سانسور برابر آزادی هنری

همدلی|  ستاره قاسمی: در سال‌های اخیر، شبکه نمایش خانگی در ایران به یکی از محبوب‌ترین بسترهای تولید و پخش سریال‌ها و فیلم‌ها تبدیل شده است. از طرفی رشد و استقبال از این آثار، دغدغه‌هایی را درباره نحوه نمایش چهره خانواده و ارزش‌های مرتبط با آن به همراه داشته است.
بیانیه سالانه مجمع تحلیلگران رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در این زمینه، نقاط قوت و ضعف محتوای تولیدشده را مورد بررسی قرار داده است. در این بیانیه، از دستاوردهایی همچون ترویج فرهنگ ازدواج پایدار و نمایش تصویری مثبت از جامعه ایرانی نام برده شده، اما به تصویرسازی‌های نادرست از خانواده و عادی‌سازی طلاق نیز اشاره شده است.
تأکید بر بنیان خانواده
نگرانی‌های برخی از تحلیلگران به این نکته اشاره دارد که نمایش خانواده‌های ناپایدار و روابطی که به آسانی منجر به طلاق می‌شود، ممکن است بر دیدگاه بینندگان نسبت به نهاد خانواده تأثیر منفی بگذارد.
هرچند که این آثار بازتابی از واقعیت‌های موجود در جامعه هستند، اما به‌نظر می‌رسد پرداختن بیش از حد به روابط بحرانی و مشکلات خانواده‌ها بدون تأکید بر ارزش‌ها و راه‌حل‌های پایدار می‌تواند اثرات مخربی به‌ویژه در نسل جوان ایجاد کند.
نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، این است که در شرایط کنونی، مسئله تصویر خانواده به اهرم فشار برای اعمال سانسور گسترده در تولیدات شبکه نمایش خانگی تبدیل شده است. این نگرانی‌ها بهانه‌ای برای برخی نهادها ایجاد کرده تا در روند ساخت و پخش آثار مداخله بیشتری داشته باشند. هرچند حفظ ارزش‌های اجتماعی ی مهم است، اما از سوی دیگر نباید به دستاویزی برای اعمال سانسورهای بی‌رویه تبدیل شود.در مقایسه با ایران، می‌توان مشاهده کرد در سینمای غرب به‌ویژه هالیوود، معمولا بر اهمیت خانواده و روابط عاطفی قوی تأکید می‌شود. در بسیاری از فیلم‌ها، بنیان خانواده در مرکز داستان قرار می‌گیرد و حتی در ژانرهای مختلف مانند درام، اکشن یا علمی تخیلی، همواره توجه خاصی به ارزش‌های خانوادگی و حمایت متقابل اعضای خانواده وجود دارد. به نظر می‌رسد در این مدل، تمرکز بر خانواده با آزادی در بیان هنری و بدون ایجاد محدودیت‌ها و سانسور شدید، هم‌زیستی بهتری دارد.
حفظ تعادل
برای بهبود محتوا در شبکه نمایش خانگی و توجه به ارزش‌های اجتماعی، باید راه حلی پیدا کرد که هم آزادی هنرمندان در بیان واقعیت‌های اجتماعی حفظ شود و هم نهاد خانواده به عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه تقویت شود. انتظار می‌رود با توجه به اقبال عمومی به شبکه نمایش خانگی، این رسانه بتواند در چهارچوب‌های واقع‌گرایانه و با رویکردی متعادل، چهره‌ای جذاب و در عین حال مثبت از خانواده ارائه دهد، تا هم فرهنگ‌سازی مؤثری انجام گیرد و هم فضای هنری از اعمال سانسورهای بی‌رویه و غیرضروری مصون بماند.
شبکه نمایش خانگی به دلیل دسترسی آسان و انعطاف‌پذیری در زمان پخش، توانسته قشر وسیعی از جامعه به‌ویژه نسل جوان، را جذب کند. جوانان که بیش از هر گروه دیگری تحت تأثیر رسانه‌ها قرار دارند، الگوهای رفتاری و ارزش‌های اجتماعی خود را تا حد زیادی از این محتواها دریافت می‌کنند، بنابراین نحوه تصویرسازی از خانواده و نحوه ارائه روابط در این آثار می‌تواند بر نگاه و تصمیمات این نسل اثرگذار باشد. به‌ویژه در ایران که با چالش‌های فرهنگی و اجتماعی بسیاری مواجه است، شبکه نمایش خانگی نقشی مهم در شکل‌دهی به ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌کند.
توجه به راهکارهای آموزشی و فرهنگ‌سازی برای دست‌اندرکاران تولیدات شبکه نمایش خانگی نیز ضروری است. به عنوان مثال، کارگاه‌ها و جلسات آموزشی برای نویسندگان، کارگردانان و تهیه‌کنندگان می‌تواند به آنان کمک کند با فرهنگ‌سازی بهتر و به‌دور از سانسور افراطی، تصاویری از خانواده بسازند که نه‌تنها واقع‌گرایانه، بلکه تقویت‌کننده ارزش‌های مثبت باشد. این روش‌ها می‌تواند سازندگان را تشویق کند تا به جای ترس از سانسور، به دنبال ارائه دیدگاه‌های چندوجهی و متعادل درباره موضوعات حساس باشند.
نکته مهم این است که شبکه نمایش خانگی می‌تواند با مدیریت هوشمندانه و توجه به خواسته‌های اجتماعی و فرهنگی، به عامل مثبت در جامعه تبدیل شود. با ایجاد فضایی که به هنرمندان آزادی بیان بیشتری بدهد و در عین حال به آنها کمک کند تا ارزش‌های خانوادگی و اجتماعی را تقویت کنند، می‌توان به توازن رسید. این توازن می‌تواند اعتماد مخاطبان را افزایش دهد و در نهایت از شکل‌گیری ذهنیت‌های منفی نسبت به نقش خانواده جلوگیری کند. برای این منظور، رویکرد همکاری و تعامل بین نهادهای تصمیم‌گیر و هنرمندان می‌تواند مثمرثمر باشد تا هم به اهداف فرهنگی و اجتماعی جامعه دست یافت و هم فضای مناسبی برای رشد و توسعه خلاقیت در این عرصه فراهم شود. این امر به ایجاد رسانه‌ای متعادل و سازنده برای همه اقشار جامعه و نسل‌های آینده کمک خواهد کرد.
یکی از جنبه‌های کلیدی موفقیت شبکه نمایش خانگی، توجه به نیازها و انتظارات مخاطبان است. سازندگان محتوا باید با شناخت عمیق‌تری از جامعه و فرهنگ ایرانی به سمت تولید آثاری بروند که نه‌تنها به واقعیت‌های زندگی روزمره بپردازد، بلکه به تقویت ارزش‌های خانواده نیز کمک کند. نظرسنجی‌ها، گروه‌های کانونی و بازخوردهای مخاطبان می‌تواند به عنوان ابزاری مؤثر در این راستا عمل کند. با استفاده از این داده‌ها، تولیدکنندگان می‌توانند به تولید محتوای متناسب‌تری بپردازند که نه تنها سرگرم‌کننده باشد، بلکه با ارزش‌های جامعه نیز هم‌خوانی داشته باشد.
البته توسعه محتوای با کیفیت به تنهایی کافی نیست، بلکه نیاز به ترویج این آثار نیز وجود دارد. رسانه‌ها به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به عنوان پل ارتباطی بین سازندگان و مخاطبان عمل کنند. با استفاده از این پلتفرم‌ها، آثار مثبت و ارزشمندی که تصویر مناسبی از خانواده و روابط انسانی ارائه می‌دهند، می‌تواند بیشتر در معرض دید قرار گیرد. این اقدام نه تنها به معرفی محتواهای خوب کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود سازندگان نیز انگیزه بیشتری برای تولید آثار با کیفیت داشته باشند.
آینده شبکه نمایش خانگی و خانواده
آینده شبکه نمایش خانگی به‌ویژه در زمینه نمایش تصویر خانواده، بستگی زیادی به نحوه تعامل سازندگان با نهادهای فرهنگی و اجتماعی دارد. اگر این تعاملات به سمت همکاری سازنده و آگاهانه پیش برود، می‌توان انتظار داشت آثار تولیدی نه تنها چهره‌ای مثبت از خانواده ایرانی را به نمایش بگذارند، بلکه به تقویت نهاد خانواده در جامعه کمک کنند.
شبکه نمایش خانگی فرصتی بی‌نظیر برای بازآفرینی و تقویت تصویر خانواده در جامعه ایرانی دارد. با توجه به چالش‌ها و فرصت‌هایی که در این زمینه وجود دارد، انتظار می‌رود تولیدکنندگان با اتخاذ رویکردهای مسئولانه و آگاهانه به خلق محتوای متناسب بپردازند. این تلاش‌ها باید به نحوی باشد که از یک‌سو به نیازهای جامعه پاسخ دهد و از سوی دیگر، به نهاد خانواده احترام بگذارد و آن را تقویت کند. در نهایت می‌توان گفت همواره باید در نظر داشت دنیای رسانه نه تنها بازتاب‌دهنده واقعیت‌های جامعه است، بلکه می‌تواند بر شکل‌گیری و تغییر این واقعیت‌ها نیز تأثیر بگذارد، بنابراین توجه به نحوه تصویرسازی از خانواده در رسانه‌ها باید به اولویت اساسی تبدیل شده تا جامعه‌ای قوی‌تر و پایدارتر برای نسل‌های آینده ساخته شود.