1644
تعامل با ایران سخت‌تر شد
واکنش بایدن به ترور شهید فخری‌زاده
همدلی| محسن رفیق: توپ برجام همچنان در زمین بازی ساکن مانده است و طرفین با اظهار نظرهای متفاوت در پی آن هستند تا یکدیگر را برای به حرکت درآوردن دوباره آن تحریک کرده و به واکنش وادارند. در این میان در حالی که پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، نشان‌هایی از تمایل دولت جدید آمریکا برای بازگشت به برجام مخابره کرده بود، عملیات تروریستی علیه یک مقام بلندپایه هستهای در ایران، جریان شکل گرفته را تغییر داد و با تصویب لایحه ضد برجامی مجلس، عملا مسیر دوباره مذاکره را سخت و پیچیده‌تر کرد. با این وجود هنوز نشانه‌های تصمیم احتمالی آمریکا برای بازگشت به توافق هستهای ادامه دارد و تازه‌ترین آن نیز به تمایل مجلس نمایندگان این کشور در این زمینه مربوط می‌شود.
در همین زمینه گرگوری میکس که به تازگی به عنوان رئیس جدید کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا انتخاب شده است، از تلاش برای بازگشت به توافق هستهای با ایران در آینده خبر داد. میکس در اولین بیانیه خود پس از انتصاب به مقام جدیدش بر لزوم بازگشت به توافق هستهای با ایران و سازمان جهانی بهداشت تاکید کرده و در بیانیه‌اش اشاره کرد: «ما برای پیوستن دوباره به برجام و سازمان جهانی بهداشت کار خواهیم کرد و همچنین در زمینه تشکیل ائتلاف‌هایی جدیدی به منظور رسیدگی به بحران‌های موجود در خصوص گرمایش زمین و تهدیدهای در حال ظهور، همه تلاش خود را به کار خواهیم گرفت.»
در همین حال محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشور روز پنجشنبه در پاسخ به این سوال که با توجه به این که جلسه آتی کمیسیون مشترک برجام نزدیک است و جو بایدن به تازگی دوباره برای بازگشت به برجام ابراز تمایل کرده است، چه انتظاری از شرکای برجام دارد و آیا آن‌ها از بازگشت دوباره آمریکا به برجام حمایت خواهند کرد، بیان کرد: «واضح است که این موضوع در کمیسیون مشترک برجام مورد بحث قرار خواهد گرفت و این موضوع مهمی خواهد بود. چیزی که گفته‌ام بسیار واضح است؛ آمریکا باید بدون پیش‌شرط به تعهدات برجامی‌اش طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت عمل کند.»
ظریف در این زمینه ادامه داد: «لزومی ندارد که آمریکا عضو برجام باشد تا به تعهداتش در بند ۲۵ منشور سازمان ملل به عنوان عضوی از این سازمان عمل کند. آمریکا باید حسن نیتش را نشان دهد، آن وقت ایران هم به پایبندی کامل به برجام با وجود این مصوبه جدید یا بدون آن بازخواهد گشت؛ چراکه این مصوبه هدف بازگرداندن اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به پایبندی را دارد و وقتی این اتفاق بیفتد، این مصوبه به هدفش رسیده است و ما هم به تعهدات‌مان عمل خواهیم کرد. سپس آمریکا می‌تواند به برجام بازگردد.»
او تاکید کرد که برجام یا هر توافق بین‌الملل، یک در چرخان نیست که بر اساس آن یک عضو بتواند وارد آن توافق شود، بر کشورهای دیگر تحریم اعمال کند، از منافع عضویت بهره ببرد و ۲۱۵میلیارد دلار خسارت هم به مردم طرف توافق خسارت بزند. افرادی زیادی در کشور ما در اثر این بیماری همه‌گیر و به این دلیل آن که امکان دسترسی ما به داروهای با کیفیت و منابعی بین‌المللی لازم محدود شده بود، جان خود را از دست دادند و همچنین به علت عدم تامین منابع مالی لازم نتوانستیم قرنطینه‌ای کامل اعمال کنیم و این فقط و فقط به خاطر جنگ اقتصادی آمریکا اتفاق افتاد. آمریکا مسئول تمام خسارت‌هایی است که به مردم ایران وارد آمده است که البته بسیاری از آن‌ها جبران ناپذیرند و ما باید اطمینان خاطر داشته باشیم که این تکرار نمی‌شود. در حالی که مقامات کشورمان تاکید دارند درباره توافقی که پیش از این بر سر آن مذاکره کرده‌ایم، مذاکره نخواهیم کرد، وزیر خارجه آلمان روز جمعه با طرح این ادعا که توافق ۲۰۱۵ ایران دیگر کافی نیست، خواستار رسیدن به توافق هستهای جدید و جامع‌تری شد که به مسئله موشک‌های بالستیک ایران نیز رسیدگی کند. این در حالی است که از سوی طرف‌های اروپایی نیز خبرهایی مبنی بر ایجاد برخی تغییرات در معاهده برجام و به نوعی شکل‌گیری یک توافق هستهای منتشر شده است. در همین زمینه روز گذشته هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در گفت‌وگویی با اشپیگل اشاره کرد که ما به یک توافق هستهای جدید با ایران نیاز داریم که در راستای منافع ما باشد. او همچنین در این اظهارات اضافه کرد: «ما انتظارات واضحی از ایران داریم و آن شامل عدم وجود سلاح هستهای و برنامه‌های موشک‌های بالستیکی است که منطقه را با خطر روبه‌رو کند. ایران همچنین باید نقش دیگری را در منطقه بازی کند.» هایکو ماس ادامه داده است که بازگشت به توافق قبلی کافی نخواهد بود و این توافق باید با حضور دولت بعدی آمریکا مورد مذلکره مجدد قرار بگیرد.
این در شرایطی است که ایران بارها تاکید کرده است به دنبال سلاح هستهای نبوده و معاهده توافق شده هستهای نیز به هیچ وجه قابل تغییر و مذاکره دوباره نخواهد بود. محمدجواد ظریف، روز پنجشنبه در این زمینه اشاره کرده بود که ما درباره توافقی که پیش از این بر سرش مذاکره کرده‌ایم، مذاکره نخواهیم کرد. ظریف همچنین در این اظهارات تاکید کرد: «این توافق یک بده و بستان بود و این طور نبود که یک طرف مطالبه کند و طرف دیگر اجابت کند. موضوع این است که اروپا و آمریکا محدودیت‌هایی ۲۰ به علاوه ۱۰ ساله می‌خواستند. ایران مذاکره را بر سر هیچ محدودیتی آغاز کرد و جایی در این بین به توافق رسیدیم. این توافق نتیجه دو سال مذاکره بود و دیگر درباره آن مذاکره نخواهد شد و تمام.» ظریف خاطرنشان کرد که چاره کار بسیار آسان است و در برجام مقرر شده است؛ کشورهای طرف برجام باید به پایبندی کامل بازگردند، روابط اقتصای ایران را با بقیه جهان عادی‌سازی کنند و شرایط جدید اعمال نکنند، درخواست‌های غیرمعقول نداشته باشند و به محض این که این کار را انجام دهند، ما هم به پایبندی کامل بازمی‌گردیم.
در این مسیر اما ترور یک مسئول هستهای ایران، خود چالش جدید دیگری در مسیر جان گرفتن دوباره برجام ایجاد کرده است. در همین زمینه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اظهار کرد که ترور دانشمند ایرانی، سختی‌های زیاد جدیدی را در مسیر احیای توافق هستهای با ایران ایجاد خواهد کرد. به گزارش ایسنا، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه در گفت‌وگویی با یورونیوز در خصوص آینده برجام و تاثیر ترور شهید فخری‌زاده بر آن اظهار کرد: «واضح است که این کار کمکی نمی‌کند. هرکس این کار را انجام داده به دنبال تشدید تنش‌ها بوده است.»
این در حالی است که شبکه خبری سی ان ان نیز به نقل از بایدن در این مورد نوشت: «سخت است بگوییم که تا چه حد ترور فخری‌زاده، تعاملات دولت او با ایران را سخت‌تر خواهد کرد.» بایدن ادامه داده است: «ترامپ از توافق خارج شد تا چیز مهم‌تری به دست بیاورد، اما نه تنها به هدف مهمی دست پیدا نکرد بلکه دولت ترامپ، باعث شد تا توانمندی ایران برای داشتن مواد اتمی افزایش پیدا کند. ایران در حال حاضر در حال حرکت به سمت توانایی داشتن میزان کافی مواد برای ساخت سلاح اتمی است و البته مسئله موشکی هم در کنار آن وجود دارد.» با این وجود محمدجواد ظریف در توئیتی در این باره نوشت که ایران در صورتی که دولت بایدن حسن نیت خود را با پیروی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نشان دهد، از گام‌های مغایر با برجام بازمی‌گردد. ظریف در این توئیت بیان کرد: «ایران در ۱۵ گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حسن نیت خود را ثابت کرده است. دولت بایدن باید حسن نیت خود را با پیروی کامل از قطعنامه ۲۲۳۱ و پایان دادن به جنگ اقتصادی ترامپ علیه ایرانیان نشان دهد. در آن زمان ایران از اقدامات جبرانی خود ذیل برجام بازمی‌گردد.»
به هر روی شورای امنیت سازمان ملل قرار است در ماه جاری میلادی درخصوص برنامه جامع اقدام مشترک یک نشست برگزار کند. به گزارش خبرگزاری رویترز، جری متیوز ماجیلا، نماینده دائم آفریقای جنوبی در سازمان ملل که ریاست دوره‌ای شورای امنیت را نیز بر عهده دارد، اعلام کرد که این شورا روز ۲۲ دسامبر ماه جاری میلادی، برابر با دوم دی ماه نشستی را درباره توافق هستهای با ایران برگزار خواهد کرد. ماجیلا روز سه‌شنبه با اعلام دستور کار شورای امنیت برای ماه دسامبر تصریح کرد که پیش از آغاز تعطیلات کریسمس این شورا نشست‌هایی را درباره روند برقراری صلح در خاورمیانه ازجمله درخصوص مسئله فلسطین و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برگزار می‌کند.
در همین زمینه گرگوری میکس که به تازگی به عنوان رئیس جدید کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا انتخاب شده است، از تلاش برای بازگشت به توافق هستهای با ایران در آینده خبر داد. میکس در اولین بیانیه خود پس از انتصاب به مقام جدیدش بر لزوم بازگشت به توافق هستهای با ایران و سازمان جهانی بهداشت تاکید کرده و در بیانیه‌اش اشاره کرد: «ما برای پیوستن دوباره به برجام و سازمان جهانی بهداشت کار خواهیم کرد و همچنین در زمینه تشکیل ائتلاف‌هایی جدیدی به منظور رسیدگی به بحران‌های موجود در خصوص گرمایش زمین و تهدیدهای در حال ظهور، همه تلاش خود را به کار خواهیم گرفت.»
در همین حال محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشور روز پنجشنبه در پاسخ به این سوال که با توجه به این که جلسه آتی کمیسیون مشترک برجام نزدیک است و جو بایدن به تازگی دوباره برای بازگشت به برجام ابراز تمایل کرده است، چه انتظاری از شرکای برجام دارد و آیا آن‌ها از بازگشت دوباره آمریکا به برجام حمایت خواهند کرد، بیان کرد: «واضح است که این موضوع در کمیسیون مشترک برجام مورد بحث قرار خواهد گرفت و این موضوع مهمی خواهد بود. چیزی که گفته‌ام بسیار واضح است؛ آمریکا باید بدون پیش‌شرط به تعهدات برجامی‌اش طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت عمل کند.»
ظریف در این زمینه ادامه داد: «لزومی ندارد که آمریکا عضو برجام باشد تا به تعهداتش در بند ۲۵ منشور سازمان ملل به عنوان عضوی از این سازمان عمل کند. آمریکا باید حسن نیتش را نشان دهد، آن وقت ایران هم به پایبندی کامل به برجام با وجود این مصوبه جدید یا بدون آن بازخواهد گشت؛ چراکه این مصوبه هدف بازگرداندن اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به پایبندی را دارد و وقتی این اتفاق بیفتد، این مصوبه به هدفش رسیده است و ما هم به تعهدات‌مان عمل خواهیم کرد. سپس آمریکا می‌تواند به برجام بازگردد.»
او تاکید کرد که برجام یا هر توافق بین‌الملل، یک در چرخان نیست که بر اساس آن یک عضو بتواند وارد آن توافق شود، بر کشورهای دیگر تحریم اعمال کند، از منافع عضویت بهره ببرد و ۲۱۵میلیارد دلار خسارت هم به مردم طرف توافق خسارت بزند. افرادی زیادی در کشور ما در اثر این بیماری همه‌گیر و به این دلیل آن که امکان دسترسی ما به داروهای با کیفیت و منابعی بین‌المللی لازم محدود شده بود، جان خود را از دست دادند و همچنین به علت عدم تامین منابع مالی لازم نتوانستیم قرنطینه‌ای کامل اعمال کنیم و این فقط و فقط به خاطر جنگ اقتصادی آمریکا اتفاق افتاد. آمریکا مسئول تمام خسارت‌هایی است که به مردم ایران وارد آمده است که البته بسیاری از آن‌ها جبران ناپذیرند و ما باید اطمینان خاطر داشته باشیم که این تکرار نمی‌شود. در حالی که مقامات کشورمان تاکید دارند درباره توافقی که پیش از این بر سر آن مذاکره کرده‌ایم، مذاکره نخواهیم کرد، وزیر خارجه آلمان روز جمعه با طرح این ادعا که توافق ۲۰۱۵ ایران دیگر کافی نیست، خواستار رسیدن به توافق هستهای جدید و جامع‌تری شد که به مسئله موشک‌های بالستیک ایران نیز رسیدگی کند. این در حالی است که از سوی طرف‌های اروپایی نیز خبرهایی مبنی بر ایجاد برخی تغییرات در معاهده برجام و به نوعی شکل‌گیری یک توافق هستهای منتشر شده است. در همین زمینه روز گذشته هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در گفت‌وگویی با اشپیگل اشاره کرد که ما به یک توافق هستهای جدید با ایران نیاز داریم که در راستای منافع ما باشد. او همچنین در این اظهارات اضافه کرد: «ما انتظارات واضحی از ایران داریم و آن شامل عدم وجود سلاح هستهای و برنامه‌های موشک‌های بالستیکی است که منطقه را با خطر روبه‌رو کند. ایران همچنین باید نقش دیگری را در منطقه بازی کند.» هایکو ماس ادامه داده است که بازگشت به توافق قبلی کافی نخواهد بود و این توافق باید با حضور دولت بعدی آمریکا مورد مذلکره مجدد قرار بگیرد.
این در شرایطی است که ایران بارها تاکید کرده است به دنبال سلاح هستهای نبوده و معاهده توافق شده هستهای نیز به هیچ وجه قابل تغییر و مذاکره دوباره نخواهد بود. محمدجواد ظریف، روز پنجشنبه در این زمینه اشاره کرده بود که ما درباره توافقی که پیش از این بر سرش مذاکره کرده‌ایم، مذاکره نخواهیم کرد. ظریف همچنین در این اظهارات تاکید کرد: «این توافق یک بده و بستان بود و این طور نبود که یک طرف مطالبه کند و طرف دیگر اجابت کند. موضوع این است که اروپا و آمریکا محدودیت‌هایی ۲۰ به علاوه ۱۰ ساله می‌خواستند. ایران مذاکره را بر سر هیچ محدودیتی آغاز کرد و جایی در این بین به توافق رسیدیم. این توافق نتیجه دو سال مذاکره بود و دیگر درباره آن مذاکره نخواهد شد و تمام.» ظریف خاطرنشان کرد که چاره کار بسیار آسان است و در برجام مقرر شده است؛ کشورهای طرف برجام باید به پایبندی کامل بازگردند، روابط اقتصای ایران را با بقیه جهان عادی‌سازی کنند و شرایط جدید اعمال نکنند، درخواست‌های غیرمعقول نداشته باشند و به محض این که این کار را انجام دهند، ما هم به پایبندی کامل بازمی‌گردیم.
در این مسیر اما ترور یک مسئول هستهای ایران، خود چالش جدید دیگری در مسیر جان گرفتن دوباره برجام ایجاد کرده است. در همین زمینه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اظهار کرد که ترور دانشمند ایرانی، سختی‌های زیاد جدیدی را در مسیر احیای توافق هستهای با ایران ایجاد خواهد کرد. به گزارش ایسنا، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه در گفت‌وگویی با یورونیوز در خصوص آینده برجام و تاثیر ترور شهید فخری‌زاده بر آن اظهار کرد: «واضح است که این کار کمکی نمی‌کند. هرکس این کار را انجام داده به دنبال تشدید تنش‌ها بوده است.»
این در حالی است که شبکه خبری سی ان ان نیز به نقل از بایدن در این مورد نوشت: «سخت است بگوییم که تا چه حد ترور فخری‌زاده، تعاملات دولت او با ایران را سخت‌تر خواهد کرد.» بایدن ادامه داده است: «ترامپ از توافق خارج شد تا چیز مهم‌تری به دست بیاورد، اما نه تنها به هدف مهمی دست پیدا نکرد بلکه دولت ترامپ، باعث شد تا توانمندی ایران برای داشتن مواد اتمی افزایش پیدا کند. ایران در حال حاضر در حال حرکت به سمت توانایی داشتن میزان کافی مواد برای ساخت سلاح اتمی است و البته مسئله موشکی هم در کنار آن وجود دارد.» با این وجود محمدجواد ظریف در توئیتی در این باره نوشت که ایران در صورتی که دولت بایدن حسن نیت خود را با پیروی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نشان دهد، از گام‌های مغایر با برجام بازمی‌گردد. ظریف در این توئیت بیان کرد: «ایران در ۱۵ گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حسن نیت خود را ثابت کرده است. دولت بایدن باید حسن نیت خود را با پیروی کامل از قطعنامه ۲۲۳۱ و پایان دادن به جنگ اقتصادی ترامپ علیه ایرانیان نشان دهد. در آن زمان ایران از اقدامات جبرانی خود ذیل برجام بازمی‌گردد.»
به هر روی شورای امنیت سازمان ملل قرار است در ماه جاری میلادی درخصوص برنامه جامع اقدام مشترک یک نشست برگزار کند. به گزارش خبرگزاری رویترز، جری متیوز ماجیلا، نماینده دائم آفریقای جنوبی در سازمان ملل که ریاست دوره‌ای شورای امنیت را نیز بر عهده دارد، اعلام کرد که این شورا روز ۲۲ دسامبر ماه جاری میلادی، برابر با دوم دی ماه نشستی را درباره توافق هستهای با ایران برگزار خواهد کرد. ماجیلا روز سه‌شنبه با اعلام دستور کار شورای امنیت برای ماه دسامبر تصریح کرد که پیش از آغاز تعطیلات کریسمس این شورا نشست‌هایی را درباره روند برقراری صلح در خاورمیانه ازجمله درخصوص مسئله فلسطین و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برگزار می‌کند.