معضلی که جسم و روان شهروندان را هدف گرفته است ترافیک؛ سوهان هر روزه روی روح مردم

همدلی|  شروع ماه مهر در شهر بی نظم تهران علاوه بر حال هوای آغاز سال تحصیلی و حضور کودکان و نوجوانان در معبرها و خیابان های شلوغ، با بوی پاییز و دود ناشی از آلودگی ترافیک مضاعف تهران همراه می‌شود. ترافیک یکی از چالش‌های جدی این کلان‌شهر است که زندگی روزمره میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. این مشکل پیچیده، ریشه در عوامل مختلفی از جمله رشد جمعیت، افزایش تعداد خودروها، نامناسب بودن زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی، عدم برنامه‌ریزی شهری مناسب و عادات رانندگی نادرست دارد. با حجم وسایل نقلیه موجود در خیابان های تهران به نظر می‌رسد به همین زودی ها دیگر جا حتی برای پیاده روی امن و مطمئن برای شهروندان وجود نخواهد داشت. تهران به گواه همه ساکنانش و مسافران و مهاجران سرگردانش به پارکینگی تبدیل شده که امان از همه بریده و معلوم نیست کی و چگونه این معضل اساسی که هیچ نهاد و سازمانی آن را به گردن نمی‌گیرد حل می‌شود. بنابراین امیدی برای رسیدن تا نقطه مطلوب زندگی شهری در آینده نزدیک وجود ندارد و روزبه روز هم کارخانجات خودروسازی بیخ گوش این کلانشهر پر از دود و دم تولیدات خود را افزایش می‌دهند و صف فروش را که به شکلی انحصاری در اختیار آنهاست درازتر می‌کنند. وضعیت موجود را اگر با کمی دقت و ظرافت به آن بنگریم به سختی بتوان با آن کنار آمد؛ اما چه باید کرد که انگار راهی برای حل این معضل سالیان گذشته و آینده نیست. زندگی مردم دستخوش ترافیک و بی نظمی شده و گاه با کوچکترین تصادفی در بزرگراهها یا خیابان های اصلی و فرعی راه‌بندانی ایجاد می‌شود که همه را در جای خود نگه می‌دارد. بارش باران که از آن به نعمت یاد می‌شود و در کوه و دشت و صحرا و ...روح و جان را جلا و صفا می‌دهد در تهران بدل به فاجعه‌ای می‌شود که راه گریزی از آن نیست و مردم ساکن شهر که هر روزه ناچارا باید به محل کارشان بروند از خدا میخواهند که باران بی موقع نبارد!
کارشناسان این حوزه چه می‌گویند؟
حالا و با آغاز سال تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان این ترافیک که در تابستان گرم امسال هم سرسام‌آور بود به اوج خودش می‌رسد و به گفته مسؤولان بیشتر از سال قبل هم می‌شود. «با شروع سال تحصیلی ترافیک پایتخت ٣٢درصد افزایش می‌یابد،»  و نسبت به سال قبل در همین ایام ۱۴درصد بیشتر هم می‌شود. این را فرماندار تهران احمد قیومی می‌گوید.
معاون عملیات راهور تهران بزرگ سرهنگ مؤمنی با اشاره به آغاز سال تحصیلی از روز یکشنبه می‌گوید که ۶٢گلوگاه ترافیکی شناسایی شده تا روان‌سازی ترافیک انجام شود. روزانه شاهد بیش از 12میلیون سفر درون‌شهری در تهران با ٨میلیون جمعیت ثابت و حدود چهار میلیون جمعیت متغیر هستیم که تردد 63درصد این جمعیت با خودرو شخصی صورت می‌گیرد و همین امر کلاف ترافیک تهران را روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌کند. کارشناس مسائل شهری رضا مومنیان با بیان حدود یک میلیون و دویست هزار دانش‌آموز و هزاران معلم از فردا فعالیت خود را در شهر آغاز می‌کنند، می‌گوید که «مسکن‌های موقتی دردی از ترافیک تهران دوا نمی‌کند.» این نظرات به روشنی نشان می دهد که ما با چه حجمی از حضور خودرو و مردمی روبه رو هستیم که روزانه و شبانه در هم میلولند تا راهی برای نجات از وضعیت موجود پیدا کنند. مسؤولان شهرداری در دوره‌های مختلف با وعده‌های انتخاباتی خود هزاران راه حل برای برون رفت از این مصیبت ارایه می‌دهند اما دریغ از یک وعده و راه حل اساسی که اندک گرهی از این کلاف سردرگم باز کرده باشد. حمل و نقل عمومی ضعیف و کم تحرک که گاه مسافران را مدتها منتظر می‌گذارد، در ساعات اوج ترافیک و عجله مردم برای رسیدن به محل کار و زندگی لنگ می‌زنند و بارها مشاهده کرده‌ایم که با هجوم مردم در بعضی چهارراه‌های اصلی و پرجمعیت عده‌ای زیر دست و پا له می‌شوند.
تبعات جسمانی و روانی ترافیک سنگین
ترافیک سنگین باعث اتلاف وقت زیادی برای شهروندان می‌شود و بهره‌وری را کاهش می‌دهد. افزایش تردد خودروها، منجر به افزایش آلودگی هوا و مشکلات زیست‌محیطی می‌شود. همچنین وجود ترافیک سنگین باعث افزایش استرس و فشار روانی بر رانندگان می‌شود. این معضل بزرگ در عین حال هزینه‌های بالای سوخت، تعمیرات خودرو و سایر هزینه‌های مرتبط با ترافیک، بار مالی سنگینی بر شهروندان تحمیل می‌کند. این عوارض که برشمردیم نقش مهمی در زندگی شهروندان ایفا می‌کنند به گونه‌ای که هر گونه تغییر در روش زیستن را شامل می‌شود و بسیاری از گرفتاری‌های به ظاهر روانی و اجتماعی را می‌توان به راحتی گفت که از ترافیک حاصل می‌شود. کارمندی که در یک رفت و برگشت دو تا سه ساعته از محل کار و خانه درگیر این موضوع است چگونه می‌تواند به عنوان پدر یا مادری که باید به فرزندانش برسد کارهای خانه را انجام دهد؟ خستگی ناشی از این مورد مطمئنا رمقی برای هیچگونه ارتباطی بین اعضای یک خانواده متوسط باقی نمی‌گذارد. البته که این شرایط برای دیگر طبقات مختلف جامعه هم به نوبه خود طاقت‌فرساست و هر نوع برنامه‌ریزی را برای ابتدایی‌ترین امور روزمره با چالش مواجه می‌کند.
علاوه بر همه اینها که گفتیم و در دوره نسبتاً طولانی اتفاق می افتند، آلودگی هوا ناشی از ترافیک، باعث افزایش ذرات معلق در هوا و آلاینده‌هایی مانند مونوکسید کربن و دی‌اکسید نیتروژن می‌شود. استنشاق این آلاینده‌ها می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی مانند آسم، برونشیت و بیماری‌های قلبی عروقی شود. همچنین ترافیک سنگین و زمان طولانی سپری شده در خودرو، باعث خستگی مزمن و کاهش انرژی در افراد می‌شود. این امر می‌تواند بر عملکرد روزانه افراد در زمینه‌های مختلف تأثیر بگذارد. نشستن طولانی مدت در وضعیت نامناسب در خودرو، می‌تواند باعث دردهای کمر، گردن و شانه‌ها شود. همچنین، لرزش‌های خودرو در ترافیک می‌تواند به بروز مشکلات مفصلی منجر شود. کاهش فعالیت بدنی در اثر ترافیک و تمایل به مصرف غذاهای آماده و پرکالری در خودرو، می‌تواند منجر به افزایش وزن و چاقی شود.آلودگی هوا ناشی از ترافیک، می‌تواند باعث تحریک پوست و بروز مشکلات پوستی مانند اگزما و آکنه شود. ترافیک سنگین و رفتارهای نامناسب رانندگان دیگر، می‌تواند باعث ایجاد عصبانیت و پرخاشگری در افراد شود. این امر می‌تواند منجر به بروز تصادفات رانندگی و افزایش تنش‌های اجتماعی شود. استرس مزمن ناشی از ترافیک، می‌تواند منجر به بروز افسردگی در افراد شود. افسردگی می‌تواند بر تمامی جنبه‌های زندگی افراد تأثیر بگذارد. این وضعیت موجود استرس ناشی از آن، می‌تواند باعث کاهش تمرکز و بهره‌وری در افراد شود. این امر می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و شغلی افراد تأثیر بگذارد. ترافیک سنگین و افزایش تعداد خودروها در شهر، می‌تواند باعث احساس ناامنی در افراد شود.
راهکارهای کاهش ترافیک
اگر چه تا حدود زیادی بحث در این مورد راه به جایی نمی‌برد و این موضوع و اشاره به معضلات اجتماعی و فرهنگی آن به نظر خیلی‌ها تکراری و بی فایده می‌رسد اما به دلیل اینکه راه دیگری هم برای بهبود وضعیت فراهم نیست ناگزیریم برای کاهش ترافیک در تهران، یک برنامه‌ریزی جامع و رویکردهای مطرح شده را پیشنهاد دهیم که شامل موارد زیر است:
توسعه حمل‌ونقل عمومی: گسترش خطوط مترو، اتوبوس‌های BRT، تراموا و سایر سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد، می‌تواند به کاهش استفاده از خودروهای شخصی کمک کند.
بهبود زیرساخت‌های شهری: بهبود وضعیت معابر، احداث پل‌ها و تونل‌ها، ایجاد پارکینگ‌های طبقاتی و هوشمندسازی سیستم‌های کنترل ترافیک، از جمله اقدامات ضروری برای کاهش ترافیک هستند.
تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی: ارائه تسهیلات و مشوق‌هایی برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی مانند تخفیف در نرخ بلیت، ایجاد خطوط ویژه اتوبوس و مترو، می‌تواند شهروندان را به استفاده از این سیستم‌ها ترغیب کند.
محدودیت تردد خودروهای شخصی: اعمال محدودیت‌هایی مانند طرح زوج و فرد، طرح ترافیک و افزایش عوارض ورود به مناطق مرکزی شهر، می‌تواند به کاهش تردد خودروهای شخصی کمک کند.
ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی: ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری ایمن و تشویق شهروندان به استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی برای مسافت‌های کوتاه، می‌تواند به کاهش ترافیک کمک کند.
برنامه‌ریزی شهری پایدار: تدوین برنامه‌های جامع و بلندمدت برای توسعه شهری با تمرکز بر حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی، ضروری است.
آموزش و فرهنگ‌سازی: آموزش قوانین رانندگی، فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده از حمل‌ونقل عمومی و کاهش مصرف سوخت، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش ترافیک کمک کند.
ترافیک، ماندنی‌تر از گذشته است
مشکل بزرگ ترافیک سنگین و آزاردهنده تهران به این آسانی و با برنامه‌های ضربتی و موقتی و زودگذرحل شدنی نیست. عزم جدی و برنامه مفصل و دقیق و با پشتوانه‌ای هم در این سال‌ها از جانب متولیان این امر مشاهده نشده است. می‌توان گفت به علت وجود مشکلات در حوزه‌های دیگر شهری و رفاهی این معضل هم در کنار بقیه باید یا به دست فراموشی و بی توجهی سپرده شود یا هم مردمی که توانایی مهاجرت به جاهای دیگر کشور را دارند فکری به حال خود و خانواده شان کنند و تا از این مصیبت رهایی پیدا کنند. به نظر می‌رسد با فروش طرح‌های ترافیکی با عناوین مختلف و درآمد مضاعف از این طریق، نهادها و سازمان های درگیر در این زمینه نخواهند به طور اصولی و علمی وارد ماجرا شوند و شاید خیلی هم بدشان نیاید که این وضعیت دامن‌گیر مردم مسافری باشد که به ناچار باید برای انجام کارهای اداری، تجاری و پزشکی و دیگر گرفتاری‌ها به طور مکرر به تهران رفت و آمد داشته باشند. ترافیک تهران زاده بی برنامگی مشهودی است که در سایر حوزه‌ها هم مشهود است؛ از جمله قطعی برق در همین تابستان گرم و طاقت فرسا.