بازهم ورود مسکو به مسائل ژئوپلتیک منطقه دردسرساز شد
“منافع ایران” زیر پای تعارفات دیپلماتیک با روسیه
همدلی| آفاق فقیهی: مسئله دالان “زنگزور” پیچیدهتر از گذشته مورد توجه سیاسیون و تحلیلگران قرار گرفته است. بعد از مواضع روسیه درباره این کریدور که یک سیاست چندوجهی را به نمایش گذاشته، دور تند نقد داخلی نسبت به مسکو و سیاستهایش افزایش یافته و هشدارهایی در اینباره داده شده است. پس از سفر “ولادیمیر پوتین” رئیسجمهور روسیه به جمهوری آذربایجان، “سرگئی لاوروف” وزیر امورخارجه روسها ضمن اعلام حمایت از باز شدن کانال زنگزور که در مرز ایران و ارمنستان قرار دارد و سرزمین اصلی آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان که زیرمجموعه این کشور محسوب میشود، وصل میکند، گفته است که «روسیه طرفدار انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایروان و رفع انسداد ارتباطات است.» او اما دولت ارمنستان را مانع مهم رسیدن به این توافق توصیف کرده و تاکید داشته است که «متاسفانه دولت ارمنستان، در اجرای توافقنامه امضاشده توسط نخستوزیر پاشینیان، برای ایجاد کانال ارتباطی از استان سیونیک ارمنستان، کارشکنی میکند. این درحالی است که به دلیل بسته بودن کانال زنگزور توسط ارمنستان، ارتباط در منطقه بسیار دشوار شده است.» در صورت باز شدن کانال زنگزور که یک مسیر حملونقل زمینی است، جمهوری آذربایجان از طریق استان “سیونیک” که جنوبیترین استان ارمنستان محسوب میشود، میتواند بدون عبور از پستهای بازرسی ارمنستان، به منطقه نخجوان و از آنجا به ترکیه متصل شود؛ به نحوی که اگر این دالان باز شود و در اختیار آذربایجانیها قرار بگیرد، مرزهای ایران و ارمنستان با یکدیگر به طور کامل قطع خواهد شد و هم استان آذربایجان شرقی ایران را از مسیر ترانزیت باکو به آنکارا حذف میکند و هم ایران دیگر نمیتواند برای ترانزیت محصولات خود به اروپا، مانند امروز بهراحتی از مسیر ارمنستان استفاده کند و برای این منظور ناچار است به ترکیه و جمهوری آذربایجان وابسته شود. همین موضوع واکنشهای زیادی به همراه داشته است.
روسیه هیچگاه به فکر منافع ایران نبوده
نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی گفت: روسیه هیچگاه به فکر منافع ایران نبوده است خصوصاً امروز که گرفتار موضوع اوکراین است. کریدور زنگزور راه ایران به اروپا از طریق ارمنستان را مسدود میکند.نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: دولت چهاردهم باید نسبت به احداث کریدور_زنگزور در ارمنستان که اخیراً روسیه هم به آن تمایل نشان داده است حساس باشد. روسیه هیچ گاه به فکر منافع ایران نبوده است خصوصاً امروز که گرفتار موضوع اوکراین است. این کریدور راه ایران به اروپا از طریق ارمنستان را مسدود میکند.
خط قرمز ایران
این درحالی است که عراقچی در اولین موضع خود به عنوان وزیر امور خارجه ایران در اینباره گفته:« هر تهدیدی علیه همسایگان ما و ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابلقبول است و برای ایران خط قرمز به شمار میرود.» “سید عباس عراقچی” در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت : « صلح، امنیت و ثبات منطقهای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه های امنیت ملی ما است.»
انتقاد تند محسن رضایی از روسها
دبیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوا با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سهگانه ایران را غیر قابل قبول دانست.“محسنرضایی” دبیرشورای عالی هماهنگی اقتصادی قوا در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سهگانه ایران به هیچ وجه قابل قبول نیست و با اظهار دوستی آنها و روابط راهبردی با ایران در تناقض آشکار است. این ابهامات را باید برطرف کنند.
اشتباه استراتژیک ایران در سیاست خارجی؛ یارکمکی روسها
“فلاحتپیشه” نیز در اینباره به دیدهبان ایران توضیح داد: روسیه همیشه براساس منافع ملی خود عمل کرده و در موضوع مناسبات ایران با غرب بهویژه آمریکا نیز با سیاستهای به اصطلاح گروکشی، توانسته است که یک سیاست خارجی یکسویه را به ایران تحمیل کند و تهران نیز در سیاست خارجی خود مجبور بوده است که امتیازات متعددی را به مسکو بدهد که حداقل در یک مورد در سالهای اخیر شاهد فدا شدن برجام پای جنگ اوکراین بودهایم. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: مواضع اخیری که روسها در مسائل حیثیتی مرتبط با مرزهای ایران اتخاذ کردهاند نیز نتیجه همان سیاست گروکشی روسها است. البته متاسفانه اشتباهی در سیاست خارجی خود ایران وجود دارد که باعث تحمیل یک سویه برخی موارد به کشور ما شده که آن هم، تحمیل سیاست نگاه به شرق به ایران است که خلاف قانون اساسی است. در واقع، مهمترین یار کمکی روسها در گروکشی از کشورمان، همین اشتباهات سیاست خارجی خود ایران است.
فلاحتپیشه همچنین با اشاره به موضوع کانال زنگزور، به دیده بان ایران گفت: اتفاقی که در موضوع زنگزور رخ داده، شبیه به همان بازی است که روسها در مساله رژیم حقوقی دریای خزر، با ایران انجام دادند. در گذشته که برخی کانالهای دیپلماتیک بین ایران و آمریکا فعال شده بود که برخی تنشهای بین دو کشور کاهش پیدا کند، پوتین در دیدار با یک فرستاده ایرانی یک خطی را تحت عنوان بندر آستاراخان نشان میدهد و تاکید میکند که شما بیش از این نباید ادعای رژیم حقوقی داشته باشید و بلافاصله میگوید که شما در حال بستن با آمریکاییها هستید و چگونه از روسیه توقع دارید که در موضوع دریای خزر با مطالبات شما خورده باشد.
وی در ادامه تاکید کرد: در گذشته، روسها گروکشی در موضوع رژیم حقوقی دریای خزر را به جلوگیری از رفع تنش بین ایران و آمریکا ربط دادند و الان هم درست در ایامی که دولت جدید در کشورمان روی کار آمده است، شاهد آن هستیم که روسها موضوع زنگزور را مطرح میکنند؛ موضوعی که عملا با ایستادگی جدی ایران مواجه شده است و حتی مقامات آذربایجان هم دیگر جرات نداشتند که به صراحت از این موضوع یاد کنند و بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که این طرح به تعویق افتاده است، ولی میبینیم که در حال حاضر، مسکو بیش از باکو به دنبال باز شدن کانال زنگزور افتاده است.فلاحتپیشه همچنین در پاسخ به این سوال که آیا باز شدن کانال زنگزور، از نظر ژئوپلیتیک به ضرر خود روسیه نیست، توضیح داد: در شرایط کنونی مساله اول برای روسیه، موضوع جنگ اوکراین است و در شرایطی که عملا با تغییر عرصه نبرد با اوکراین، برخی راههای مواصلاتی آنها بسته میشود، سعی میکنند که به دنبال یک کریدور جایگزین بگردند. در طول تاریخ نیز «خارج نزدیک» همواره مساله اصلی سیاست خارجی روسیه بوده است و تمام مناسباتشان با دیگر کشورها از جمله ایران را با خارج نزدیک خودشان که الان، اوکراین مساله اصلی در این زمینه است، تنظیم میکنند.
تنشزدایی ایران با غرب، کابوس روسیه است
فلاحتپیشه با تاکید بر این که روسها یک ایران محاصرهشده را میپسندند، گفت: دولت روسیه ایرانی را میپسندد که دائما در چالش و تنش باشد و با تحریمهای غربی مواجه باشد. موضوع مهم و اساسی دیگری که در ایران دیده نمیشود، ولی به نظر میرسد رئیسجمهور روسیه بهخوبی به آن توجه دارد، این است که پوتین فقط به مواضع سیاستمداران ایرانی نگاه نمیکند، بلکه مواضع مقامات آمریکا و راهبردهای آمریکاییها را نیز مد نظر قرار میدهد. به همین دلیل، پوتین میداند هر دولتی که در آمریکا روی کار بیاید، تنش اصلی برای آمریکاییها، تنش با روسیه است، نه با ایران. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این که ایران در حال دادن تاوان تعارفات دیپلماتیک بدون پشتوانه راهبردی در رابطه با روسیه است، گفت: بعد از روی کار آمدن دولت پزشکیان، برخی افراد سعی کردند این جمله را بر زبان رئیسجمهور و مسئولان دولت از جمله وزیر امور خارجه بیاورند که ایران، دوستان دوران سختی خودش را فراموش نخواهد کرد و منظور از یکی از این دوستان، روسیه بود. در صورتی که ما در دوران سختی هم در برخی مواقع دیدهایم که روسیه از کمک به ایران دست کشیده است، از جمله این که در زمان تحریم، دولت روسیه حتی حاضر نشده است که روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت ایران را بفروشد و در برابر آن، کالا به ایران بدهد. وی در ادامه تاکید کرد: روسیه در زمان سختی نیز فقط از ایران امتیاز گرفته و کمک زیادی به ما انجام نداده است، ولی متاسفانه ما میبینیم که برخی تعارفات دیپلماتیک در ایران تبدیل به راهبرد دیپلماسی شده و نوعی یکسویگی را به سیاست خارجی کشورمان تکمیل کرده است.
غرب اجازه پیروزی به پوتین نخواهد داد
این تحلیلگر سیاست خارجی خاطرنشان کرد: در کار حاضر واقعیترین تنش در دنیای امروز، تنش غرب با روسیه است و میزان درگیر شدن کشورهای غربی با این تنش نیز براساس دوری یا نزدیکی آنها با جنگ اوکراین مشخص میشود و مناسبات سیاست خارجی خودشان با دیگر کشورها از جمله ایران را نیز براساس همین مساله شکل میدهند. همین که ایرانیها بتوانند گلیم خودشان را از جنگ اوکراین دور کنند، مهمترین زمینه برای تنشزدایی بین ایران و غرب فراهم میشود. به همین دلیل است که پوتین همواره سعی میکند به گونهای با طرح مسائلی نظیر پهباد یا موشک بالستیک یا به راه انداختن جنگ لفظی بین ایران و اوکراین، اسم ایران را در جنگ اوکراین مطرح نگه دارد و این موضوعی است که مسئولان ما باید بهشدت از آن پرهیز کنند.