ایران و اروپا در فاز چاره‌جویی

همدلی| حدود یک هفته پیش بود که خبرگزاری ژاپنی کیودو خبرداد که ایران با نمایندگان اتحادیه اروپا، بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای پس از دو سال وقفه دیدار می‌کنند. تاریخ اعلام شده برای این دیدار روز گذشته بود. به همین خاطر سخنان کارگزاران دیپلماتیک طرف‌های ماجرا  اهمیت دارد.
سخنان روز پنجشنبه عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی حکایت از این دارد که این جلسه که پیشتر برای فراهم کردن مقدمات مذاکره توصیف شده بود، اکنون یک «طوفان فکری» در جهت «چاره‌جویی» است. طوفان فکری یا بارش فکری (به انگلیسی Brainstorming) آن گونه که در  تعاریف مرسوم آن آمده است؛ یک تکنیک خلاقیت فردی یا گروهی است که در طی آن، با جمع‌آوری فهرستی از ایده‌ها که خودبه‌خود توسط اعضا تولید می‌شود، برای رسیدن به یک جمع‌بندی در مورد یک مسئله تلاش می‌شود.
سید عباس عراقچی در جریان سفر به پرتغال، در گفتگو با رسانه‌ها اظهار داشت: « اگر غرب تهدید به اعمال مجدد همه تحریم‌های سازمان ملل متحد را ادامه دهد، احتمالاً بحث هسته‌ای در داخل ایران به سمت در اختیار داشتن تسلیحات (هسته‌ای) گرایش پیدا خواهد کرد.» به نوشته مهر، وی گفت: «ایران پیشتر نیز توانایی و دانش ساخت سلاح هسته‌ای را داشته، اما این موضوع بخشی از راهبرد امنیتی این کشور را تشکیل نمی‌دهند.»
وزیر خارجه افزود: «تعامل ایران با غرب در مورد برنامه هسته‌ای تضمین شده نیست. در حال حاضر در ایران این بحث وجود دارد که شاید سیاست اشتباهی بوده است. چرا؟ زیرا ثابت کرد که ما هر کاری که آنها می‌خواستند انجام دادیم و وقتی نوبت آنها بود که تحریم‌ها را لغو کنند، در عمل اتفاقی نیفتاد.»
عراقچی عنوان کرد: «اگر کشورهای اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها را مجدداً علیه ایران اعمال کنند، آن‌وقت همه در ایران متقاعد خواهند شد که بله، این دکترین اشتباه بوده است.»
وی گفت: «اگر این اتفاق بیفتد، فکر می‌کنم همه متقاعد می‌شوند که ما در مسیر اشتباهی رفته‌ایم، بنابراین باید مسیر را تغییر دهیم. معتقدم اگر اسنپ بک اتفاق بیفتد، با بحران مواجه می‌شویم.»
طوفان فکری برای چاره‌جویی
عراقچی یادآور شد: «دیدار مذاکره‌کنندگان ایرانی و اروپایی در ژنو در روز جمعه در حقیقت یک جلسه طوفان فکری است تا ببینیم آیا واقعاً راهی برای خروج از وضعیت فعلی وجود دارد یا خیر.» وی گفت: « نسبت به این دیدار خوش‌بین نیستم چرا که مطمئن نیستم ایران با طرف درستی صحبت می‌کند یا نه. به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی به ویژه بریتانیا، آلمان و فرانسه سیاست تقابل را انتخاب کرده اند.» وی افزود: «پس از قطعنامه اخیر شورای حکام ایران تصمیم گرفته است هزاران دستگاه جدید و بسیار پیشرفته سانتریفیوژ را وارد مدار کند. تزریق گاز به این ماشین‌ها شروع شده است. این نتیجه فشار آنهاست.»
وزیرخارجه عنوان کرد: «ایران همچنان در محدوده معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای باقی مانده و همچنان به دنبال همکاری است. ما در حال حاضر قصد نداریم غنی سازی بیش از ۶۰ درصد را انجام دهیم و این تصمیم ما در حال حاضر است. مایلم مجدداً تأکید کنم که ما خط همکاری را برای حل شرافتمندانه این مشکل انتخاب کرده‌ایم.»
ادعان دو طرف به گفتگوی صریح
در این میان دو طرف گفتگوِ هم انریکه مورا معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هم کاظم غریب‌آبادی معاون وزیر خارجه ایران گفتند که گفتگوها از دو طرف با لحن صریحی انجام شده است.
انریکه مورا پنجشنبه شب (به وقت محلی ژنو) با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت که در جریات ملاقات با کاظم غریب‌آبادی و مجید تخت روانچی به ترتیب معاون حقوقی و سیاسی وزیر امور خارجه ایران، گفت‌وگوهای «صریحی» را در خصوص مساله هسته‌ای، دخالت ادعایی ایران در جنگ اوکراین، تنش‌های منطقه‌ای و ادعاهای حقوق بشری داشته است.
وی افزود: «حمایت نظامی ایران از روسیه باید متوقف و از تشدید بیشتر تنش‌های در منطقه جلوگیری شود. معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اروپا همچنین تصریح کرد: مساله هسته ای ایران به راه حل دیپلماتیک نیاز دارد.»
از این طرف نیز معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران خطاب به معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا گفت: این اتحادیه باید دست از رفتار خودبینانه و غیرمسئولانه خود در قبال موضوعات و چالش‌های این قاره و مسائل بین‌المللی بردارد.
کاظم غریب‌آبادی در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:  «با انریکه مورا گفت‌وگوی صریحی در مورد طیفی از موضوعات و همچنین چشم انداز مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم در پرتو تحولات جدید داشتیم.»
 وی افزود: «به مورا گفته شد اتحادیه اروپا باید دست از رفتار خودبینانه و غیرمسئولانه خود در قبال موضوعات و چالش‌های این قاره و مسائل بین‌المللی بردارد.»
 غریب آبادی تاکید کرد: «اروپا نباید مشکلات و اشتباهات خودش، از جمله در رابطه با منازعه اوکراین، را با درگیر کردن دیگران فرافکنی کند. اروپا با رفتار همدستانه‌ای که به‌ویژه سه کشور مهم آن در قبال نسل‌کشی در غزه داشته‌اند، اکنون هیچ جایگاه اخلاقی برای نصیحت‌کردن دیگران در مورد حقوق بشر ندارد.»
 معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: «اروپا در موضوع هسته‌ای ایران نیز به دلیل عدم برخورداری از روحیه مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس لازم، مدت‌ها است از بازیگری تاثیرگذار فاصله گرفته است. اروپا نیازمند خودبازیابی است.»
صریح برای چاره‌جویی
آنچه از روایت دو طرف ماجرا برمی‌آید این است که صراحت موجود در لحن دو طرف ماجرا نشان دهنده از یک سو جدیت دو طرف  برای چاره جویی و از سوی دیگر نیز بیان کننده مشکلات و موانع موجود بر سر راه برای آغاز جدی مذاکرات است.