1670
مجلس یازدهم از تلاش برای فیلترینگ، تا وابستگی به شبکه‌های اجتماعی
بهارستان تحت تاثیر فضای مجازی
همدلی| محسن رفیق: مواجهه تناقض‌آمیز مجلس یازدهمی‌ها با محیط فضای مجازی، بیش از پیش به حکایت مرسوم «با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن» شباهت پیدا کرده است. نمایندگان مجلس یک دست اصول‌گرای فعلی، در حالی نیامده و تنها بعد از 2ماه و 19 روز، طرحی با عنوان «ساماندهی فضای مجازی» را در مجلس کلید زدند که اظهار فضل‌های عدیده‌شان در صفحه‌های محیط‌های فیلتر شده‌‌ای چون توئیتر، بیشتر از مردمان عادی، قانون‌گریزی قانون‌گذاران اصلی کشور را به رخ می‌کشد. نمایندگان در این طرح در حالی استفاده از فیلترشکن را برای ورود به این محیط‌های «قدغن» شده، جرم دانسته و مجازات حبس و جزای نقدی برای آن درنظر گرفته‌اند، که شاید با توجه به فعالیت فشرده خودشان در این شبکه‌ها، بتوان تصور کرد که تبصره و تک‌ماده‌های خاصی را برای ادامه پرواز خود بر بال‌های پرنده آبی توئیتری یا موشک تلگرامی تدارک دیده‌اند؛ تبصره و استثنائاتی نظیر استفاده خاص نمایندگان مقید به اصول، از مسیر ویژه تردد اتوبوس و در پاسخ به افشاگری‌های محیط مجازی در مورد سیلی خوردن سرباز وظیفه مقید به انجام وظیفه.
این مجلس به شدت فاصله گرفته از شعارهای تبلیغاتی صندوق‌های رای، که ترمیم اقتصاد و بهبود معیشت را در همین محیط‌های مجازی، فریاد می‌زد؛ اکنون افشاگری‌های چنین محیطی را به مذاق خود، خوش نمی‌بیند. این گونه است که اصول‌گرایان بهارستان یازدهم، صحبت از میزان حقوق نمایندگان، تسهیلات و خودروهای دریافتی، انتشار رفتارهای ارباب رعیتی و مستبدانه‌‌ای مانند سیلی زدن عنابستانی و مواردی مانند این را از سوی ولی‌نعمتان خود در فضای غیر قابل کنترل اینترنت، تاب نمی‌آورند و ایجاد محدودیت را، در دسترس‌ترین روش برای پاک کردن صورت مسئله به جای حل آن می‌دانند؛ محدودیتی که به واقع تنگ‌تر کردن بیشتر حلقه آزادی رای‌دهندگان آنها را نشانه رفته است.
با این وجود، به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران سیاسی با تمام تلاش‌های نمایندگان این مجلس در محدود کردن فضای مجازی، این مجلس یکی از تاثیرپذیرترین مجالس از محیط فضای مجازی بوده است، به گونه‌‌ای که برخی معتقدند که این فضای مجازی است که خط مشی مجلس را تعیین می‌کند. در همین زمینه الیاس نادران، نماینده اصول‌گرای تهران در مجلس و رئیس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۰، در گفت‌وگوی دو روز پیش خود با ایسنا با بیان این‌که تصمیمات مجلس تحت تأثیر محیط فضای مجازی، توئیتر و اینستاگرام قرار گرفته، در این مورد می‌گوید:«به جای این‌که مجلس، جهت‌گیری را به کشور اعلام و ریل‌گذاری کند، فضای مجازی برایش تصمیم بگیرد؛ آن هم فضای مجازی که با هزاران اکانت فیک و اجاره‌ای و از یکسری نقاط خاص هدایت می‌شود. این خیلی مسئله بدی است. اینها هم‌افزایی ندارند. سر جمع شاید پنج نفر باشند؛ آن هم پنج نفری که نمی‌خواهند رو باشند. در حال حاضر متاسفانه محیط‌های فضای مجازی تاثیرگذارترین فضاها بر مجلس هستند تا این‌که مجلس بخواهد بر آنها اثری داشته باشد.»
او برای نمونه و با عنوان تاثیر این آفت در بحث شفافیت آرا، اشاره کرد:«برخی دوستان در این زمینه به من گفتند که در این خصوص نسبت به شما خیلی هجمه شده است. من گفتم اتفاقا کسانی به من حمله کرده‌اند که خودشان ناشناخته‌اند، یعنی آدم‌های در سایه هستند. اگر حقیقت را می‌گویند بیایند بیرون تا ببینیم طرف ما کیست و چه کسی معترض به رفتار ماست. لااقل آدم‌ها را ببینیم و استدلال‌شان را بشنویم. سنگ‌انداختن در تاریکی که جوانمردی نیست. در حال حاضر متاسفانه محیط‌های فضای مجازی تاثیرگذارترین فضاها بر مجلس هستند تا این‌که مجلس بخواهد بر آنها اثری داشته باشد.»
فارغ از تاثیرپذیری مجلس از فضای مجازی، طرح‌های محدود کننده این محیط، عملا آزادی‌های مردم را با محدودیت روبه‌رو کرده و امکان دسترسی آزادانه آنها به اخبار داخلی و بین‌المللی را از آنان سلب خواهد کرد. با این حال نمایندگانی که از الزام تصویب این طرح سخن گفته‌اند، در تناقضی آشکار با عملکرد خویش، همچنان مدعی فراوانی عناصر آزادی در کشور هستند. چندی پیش زهره الهیان، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در واکنش به مطرح شدن موضوع حبس شدن دختر حاکم دوبی در یک خانه توسط پدرش در شبکه‌های اجتماعی، به این دختر اماراتی پیشنهاد داده که به ایران بیاید تا از نعمت آزادی و حقوق بشر، بهره‌مند باشد. این نماینده مردم تهران خطاب به دختر حاکم دبی، نوشت: «پیشنهادی برای دختر در بند حاکم دبی؛ به ایران بیا. می‌توانی در ایران همچون سایر بانوان و دختران ایرانی هم درس بخوانی و هم زندگی کنی و هم از نعمت آزادی و حقوق بشر، بهره‌مند باشی.»
این در شرایطی است که نمایندگان مجلس و خصوصا زنان نماینده آن، در خصوص سیل اعتراض‌های شبکه‌های مجازی نسبت به عدم خروج بانوان قهرمان ملی برای شرکت در مسابقات جهانی، تنها به علت عدم اجازه همسران خویش، واکنش درخوری بروز نداده و حتی در ساده‌ترین شکل، از طرح نطق کوتاهی نیز برای چنین مشکلی دریغ ورزیده‌اند.
با این حال تلاش در جهت انسداد پیام‌رسان‌های خارجی و ایجاد قوانین سفت و سخت برای دور کردن کاربران فضای مجازی از اخبار جهان در عصر ارتباطات، نمایندگان را بر آن داشته است تا فعالیت شبکه‌های اجتماعی را منوط به تایید هیات‌هایی نظارتی کرده و احراز هویت کاربران اینترنت را در اولویت قرار دهند. مقدمات این امر البته بسیار پیشتر آغاز شده بود. اهالی جدید ساختمان هرمی میدان بهارستان که هنوز یک ماه نشده بود تا در صندلی‌های خود جای بگیرند، موضوع فیلترینگ و محدودسازی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام را مطرح کرده بودند؛ این موضوع تا به آنجا پیش رفت که حتی مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی و دبیرکل جبهه پایداری، پیشنهادی فراتر از فیلترینگ مطرح کرد و پای فضای مجازی ملی را پیش کشید تا به گفته او از طریق آن، بساط شبکه‌های اجتماعی از اینستاگرام گرفته تا توئیتر و تلگرام برای همیشه، یکسره شود.
نگرانی در مورد محتوای مستهجن فضای مجازی، یکی دیگر از دغدغه‌های این نمایندگان بوده است. به گزارش پایگاه خبری صبح ساحل، فاطمه محمدبیگی نماینده مجلس، یکی از حامیان طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی، در خصوص محتوای مستهجن فضای مجازی ابراز نگرانی کرده و در این زمینه گفت:«نگرانم که فرزندم وارد اینترنت شود و محتوای مستهجن ببیند. مقاصد کاربران شب تا صبح اینترنت با صبح تا شب متفاوت است.» او برای صحت ادعای خود در جهت لزوم ایجاد محدودیت برای فضای مجازی، تاکید کرد:«الان تمام والدین ما نگران فضای مجازی هستند، چراکه ما قانون مشخصی در این زمینه نداریم. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بیش از دو سوم کاربران فضای مجازی صرفا از محتوای نامناسب آن استفاده می‌کنند. مقاصد فردی که از ۱۲ شب تا ۶ صبح از اینترنت استفاده می‌کند، با مقاصد کاربران ۶صبح تا ۱۲ شب متفاوت است. همه اینها باید توسط مسئولان کشور تقسیم‌بندی شده و در اختیار کاربران قرار داده شود.»
در این مورد البته برخی نمایندگان مجلس مصداق بارز مثل ایرانی «رطب خورده، منع رطب چون کند؟» قرار می‌گیرند. آنها در حالی که به طور مداوم، مطالب و واکنش‌های خود را در شبکه‌های مجازی فیلتر شده‌‌ای مانند توئیتر، تلگرام و فیسبوک، انتشار می‌دهند، در پی آن هستند تا در این زمینه برای استفاده مردم از این محیط‌ها محدودیت ایجاد کنند و شاید هم بتوان گفت که این فضا را تنها لایق اشخاص فرهیخته‌‌ای چون خود دانسته و دیگران را فاقد فرهنگ استفاده از آن تلقی می‌کنند. در این زمینه شاید بتوان توئیت چند روز پیش سیدجواد حسینی‌کیا، نماینده مجلس را شاهدی بر این ادعا دانست. او در صفحه توئیتر خود نوشت:«با محدود کردن رسانه‌های مخربی همچون اینستاگرام و توئیتر، فضا برای رسانه‌های انقلابی و آنها که دل در گرو اهداف انقلاب و منافع عالی کشور دارند فراهم می‌گردد که با فعالیت ارزشمند خود در خط مقدم جهاد امیدآفرینی بنمایند.» این توئیت با تمسخر بسیاری از کاربران توئیتر روبه‌رو شد، تا آنجا که حتی المیرا شریفی مقدم، مجری خبر صداوسیما در پاسخ او نوشت: «پس شما کجا بنویسید؟» در این زمینه، بسیاری هم محترمانه و غیر محترمانه به او تاخته‌اند و گفتند چرا چنین پیام مهمی را در توئیتر منتشر کرده‌اید، در حالی که باید این فعالیت ارزشمند خود را در یکی از پیام‌رسان‌های مورد تایید خودتان می‌نوشتید.
شاید بتوان از افشای تخلف از قانون نماینده مردم سبزوار در مجلس یازدهم، به عنوان نمونه‌‌ای از دلیل تقابل این مجلس با افشاگری‌های فضای مجازی، یاد کرد؛ جایی که صدای سیلی نماینده قانون‌گریز بر صورت سرباز مظلوم قانون را، در ابعادی به وسعت ایران، طنین‌انداز کرد و از دروغ اولیه آن نماینده در انکار حقیقت، یک عذرخواهی به یادماندنی ساخت. هر چند برخی مجلسیان در تقابل با ملت، راه فراری برای خود گشودند و در پی قانونی کردن تردد نمایندگان از خط ویژه برآمدند و به گونه‌‌ای برای شعار«برابری قانونی» که خود فریادگر آن هستند، خط و نشان کشیدند، اما به هر روی هیچ‌گاه از یاد نخواهد رفت که آنچه در آن موضوع، حقیقت را عیان کرد و روسیاهی را به زغال نشاند؛ همان تبادل آزاد اطلاعات در فضای مجازی بود.