تحریم‌ها شانه به شانه آلزایمر

همدلی| گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت در ایران سقوط کرده و به 0.6درصد رسیده است. این یعنی سن جمعیت در ایران روبه افزایش است و آن‌چه می‌تواند این جمعیت سالخورده در سال‌های آینده را تحت تاثیر قرار دهد برخی از بیماری‌های دوران سالمندی است. شاید یکی از اذیت‌کننده‌ترین آن‌ها که می‌تواند کیفیت زندگی یک انسان را به‌شدت کاهش دهد درد فراموشی باشد. وقتی آلزایمر به‌سراغ انسان‌ها می‌رود جدا از فراموش کردن خاطرات و نسبت‌های فامیلی، در مراحل حادتر می‌تواند اختیار را از او سلب کند طوری‌که تمام یادگیری‌های گذشته را کنار می‌گذارد. در چنین شرایطی تنها به‌کمک تشخیص به‌موقع و مصرف داروهای کنترل کننده می‌توان بخش زیادی از عواقب بیماری را به‌تاخیر انداخت. داروهایی که گاهی به علت تحریم‌های ایران به‌سختی به‌دست بیماران می‌رسد. از طرفی بعد از مدت‌ها حالا سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) شواهد زیادی درباره داروی «آدوکانوماب» پیدا کرده که می‌تواند سرعت تحلیل رفتنِ توانایی شناختی را کاهش دهد. دارویی که رئیس انجمن دمانس و آلزایمر ایران به‌نتایج آن خوشبین است و در گفت‌وگویی با روزنامه همدلی ابراز امیدواری می‌کند با عبور از تحریم‌ها این دارو هم بتواند به‌دست بیماران در ایران برسد.
معصومه صالحی در این گفت‌وگو درخصوص بیماری آلزایمر گفت: «بیماری آلزایمر مخصوص دوران سالمندی‌ست یعنی از سن 65سال به‌بعد امکان وجودش است. این بیماری یک بخش از مغز به‌نام هیپوکامپ را که مرکز حافظه و خاطرات انسان هست متاثر کرده و سبب آسیب رساندن به آن می‌شود، این مسئله کمک می‌کند که فرد بیمار به مرور دچار فراموشی شود، همچنین علاوه بر فراموشی این بیماری طی سه مرحله موجب می‌شود که انسان آن توانایی‌هایی را که در دوران زندگی داشته از یاد ببرد، به‌تعبیری در عملکرد و رفتارهای عادی فرد تاثیر می‌گذارد، طوری‌که متاسفانه فرد بیمار در مرحله نهایی دچار فراموشی کامل و بی‌اختیاری‌های دستگاه‌های بدن می‌شود.»
او با اشاره به تفاوت میان دمانس و آلزایمر توضیح داد: «امروز در دنیا حدود 50میلیون نفر به دمانس مبتلا هستند، دمانس در حقیقت مجموعه‌ای از علائم مانند فراموشی و ایجاد مشکلات در رفتار یک فرد است. بخشی از دمانس‌ها قابل برگشت هستند، چراکه ممکن است فردی بر اثر کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، تومورهای مغزی، کمبود برخی ویتامین‌ها یا بیماری‌های عفونی کبدی و البته از همه مهم‌تر افسردگی به آن مبتلا شود. در این موارد فرد می‌تواند به پزشک مراجعه کند، بعد از تشخیص علت درمان شود و فرد به حالت عادی برگردد. متاسفانه اما گاهی حدود 60 تا 70درصد دمانس‌ها را بیماری آلزایمر و انواع بیماری‌های غیرقابل برگشت دمانس تشخیص می‌دهند. درحالی‌که در آلزایمر فرد وقتی مبتلا می‌شود غیرقابل برگشت و درمان است ولی قابل کنترل کردن است، یعنی اگر در مراحل اولیه زود تشخیص داده شود به‌خوبی می‌شود آن را کنترل کرد طوری‌که هر یک سال تشخیص زودهنگام و درمان موثر موجب می‌شود که 5سال مشکلات ناشی از بیماری به تعویق بیفتد و این یک عدد قابل توجهی است.»
صالحی درخصوص علائم قابل توجه و اولیه این بیماری بیان کرد: «بهترین راه تشخیص زود هنگام است. تصور کنید فردی 60ساله موضوعی را فراموش می‌کند اما مجدد یادش می‌آید چنین مسئله‌ای را نمی‌توان گفت فرد درگیر شده است. اما اصولاً کسانی‌که مشکل پیدا می‌کنند مثلاً در نمازشان ایرادی پیدا می‌شود یعنی از یادشان می‌رود که دو رکعت یا سه رکعت نماز خوانده‌اند، آن‌ها یادشان می‌رود که یک سوالی را پرسیدند و جواب گرفتند، ممکن است همان سوال را ده بار تکرار کنند، پخت غذا را فراموش می‌کنند، ‌این‌که ادویه داخل غذا ریخته‌اند یا نه، یا تغییرات در رفتار فرد ایجاد شود، ‌این‌که مثلاً زود پرخاشگری کند، لباس‌های نامناسب بپوشد. این‌ها علائمی هستند که اگر کسی سه مورد از آن‌ها را داشته باشد حتماً باید برای معاینه به پزشک مراجعه کند.»
وی با اشاره به اهمیت پیشگیری از بیماری بیان کرد: «اگر ما از دوران کودکی مواردی را که سبب دمانس در سالمندی می‌شود کنترل کنیم، گام بزرگی در پیشگیری برداشتیم. مواردی مانند تغذیه سالم، روش زندگی، ورزش، افزایش ذخایر مغزی، ارتباطات اجتماعی، دوری از دخانیات و الکل، کنترل بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت و فشارخون سبب می‌شود ما کاهش 40درصدی ابتلا به بیماری را در آینده داشته باشیم و این عدد ارزشمندی است.»
رئیس انجمن دمانس و آلزایمر ایران با اشاره به تاییدیه داروی «آدوکانوماب» توسط سازمان غذا و دارو آمریکا عنوان کرد: «الان بعد از بیست سال یک داروی آدوکانوماب تاییدیه گرفته است. اگر بیماری زود تشخیص داده شود و در همان مراحل اول از این دارو استفاده شود کاملاً بیماری را کنترل می‌کند و اجازه نمی‌دهد وارد مراحل بعدی شود. امروز تعدادی از کشورها سفارش تهیه این دارو را داده‌اند. »
وی درخصوص امکان دسترسی به داروی آلزایمر و سایر داروهای مورد نیاز در شرایط تحریمی یادآور شد: «امید که ما هم بتوانیم مانند سایر کشورها در آینده از این دارو استفاده کنیم. ما امروز به‌علت مسئله تحریم‌ها مشکلاتی درخصوص تهیه دارو داریم. 
حتی داروهایی که بیماری را کنترل می‌کنند درحال حاضر بسیار نایاب هستند و وارد نمی‌شوند. هرچند که می‌گویند دارو تحریم نیست، اما برای کشوری مثل ما که درگیر تحریم هستیم مشکل ایجاد کرده است، این‌ها همه مسائلی هست که نه‌تنها برای آلزایمر بلکه برای خیلی از بیماری‌ها ایجاد شده و آن‌ها هم دچار کمبود دارویی هستند. امیدوارم با رفع تحریم‌ها و تدابیری که درنظر گرفته می‌شود این داروها در دسترس همه بیماران قرار بگیرد و کسانی‌که مبتلا به هر بیماری هستند بتوانند از یک زندگی عادی مانند سایرین برخوردار شوند.»
صالحی درخصوص پیر شدن سن جمعیت در ایران و احتمال افزایش موارد آلزایمر در آینده گفت: «افزایش سن جمعیت با این بیماری و مشکلات احتمالی آن ارتباط مستقیم دارد. کشور ما دارد وارد دوران سالمندی می‌شود، از طرفی به دلایلی زاد و ولد هم کم شده است، همه این‌ها سبب می‌شود در آینده علاوه بر ‌این‌که تعداد بیماران مبتلا به آلزایمر افزایش پیدا کند، مراقبین این بیماران هم کم خواهد شد. دیگر فرد مبتلا به آلزایمر مراقبی ندارد که از آن مراقبت و حمایت کند. این مسئله بار سنگینی بر دوش جامعه، وزارت بهداشت و کشور می‌گذارد و از حیث اقتصادی، بهداشت روانی خانواده، اجتماعی آسیب‌های جدی دارد و خود مراقبین از این بیماری هم لطمه زیادی می‌بینند.»
رئیس انجمن دمانس و آلزایمر ایران با اشاره به ضرورت توجه وزارت بهداشت به این بیماری بیان کرد: «ما سند ملی دمانس را نوشته‌ایم و پیش‌نویس آن را به وزارت بهداشت تقدیم کردیم. امیدواریم به‌زودی وارد سیستم وزارت بهداشت شود که این بیماری زود تشخیص داده شود. این اتفاق بحث ارزشمندی در خصوص آلزایمر است که امیدواریم توسط وزارت بهداشت ابلاغ شود. درخصوص سایر حمایت‌های دولتی هم باید گفت الان فقط سازمان بهزیستی به‌صورت یارانه حدود 650هزارتومان برای هر بیمار که تحت درمان‌های غیردارویی و توانبخشی ذهنی است کمک می‌کند.»
صالحی با اشاره به تعداد افراد مبتلا به آلزایمر در ایران یادآور شد: «بررسی‌های دو سال قبل نشان می‌داد که 700هزار نفر مبتلا به آلزایمر داشتیم، ولی الان براساس آمارهای جهانی فکر می‌کنم حدود یک میلیون نفر درگیر بیماری  در ایران داشته باشیم. 
در جهان هر سه ثانیه یک نفر مبتلا می‌شود و در ایران هر7دقیقه یک نفر مبتلا می‌شود.»
وی در پایان با اشاره به دوران شیوع کرونا و اهمیت توجه به سالمندان گفت: «در دوران کووید سالمندان عزیز ما بیشتر تنها شده‌اند. از خانواده‌ها به‌ویژه مراقبین سالمندانی که مبتلا به بیماری هستند درخواست دارم به این عزیزان بیشتر توجه کنند. با رعایت دستورالعمل‌ها کمتر آن‌ها را تنها بگذارند، از فضای مجازی برای برقراری ارتباط با آن‌ها استفاده کنند، ‌این‌که در زمان‌های خلوت با رعایت پروتکل‌ها یک پیاده‌روی داشته باشند حتما توجه شود. 
نوه سالمندان خیلی برای‌شان عزیز است، خانواده‌ها شرایطی فراهم کنند که آن‌ها بتوانند نوه‌های خود را حتی از راه دور و کمک فضای مجازی دیدن کنند و ارتباط داشته باشند. 
درخواست ما از وزارت بهداشت این است که هرچه سریع‌تر آلزایمر در سیستم شبکه درمانی وزارت بهداشت قرار بگیرد تا در سراسر ایران عزیزانی که مبتلا هستند بتوانند از یک زندگی با کیفیتی برخوردار شوند.»