی کلاسیک ایرانی است که در سال ۱۳۹۵ ساخته شده و مراحل ضبط آن در سال ۱۳۹۸ به پایان رسیده است.قطعات این آلبوم بر اساس اصول یک برنامه‌ کلاسیک در موسیقی ایرانی، در دستگاه همایون ساخته و طراحی و توسط گروه «هم‌نوازان وداد» نواخته شده است.
اشعار بهره گرفته شده در این مجموعه موسیقایی هم مشتمل بر آثار شاعران نامداری چون عراقی، خواجوی کرمانی و ابوسعید ابوالخیر است.
«پیش‌درآمد همایون»، «جان حزین»، «ضربی شوشتری»، «فریاد هجران»، سازوآواز و تک‌نوازی بخش‌های مختلف این آلبوم را تشکیل می‌دهند.
«باور نداشتم»؛ خوانندگی‌های یک پزشک که موسیقی ایرانی دوست دارد
آلبوم «باور نداشتم» هم نام یکی دیگر از پروژه‌های تازه انتشاریافته در فرآیند فروش مجازی آثار موسیقایی کشورمان است که با نغمه‌پردازی و تنظیم مسعود میرزایی دمابی و صدای محمدعلی صالحی پیش روی مخاطبان قرار گرفته است.
مسعود میرزایی دمابی نوازنده سنتور، روح‌الله الله‌دادی نوازنده نی، امین میرزایی نوازنده کمانچه، سامان صادقیان نوازنده تار و سه‌تار و رابم، مصطفی هاشم‌زاده نوازنده تمبک، توحید وحید صدابردار و میکس و مسترینگ گروه اجرایی این آلبوم را تشکیل می‌دهند. ضمن اینکه «قصه من» با شعر فریدون مشیری، تک‌نوازی تار، آواز و سنتورنوازی روی شعر اوحدی مراغی، «باور نداشتم» با شعر فریدون مشیری و «گریه مینا» با شعر فریدون مشیری نیز اسامی قطعاتی هستند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند.محمدعلی صالحی نیز از جمله هنرمندان عرصه موسیقی ایرانی است که پس از فراگیری مقدمات آواز و خوانندگی، در حوزه تمبک نوازی و اصول ریتم نیز به فراگیری اصول اولیه آنها مشغول شد. این هنرمند اولین درس‌های آوازش را تحت‌نظر علیرضا افتخاری در هنرستان هنرهای زیبا شروع کرد و تا زمانی که هنرستان دایر بود به حضور در این مجموعه آموزشی ادامه داد. او پس از تعطیلی هنرستان بود که به توصیه دوستانش نزد سیدرضا طباطبایی رفت و به‌عنوان شاگرد آوازی این هنرمند پیشکسوت به فراگیری آواز در مکتب اصفهان پرداخت.حضور در کلاس‌های آموزشی هنرمندانی چون علی‌اصغر شاهزیدی، حمیدرضا نوربخش، علی جهاندار، ماریو تقدسی، حسن منصوری، حسن واعظ، سامان صادقیان، مسعود میرزایی، مجتبی عسگری و کوروش یوسفی دیگر فعالیت‌های این هنرمند محسوب می‌شود که پیشه او پزشکی است.
«بازگوی»؛ شنیدن ردیف‌های استاد در یک اثر پژوهشی
نسخه مجازی ردیف دوره عالی مرحوم علی‌اکبر شهنازی از هنرمندان پیشگام موسیقی ایرانی در قالب پروژه موسیقایی «بازگوی» به نوازندگی سه‌تار علی کاظمی در قالب چهار آلبوم مجزا مشتمل بر «دستگاه همایون»، «دستگاه سه‌گاه»، «آواز دشتی» و «آواز بیات اصفهان» در دسترس مخاطبان و علاقه‌مندان موسیقی ایرانی قرار گرفت.علی کاظمی درباره این اثر نوشته است: «ردیف دوره عالی استاد علی‌اکبر شهنازی ردیف به مفهوم متداول آن، یعنی مجموعه‌ای مدون برای حفظ، ثبت، انتقال و آموزش دستگاه‌ها، گوشه‌ها، مایه‌ها و الحان موسیقی ایرانی نیست، بلکه کارگانی است که تفسیر شخصی مولف آن را از موسیقی دستگاهی، هرچند در چارچوب ردیف قدمایی، بازمی‌تاباند. تفسیری نو که با آزادی تأمل‌برانگیزی در گزینش گوشه‌ها، چینش مایه‌ها، چیدمان ضربی‌ها و ساختار لحن‌ها همراه است و نگاه خلاقه‌ای که در امتداد و چارچوب موسیقی کلاسیک بروز می‌یابد. این آفرینش‌گری در امتداد یک فرهنگ موسیقایی مقوله‌ای است که نباید از آن غفلت کرد؛ خلاقیتی که از درون یک فرهنگ می‌جوشد و عناصر برون فرهنگی، در صورت وجود، تنها به‌عنوان ابزار و مصالح کار هنری به کار گرفته می‌شوند، گاه به هدف برآورده کردن یک نیاز، گاه برای تنوع بخشیدن به محصول هنری و گاه برای رفع بعضی کاستی‌ها.
واقعیت این است که این نوع نگاه به مقوله خلاقیت در موسیقی ایرانی در حال کم‌رنگ شدن است و اهمیت آن در بستر فرهنگ موسیقی ایرانی چندان درک نمی‌شود؛ بگذریم از برخی دیدگاه‌های افراطی که اساساً آن را نوآوری به‌حساب نمی‌آورند. یکی از بهترین مثال‌ها برای تعمق و تامل بیشتر روی چنین نگاهی به موضوع آفرینش در موسیقی دستگاهی و همچنین تبیین و تشریح آن ردیف دوره عالی استاد شهنازی است. این ردیف، باتوجه‌به نکاتی که گفته شد، بیش از آن که اثری آموزشی باشد اثری هنری و خلاقانه است؛ اثری سترگ که برپایه شناختی عمیق از موسیقی دستگاهی ایران و همچنین ساز تار آفریده شده است.تأکید بر هنری بودن این کارگان به‌ویژه ازآن‌رو است که در ذهن اغلب کسانی که موسیقی تعلیم می‌دهند یا تعلیم می‌بینند همراه شدن عنوان «کارگان» با واژه ردیف آن کارگان را بیش از هر چیز آموزشی جلوه داده و این نگاه آموزشی غالباً در اجرا نیز خود را نشان می‌دهد. البته تردیدی نیست که هم ردیف‌های قدمایی وجه هنری دارند و هم ردیف استاد شهنازی و ردیف‌های مشابه سویه آموزشی اما آنچه اهمیت دارد توجه به کارکرد اصلی و زیربنایی هرکدام از این ۲ گونه ردیف است؛ در یکی حفظ و ثبت و ضبط دستگاه‌ها، آوازها و گوشه‌های موسیقی ایران و انتقال یک میراث فرهنگی تاریخی کهن اهمیت دارد و در دیگری دست‌کم آن طور که من درک می‌کنم، شیوه تفسیر شخصی از یک کهن‌الگو.»
«خلوت»؛ تقدیم به کودکان دارای بیماری خاص
«خلوت» نیز عنوان یکی از تازه‌ترین آثار موسیقایی منتشرشده در فضای مجازی است که طی روزهای گذشته با هنرمندی مهدی سیروس پیش روی علاقه‌مندان موسیقی ایرانی قرار گرفته است.این در حالی است که بر اساس تصمیم گروه اجرایی قرار است بخشی از عواید حاصل از فروش این آلبوم به کودکان دارای بیماری خاص تعلق گیرد.این آلبوم حاوی ۱۰ قطعه در قالب تک‌نوازی دف است که پیدایش ایده اولیه تا ضبط و آماده‌سازی نهایی آن نزدیک به یک سال و نیم به طول انجامیده است.در این اثر سعی شده تا ضمن توجه به اصول کلاسیک دف نوازی، مفاهیم علمی موسیقایی نیز مدنظر قرار گیرد. ضمن اینکه تمامی عناصر موسیقایی نظیر نوانس و پلی ریتم به‌صورت زنده و در یک‌لحظه نواخته شده‌اند.
مهدی سیروس از جمله هنرمندانی است که تحصیلات خود را در حوزه موسیقی به پایان رسانده است. وی ضمن فراگیری ساز گارمون در سال‌های ۶۸ تا ۷۳ از سال ۸۱ نیز فراگیری ساز دف را آغاز و برای تکمیل آموزه‌های موسیقایی نزد مسعود حبیبی به فراگیری موسیقی می‌پردازد. این در حالی است که فراگیری نوازندگی ساز کمانچه و قوپوز نزد هنرمندانی چون ایمران حیدری، علی‌اکبر شکارچی و اجرای چندین برنامه داخلی و خارجی در کشورهای آذربایجان و ترکیه بخشی از فعالیت‌های سیروس در عرصه موسیقی را تشکیل می‌دهند.