پایان سلطه دلار؛ هدف یا رؤیا؟

همدلی| کورش شیرازیان: در دهه‌های اخیر، گروه بریکس (BRICS) شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به عنوان یکی از بازیگران اصلی اقتصاد جهانی شناخته شده است. این گروه که در ابتدا به عنوان مفهوم اقتصادی برای توصیف اقتصادهای نوظهور مطرح شد، به مرور زمان به نهادی قدرتمند در ساختار اقتصادی جهان تبدیل شده است.احمد فیروزی، مدیرکل دفتر اروپا و آمریکا سازمان توسعه تجارت ایران، با اشاره به سهم قابل توجه کشورهای بریکس در اقتصاد جهانی، اظهار داشت که این گروه حدود ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان و ۲۵ درصد صادرات کالا را به خود اختصاص داده است. این آمار نه‌تنها جایگاه مهم بریکس را نشان می‌دهد، بلکه ظرفیت بالای این کشورها برای افزایش سهم خود از اقتصاد جهانی را نیز برجسته می‌کند.
ایران و چشم‌انداز بلندمدت در بریکس
فیروزی، بریکس را نهاد نوآورانه دانسته که در مسیر کاهش محدودیت‌های تجاری و تسهیل تجارت غیرتبعیض‌آمیز حرکت می‌کند. از دیدگاه او، عضویت ایران در این گروه نه‌تنها یک اقدام کوتاه‌مدت نیست، بلکه بخشی از چشم‌انداز بلندمدت برای توسعه تجارت و کاهش محدودیت‌های اقتصادی به شمار می‌رود.
او تأکید کرد که رویکرد دولت چهاردهم ایران بر گسترش ارتباطات با کشورهای بریکس و بهره‌برداری از بازارها و فرصت‌های این گروه متمرکز است. این رویکرد با هدف دستیابی به نظم جدید در تجارت بین‌المللی دنبال می‌شود, نظمی که شفافیت بیشتری داشته و بر اصول منطقی تجارت استوار باشد.
سلطه دلار در خطر؟
یکی از اهداف کلیدی بریکس، کاهش وابستگی به دلار در تجارت بین‌المللی است. ایجاد ارز مشترک یا سازوکارهای جایگزین برای تجارت میان اعضا، از جمله راهبردهایی است که بریکس برای مقابله با سلطه دلار دنبال می‌کند. با توجه به نفوذ اقتصادی کشورهای عضو، این اقدام می‌تواند در بلندمدت تأثیرات مهمی بر تضعیف نقش دلار در نظام مالی جهانی داشته باشد.
در حالی که سلطه دلار بر اقتصاد جهانی هنوز قوی است، بریکس با برنامه‌های خود برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و تسهیل تجارت میان اعضا، پتانسیل تغییر این معادله را دارد. عضویت ایران در بریکس می‌تواند به عنوان فرصت برای کاهش وابستگی به دلار و دستیابی به استقلال اقتصادی بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.
بریکس به عنوان نهاد تأثیرگذار در اقتصاد جهانی، نه‌تنها سهم قابل توجهی از تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده، بلکه با تمرکز بر کاهش محدودیت‌های تجاری و تضعیف نقش دلار، به دنبال بازتعریف نظم اقتصادی بین‌المللی است. عضویت ایران در این گروه می‌تواند به عنوان گام استراتژیک در جهت تحقق اهداف بلندمدت اقتصادی کشور تلقی شود. هرچند پایان سلطه دلار به این زودی‌ها رخ نخواهد داد، اما تلاش‌های بریکس، مسیری نویدبخش برای آینده اقتصاد جهانی ترسیم کرده است.
در حالی که بریکس تلاش می‌کند نقشی مؤثرتر در نظام اقتصادی جهانی ایفا کند، واقعیت این بوده که سلطه دلار بر تجارت و بازارهای مالی جهان همچنان بسیار قدرتمند است. دلار نه‌تنها ارز غالب در مبادلات بین‌المللی است، بلکه به عنوان ذخیره اصلی ارز در بانک‌های مرکزی بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جایگاه به دلار توانایی بی‌نظیری در شکل‌دهی به سیاست‌های مالی و اقتصادی جهانی داده است.
موانع بر سر راه بریکس
کشورهای عضو بریکس با وجود پتانسیل بالا، در هماهنگی و دستیابی به اهداف مشترک با چالش‌های زیادی روبرو هستند. اقتصادهای این کشورها از نظر ساختار، اهداف و وابستگی به تجارت خارجی با یکدیگر تفاوت‌های عمده‌ای دارند. همچنین، وابستگی برخی از اعضای بریکس به دلار و نظام مالی غربی، تلاش برای کاهش نفوذ دلار را پیچیده‌تر می‌کند.
چین و هند، دو عضو کلیدی بریکس، در بسیاری از موارد از جمله مسائل ژئوپلیتیکی، منافع متفاوت و حتی متضادی دارند. روسیه و برزیل با مشکلات داخلی اقتصادی و تحریم‌های خارجی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که توانایی آنها را برای مشارکت فعال کاهش می‌دهد. بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که تلاش بریکس برای تضعیف سلطه دلار، در بهترین حالت، هدف بلندمدت و دشواری است. این گروه نه تنها باید سازوکارهای جدیدی را برای جایگزینی دلار در تجارت بین اعضا طراحی کند، بلکه باید اعتماد جهانی را نیز به این ساختارهای جدید جلب کند.
برخی منتقدان پیش‌بینی می‌کنند که بریکس ممکن است با شکست مواجه شود، زیرا تفاوت‌های سیاسی و اقتصادی میان اعضا، از جمله تنش‌های چین و هند، مانع از تصمیم‌گیری‌های مؤثر می‌شود. اعتماد محدود جهانی: نظام مالی و ارزی جدید بریکس نیازمند پذیرش و اعتماد گسترده در سطح بین‌المللی است که با توجه به نفوذ دلار، کار آسانی نخواهد بود. ایجاد یک ارز مشترک یا سازوکار جایگزین، نیازمند زیرساخت‌های قوی و پایدار مالی است که در حال حاضر به‌طور کامل فراهم نیست.
قدرت بی‌رقیب دلار
دلار با حمایت اقتصاد قدرتمند ایالات متحده، بازارهای مالی جهانی و جایگاه تثبیت‌شده خود در تجارت بین‌المللی، همچنان به عنوان ارز اصلی جهانی باقی مانده است. نقش دلار در تعیین قیمت کالاهایی مانند نفت، که به‌عنوان «پترودلار» شناخته می‌شود و همچنین در بازارهای مالی، قدرت آن را تقویت کرده است. حتی اگر بریکس بتواند در بلندمدت ساختارهای جدیدی ایجاد کند، تحلیلگران معتقدند که کاهش نفوذ دلار دهه‌ها زمان خواهد برد و احتمال موفقیت آن به عواملی چون اتحاد داخلی، سرمایه‌گذاری‌های گسترد و تغییرات ژئوپلیتیکی وابسته است.بریکس با وجود اهداف بلندپروازانه خود، با موانع پیچیده‌ای در برابر سلطه دلار روبرو است. هرچند که این گروه، پتانسیل تغییر معادلات اقتصادی جهان را دارد، اما چالش‌های داخلی و خارجی آن چنان بزرگ است که برخی کارشناسان احتمال موفقیت آن را بسیار کم می‌دانند. در حال حاضر، دلار همچنان ابزار اصلی قدرت اقتصادی جهان است و مقابله با این سلطه، نه‌تنها نیازمند همکاری بیشتر اعضای بریکس، بلکه تغییرات ساختاری عمیق در اقتصاد جهانی است.