خاموشی فولاد!

همدلی| در پنج ماه نخست امسال، تولید فولاد با کاهش ۵.۴ درصدی روبه‌رو شده که به گفته کارشناسان، علت اصلی این افت، محدودیت‌های ناشی از قطع برق است. بر اساس گزارشات منتشر شده، قطعی‌های مکرر برق در فصل گرما، مشکلاتی را برای صنایع مختلف به همراه داشته و صنعت فولاد از جمله صنایعی بوده که به شدت تحت تأثیر این محدودیت‌ها قرار گرفته است. فعالان این حوزه اذعان دارند قطعی‌های بی‌برنامه برق از مهمترین دلایل کاهش تولید فولاد در این بازه زمانی است.
آمارهای جدید نشان می‌دهد طی این مدت، ۴ میلیون و ۹۱۹ هزار تن مقاطع طویل فولادی نظیر تیرآهن، میلگرد، نبشی و ناودانی تولید شده است. این مقدار در مقایسه با ۵ میلیون و ۴۰۴ هزار تن مقاطع تولیدی در مدت مشابه سال گذشته، کاهشی ۹ درصدی داشته است. از سوی دیگر، تولید مقاطع تخت فولادی به ۴ میلیون و ۲۴۹ هزار تن رسیده که نسبت به ۴ میلیون و ۲۱ هزار تن سال گذشته، رشدی ۵.۷ درصدی را نشان می‌دهد. در مجموع، تولید محصولات فولادی در این پنج ماه به ۹ میلیون و ۱۶۸ هزار تن رسیده است که نسبت به ۹ میلیون و ۴۲۵ هزار تن سال گذشته، کاهشی ۲.۷ درصدی را ثبت کرده است.
در بخش تولید شمش فولاد شامل اسلب، بیلت و بلوم نیز مجموع تولیدات به ۱۲ میلیون و ۱۶۸ هزار تن رسیده که نسبت به ۱۲ میلیون و ۸۶۹ هزار تن سال گذشته، کاهش ۵.۴ درصدی را تجربه کرده است. با این حال، تولید برخی محصولات همچون آهن اسفنجی و کنسانتره سنگ آهن افزایش یافته و به ترتیب با رشدهای ۱۱.۶ درصد و ۹.۶ درصد مواجه بوده‌اند. البته تولید گندله سنگ آهن با کاهش ۲ درصدی از ۲۷ میلیون و ۶۳۰ هزار تن در پنج ماهه نخست سال گذشته به ۲۷ میلیون و ۷ هزار تن در مدت مشابه امسال کاهش یافته است.
علاوه بر کاهش تولید در برخی از بخش‌های صنعت فولاد، تأثیرات ناشی از محدودیت‌های برقی به وضوح در زنجیره تولید فولاد مشاهده می‌شود. به‌طور خاص، کاهش تولید گندله سنگ آهن که به عنوان ماده اولیه تولید فولاد اهمیت زیادی دارد، می‌تواند بر روند تولیدات آینده نیز اثر منفی بگذارد. با توجه به کاهش ۲ درصدی تولید این محصول، صنایع پایین‌دستی مانند تولید آهن اسفنجی و شمش فولاد نیز ممکن است در آینده با مشکلاتی مواجه شوند.
با این حال، رشد تولید آهن اسفنجی و کنسانتره سنگ آهن نشان‌دهنده این است که برخی بخش‌های زنجیره فولاد همچنان توانسته‌اند با مدیریت بهتر منابع و تجهیزات، روند مثبتی را تجربه کنند. رشد ۱۱.۶ درصدی تولید آهن اسفنجی، که یکی از محصولات استراتژیک در صنعت فولاد است، می‌تواند نشانه‌ای از تلاش‌های صنعتگران برای بهبود بازدهی تولید و مقابله با محدودیت‌های زیرساختی نظیر قطعی‌های برق باشد. به نظر می‌رسد صنعت فولاد، علیرغم چالش‌های جدی از جمله محدودیت‌های انرژی و مشکلات زیرساختی، همچنان در تلاش است از ظرفیت‌های موجود استفاده کرده و روند تولید را بهبود بخشد. با این وجود، این صنعت برای حفظ و افزایش تولید نیازمند حمایت‌های بیشتری به‌ویژه در زمینه تأمین پایدار انرژی و کاهش مشکلات زیرساختی است.
تأثیرات منفی کاهش تولید بر مصرف داخلی و خارجی
ادامه روند کاهش تولید در برخی محصولات استراتژیک فولادی می‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت تأثیرات منفی بر تأمین داخلی و حتی صادرات این محصولات داشته باشد. بنابراین، یکی از مهم‌ترین راهکارها، تدوین و اجرای سیاست‌های جامع برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش وابستگی به شبکه‌های برق، به‌ویژه در فصل‌های پرمصرف سال است. علاوه بر نیاز به مدیریت بهینه منابع انرژی و رفع محدودیت‌های برقی، بهبود زیرساخت‌های صنعتی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته در تولید فولاد نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌کارگیری تجهیزات و تکنولوژی‌های مدرن نه تنها باعث افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها می‌شود، بلکه امکان ادامه فعالیت‌های تولیدی در شرایطی که با محدودیت‌هایی مانند قطعی برق مواجه هستیم را نیز فراهم می‌کند.
توسعه استفاده از سیستم‌های انرژی جایگزین مانند نیروگاه‌های گازسوز یا حتی بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به عنوان راهکاری در این صنعت مورد توجه قرار گیرد. در عین حال، ایجاد مکانیزم‌های اضطراری مانند ذخیره‌سازهای انرژی یا به‌کارگیری نیروگاه‌های مقیاس کوچک در کنار واحدهای فولادسازی می‌تواند به افزایش پایداری تولید در زمان بروز قطعی‌های برق کمک کند.
یکی دیگر از چالش‌هایی که صنعت فولاد با آن روبه‌رو شده، وابستگی شدید به منابع داخلی برای تأمین مواد اولیه است. هرچند رشد تولید کنسانتره سنگ آهن و آهن اسفنجی در این مدت نکته مثبتی تلقی می‌شود، اما نوسانات در استخراج مواد معدنی و کاهش تولید برخی محصولات معدنی نظیر گندله می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر سایر بخش‌های زنجیره تولید فولاد بگذارد. لذا، لازم است معادن و صنایع وابسته به فولاد با همکاری بیشتر در تأمین مواد اولیه و اجرای پروژه‌های مشترک تلاش کنند به پایداری در تولید دست یابند. همچنین در زمینه صادرات، هرگونه کاهش در تولید محصولات استراتژیک فولادی مانند شمش فولاد می‌تواند موجب از دست دادن فرصت‌های صادراتی و کاهش سهم ایران در بازارهای بین‌المللی شود. برای جلوگیری از این امر، اتخاذ سیاست‌هایی که همگام با مدیریت منابع داخلی بر افزایش کیفیت تولیدات و تقویت زنجیره ارزش افزوده متمرکز باشد، ضروری است. در نهایت، باید توجه داشت حمایت‌های دولت، به‌ویژه در زمینه کاهش تعرفه‌های انرژی برای صنایع، تدوین بسته‌های حمایتی جهت ارتقای فناوری و توسعه سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی زنجیره تولید فولاد، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به بهبود وضعیت تولید و افزایش تاب‌آوری این صنعت در مقابل چالش‌های موجود کمک کند.