صدرِ مجلس عراق

همدلی| محسن رفیق: اعلام انتخابات پارلمانی زودهنگام عراق که روز یکشنبه و در میان تدابیر شدید امنیتی و یک سال زودتر از موعد طبیعی خود برگزار شد، با اعتراضات گسترده‌ای از سوی برخی گروه‌های سیاسی در این کشور، همراه شده است. طبق نتایج اولیه این انتخابات که با شمارش ۹۴ درصد آرای صندوق‌های انتخابات پارلمانی عراق انجام شده است، حزب مقتدی صدر با کسب 73 کرسی، بزرگ‌ترین برنده این انتخابات اعلام شده که به طور طبیعی، تأثیر به‌سزایی در تشکیل دولت آینده خواهد داشت. همچنین، فراکسیون دولت قانون به رهبری نوری المالکی نخست‌وزیر پیشین عراق نیز با کسب ۳۷ کرسی، پس از جریان صدر بیشترین کرسی‌های پارلمان در میان احزاب شیعه را از آن خود کرده است. در این میان اما، ائتلاف فتح به رهبری‌هادی عامری نسبت به سال ۲۰۱۸ کرسی‌های کمتری در پارلمان به دست آورد. احزاب کُرد هم ۶۱ کرسی به دست آوردند. میزان مشارکت در این انتخابات ۴۱درصد اعلام شده که پایین‌ترین میزان مشارکت از زمان سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳ محسوب می‌شود. شمارش آرا هنوز به پایان نرسیده است و تمدید حالت آماده‌باش بین نیروهای عراقی، همچنان تا پایان روز چهارشنبه، ادامه خواهد داشت.در همین حال، رئیس ائتلاف الفتحِ عراق، نتایج اعلام شده انتخابات پارلمانی را جعلی، خواند. به گزارش شفق نیوز،‌هادی العامری، رئیس ائتلاف الفتح عراق  با صدور بیانیه‌ای کوتاه، نتایج اولیه انتخابات پارلمانی زودهنگام کشورش را رد کرد. او در این باره گفت: «تحت هیچ شرایطی این نتایج جعلی را نخواهیم پذیرفت.» العامری ادامه داد: «با تمام توان از نامزدها و رای دهندگانمان حمایت خواهیم کرد.»این اظهارات پس از آن مطرح شد که ابوعلی العسکری، سخنگوی گردان‌های حزب‌الله عراق در سخنانی گفت که نتایج انتخابات پارلمانی عراق مردود است. او همچنین از گروه‌های مقاومت عراق خواست که آماده باشند و تاکید کرد: «در مقابل بزرگ‌ترین روند تقلب خواهیم ایستاد.» پیش از العسکری نیز هیات هماهنگی شیعیان عراق موسوم به چارچوب هماهنگی شیعیان، که متشکل از احزاب سیاسی شیعه است نتایج اولیه انتخابات را رد کرده بود. این هیات در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما اعتراض‌مان به نتایج اعلام شده انتخابات را اعلام می‌کنیم و تمامی اقدامات لازم را برای جلوگیری از دستکاری رای‌ها اتخاذ خواهیم کرد.»در مقابل، کمیساریای عالی انتخابات عراق نسبت به اتهامات مطرح شده از سوی چارچوب هماهنگی شیعیان واکنش نشان داد. این کمیساریا در بیانیه‌ای تاکید کرد که طی برگزاری انتخابات به قانون و اقدامات اتخاذ شده پایبند بوده است. در این بیانیه آمده است که هر معترضی می‌تواند تا عصر پنجشنبه به نتایج انتخابات اعتراض کند و کمیساریای عالی انتخابات عراق، تمامی شکایت‌ها را مورد بررسی قرار خواهد داد.کمیساریای عالی انتخابات عراق همچنین اتهامات مطرح شده توسط هیات هماهنگی احزاب شیعه درباره دستکاری نتایج انتخابات را رد و تاکید کرد: «همه از نتایج رای‌گیری مطلع هستند و شرکای ما از ناظران گرفته تا سازمان ملل و رسانه‌ها همگی از آن مطلع هستند. این نتایج اعلام شده درواقع برای همه رضایت‌بخش بوده است و ما از واکنش‌های طرف‌های مختلف متوجه این موضوع شده‌ایم.» در ادامه این بیانیه آمده است: «‌‌این‌که گفته می‌شود کمیساریای انتخابات به قانون پایبند نبوده است؛ غیر ممکن است و عصبانیت احزاب شیعه، به دلیل نتایج ناامید کننده انتخابات برای بسیاری از این احزاب بوده است.»با این وجود، رئیس جمهور عراق به کسانی که در انتخابات پارلمانی این کشور پیروز شده‌اند تبریک گفت. به گزارش شفق نیوز، برهم صالح، رئیس جمهور عراق در توئیتی نوشت: «من به کسانی که در انتخابات پارلمانی این کشور پیروز شده‌اند صمیمانه تبریک می‌گویم و امیدواریم پارلمانی تشکیل شود که بیانگر اراده و خواست مردم باشد و خواسته‌های آن‌ها را برای اصلاحات اجرا کند و دولتی کارآمد تشکیل دهد که حامی منافع عالی کشور باشد.» مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق نیز در توئیتی به کسانی که در انتخابات پیروز شده‌اند و گروه‌های سیاسی که پارلمان آتی را تشکیل خواهند داد، تبریک گفت.در همین حال، با وجودِ عدمِ اعلام نتایج نهایی و قطعی انتخابات پارلمانی عراق، حزب دموکرات کردستان این کشور از آغاز گفت‌وگوهای خود با احزاب پیروز برای تشکیل ائتلاف خبر داد. به گزارش ایسنا، هوشیار زیباری، از رهبران حزب دموکرات کردستان عراق در کنفرانس مطبوعاتی با حضور اعضای کمیته عالی انتخابات این حزب اعلام کرد که حزب متبوعش گفت‌وگوها با احزاب پیروز برای تشکیل ائتلاف و تعیین رؤسای سه گانه عراق (پارلمان، نخست‌وزیر و ریاست جمهوری) را آغاز کرده است. او در این باره گفت: «به زودی هیاتی را تشکیل خواهیم داد تا برای گفت‌وگو درباره تعیین رؤسای سه گانه و تشکیل دولت جدید عراق راهی بغداد شود.» زیباری همچنین تاکید کرد: «ما با دیگر احزاب کرد نیز رایزنی خواهیم کرد، چراکه مطمئناً می‌خواهیم به صورت تیمی کار کنیم.» در واکنش به نتایج و نحوه برگزاری این انتخابات، وزارت خارجه روسیه اعلام کرد کرد که نتایج این انتخابات توسط کمیسیاریای عالی انتخابات و نمایندگی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده است. به گزارش سایت شبکه خبری روسیا الیوم، وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما تمامی تلاش‌های دولت عراق در آماده‌سازی و انجام فرآیند رأی‌گیری در تمامی نقاط این کشور را ارج می‌نهیم. مسکو برگزاری موفقیت آمیز این دوره از انتخابات را بیانگر عزم و اراده شهروندان عراقی در شرایط سخت اجتماعی و اقتصادی و نیز ادامه تهدیدهای تروریستی به عنوان یک رویداد مهم در مسیر بهبود بیشتر وضعیت عراق و تضمین ثبات سیاسی و امنیت داخلی این کشور قلمداد می‌کند.»این وزارتخانه همچنین اعلام کرد که روسیه به انتخاب ملت عراق احترام می‌گذارد و برای تشکیل زودهنگام یک دولت جدید، فراگیر و قادر در عراق از طریق مشارکت نمایندگانی از گروه‌های سیاسی اصلی، گروه‌های قومی و فرقه‌های کشور که آماده تلاش و فعالیت برای تحقق اهداف ملی باشند، ابراز امیدواری می‌کند. وزارت خارجه روسیه همچنین تاکید کرد: «ما آماده‌ ارائه کمک و حمایت موثر و کارآمد از کشور دوست عراق جهت غلبه بر پیامدهای منفی بحران اجتماعی و اقتصادی و نیز مبارزه با تروریسم بین‌المللی هستیم و در وهله اول همکاری‌های دو جانبه و سودمند متقابل را توسعه می‌دهیم.»در همین حال، رئیس هیأت اروپایی ناظر بر انتخابات عراق اعلام کرد که هیچ گونه تقلب یا نقضی طی روند انتخابات بر اساس نظارت آنها صورت نگرفته است. به گزارش ایسنا، رئیس ‌هیأت اروپایی ناظر بر انتخابات عراق درباره ‌‌این‌که برخی طرف‌های سیاسی کمیساریای انتخابات را به تقلب و دستکاری نتایج انتخابات متهم کرده‌اند، گفت: «انتخابات بین تمام احزاب رقابتی بود. هیچ گونه نقضی درباره نتایج وجود ندارد و تمام اقدامات لازم برای ممانعت از دستکاری نتایج اتخاذ شد. ما با ناظران، رأی دهندگان و شهروندان صحبت کرده‌ایم و هیچ مشکلی طی روند انتخابات وجود ندارد.»او گفت: «نتایج رقابتی بود و این مسئله جدیدی درباره امور سیاسی عراق نیست. اوضاع طی روز رأی گیری آرام و منظم بود و دلیلی برای اتهامات درباره تقلب و دستکاری نتایج وجود ندارد. هر فردی که شکایت دارد باید شکایت خود را به کمیسیون انتخابات ارائه کند. ‌هیأت ما هیچ گونه فریبی طی روزهای انتخابات مشاهده نکرده است. امیدواریم اوضاع بعد از انتخابات نیز آرام باشد. این به نفع مردم عراق برای بهبود وضعیت دموکراسی است.» این مسئول همچنین گفت: «هیچ نقضی درباره روند انتخابات صورت نگرفته است و ما از همگان می‌خواهیم بی طرف باشند. ما ارقام رسمی را در نظر می‌گیریم که کمیسیون انتخابات آن را اعلام کند. هیچ گونه تناقض یا اختلافی وجود ندارد. احزاب احتمالا ارقام داخلی از سوی نمایندگانشان داشته باشند. اگر شک و تردیدی دارند باید شکایت‌هایشان را به کمیسیون ارائه کنند و طبق قانون با آن برخورد خواهد شد.»
به هر روی، با پایان برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام در عراق، تعیین رهبران سه گانه این کشور یعنی رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس پارلمان در دستور کار قرر خواهد گرفت؛ روندی که طبق قانون اساسی عراق باید پس از اعلام رسمی و تایید نتایج نهایی کلید بخورد. در این دوره، پارلمان عراق برای تشکیل فراکسیون اکثریت با مشکل خاصی مواجه نخواهد شد چرا که بر اساس قانون جدید انتخابات مصوب سال 2020، فراکسیونی که اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست آورده باشد مامور تشکیل دولت خواهد شد. این در حالی است که در قانون قبلی انتخابات بعد از تشکیل پارلمان و با رایزنی جریان‌های سیاسی برای تشکیل ائتلاف، فراکسیون اکثریت تعیین می‌شد که این امر باعث ایجاد اختلافات بسیاری در جامعه سیاسی عراق می‌شد و چه بسا جریانی که بیشترین کرسی پارلمان را هم در اختیار داشت به دلیل عدم موفقیت در ائتلاف با دیگر گروه‌های سیاسی، مامور تشکیل دولت نمی‌شد. طارق حرب، کارشناس حقوقی عراقی در مطلبی برای پایگاه خبری ناس با اشاره به مسیر پیش روی عراق برای تشکیل دولت جدید و تعیین رهبران سه گانه این کشور، درباره روند تعیین فراکسیون اکثریت و به تبع آن رهبران سه گانه عراق آن‌گونه که قانون انتخابات جدید عراق پیش‌بینی کرده، می‌نویسد:«پس از اعلام رسمی نتایج انتخابات توسط کمیساریای عالی انتخابات، معترضان به نتایج سه روز فرصت دارند تا نسبت به آن اعتراض و رسما شکایت کنند. قانون اساسی به هیات قضایی انتخابات هفت روز فرصت داده است تا حکم خود درباره شکایت‌ها علام کند و این حکم قطعی و نهایی خواهد بود. پس از تکمیل این مراحل، کمیساریای انتخابات نتایج انتخابات را به صورت اصلاح شده و مطابق نظر مقام قضایی به دادگاه عالی فدرال ارائه می‌کند که مسئولیت تایید نهایی نتیجه انتخابات را برعهده دارد. به طور معمول این روند تایید سه روز طول خواهد کشید.»او ادامه داده است:«ظرف پانزده روز پس از تایید نهایی نتایج، رئیس جمهور خواستار برگزاری جلسه پارلمان می‌شود و جلسه نخست پارلمان به ریاست مسن‌ترین نماینده برگزار خواهد شد. این جلسه به تعیین رئیس پارلمان و دو معاون وی با رای بیش از نیمی از نمایندگان اختصاص خواهد یافت و از آنجایی که تعداد نمایندگان ۳۲۹ نفر است موافقت ۱۶۵ نماینده برای تعیین رئیس پارلمان و معاونانش کفایت می‌کند. پس از آن،  اولین دستورکار پارلمان پس از تعیین رئیس و معاونانش فراهم کردن زمینه تعیین نامزد برای پست ریاست جمهوری است. برای تعیین رئیس جمهور موافقت دو سوم نمایندگان یعنی 210 رای لازم است و اگر هیچ یک از نامزدها حد نصاب لازم را کسب نکنند. این در حالی است که  در چهار دور قبلی، برای جلال طالبانی، فواد معصوم و برهم صالح هم این امر محقق نشد. بنابراین، رقابت میان دو نفر نخست خواهد بود و در دور دوم رای‌گیری نمایندگان پارلمان، نامزدی که آرای بیشتری را کسب کند صرف نظر از شمار آرا رئیس جمهور خواهد شد.» این در شرایطی است که پس از تعیین رئیس جمهور، او ظرف ۱۵ روز نامزد فراکسیون اکثریت را مکلف به تشکیل دولت خواهد کرد و اکثریت مورد نیاز برای دادن رای اعتماد و تایید کابینه جدید، اکثریت مطلق تعداد نمایندگان حاضر در جلسه است. به عنوان مثال اگر تعداد نمایندگان حاضر در جلسه ۳۰۰ نفر باشد، موافقت ۱۵۱ نماینده برای تعیین نخست‌وزیر و وزیران کابینه‌اش کافی خواهد بود.